Ruch socjalistyczny na ziemiach polskich
Ruch socjalistyczny na ziemiach polskich-przyczyny powstania kółek socjalistycznych-rozwój kapitalizmu, przmysłu(wzrost liczby robotników);ciężkie warunki pracy i życia robotników;brak ubezpieczeń; pozytywisty-czne idee zmieniały rzeczywistość;zdeklasowana szlachta i inteligencja chciała wpływać na rzeczywistość; powstanie pierwszych kółek wśród drukarzy Galicyjskich;pod wpływem emigracji część działaczy propagowała hasła narodowowyzwoleńcze.Wielki Proletariat-partia została założona w 1882 w wawie przez Waryńskiego (po jego aresztowaniu-S.Kunicki i M.Bohuszewiczówna);założenia oparte na programie brukselskim,który głosił (równość,walkęo ustawodastwo socjalne,swobody polityczne,bezpłatne szkolnictwo);brak haseł niepodległościowych;metody walki to strajki,manifestacje,terror;znaczenie-1 masowa partia rewolucyjna,obrona robotnic warszawskich przed nadzorem sanitarno-obyczajowym;współpraca z Narodową Wolą;;proces działaczy w 1885 zakończył działalność I Proletariatu;w 1888 II Proletariat(propaganda socjalistyczna,walka o autonomię, kasy oporu).Polska Parta Socjalistyczna-zjazd paryski polskich socjalistów-miał doprowadzić o powstania 1 partii;utworzono Zw.Zagraniczny Socjalistów Polskich;walka narodu pod przewodnictwem robotników o niepodległość;przyszła Polska demokratyczna;równouprawnienie mniejszości;stopniowe reformy(ubezp;krótszy dzień pracy,rówouprawnienie kobiet)PPSD-1897(Daszyński,Liberman,Diamand)-walka o reformę ordynacji wyborczej,8-godzinny dzień pracy.SDKPiL-częśćdziałaczy nie uznała programu paryskiego i założyła własną partię(Marchlewski,Luksemburg);program rewolucyjny(walka klasowa,budowa socjalizmu poprzez rewolucję, odsunięto hasła narodowowyzwoleńcze);strajki i manifestacje(1905-07);przeciwna I wojnie.2 nurty w ruchu socjalistycznym-reformistyczny(PPS,PPSD) i rewolucyjny(Wielki Proletariat SDKPiL)-wpływ partii europejskich na ugrupowania polskie,nurt reformistyczny to głównie Galicja,nurt rewolucyjny tam gdzie nielegalna;udział delegacji PPS iSDKP na kongesie II Międzynarodówki w 1896;PPS podkreślała odręność wobec innych partii robotniczych;mały wpływ socjalistów na ziemiach zabory pruskiego;w 1905 doszło do różnic w PPS(grupa starych i grupa młodych (przeciwni idei powstańczej));1906 rozłam PPS;aktywny udział PPS w formacjach zbrojnych w I wojnie.
Ruch robotniczy-Sytuacja gospodarcza-a)przekształcenie produkcji manufakturowej w fabryczną;duża ilość tańszych produktów;rozwój środków transportu,wzrost podaży siły roboczej;b)rewolucja przemysłowa doprowadziła do kryzysu rzemiosła i drobnej wytwórczości-towary fabryczne były tańsze;c)powstanie 2 antagonistycznych grup społecznych:kapitalistów(posiadaczy fabryk)i robotników.Warunki życia robotników-duży napływ chłopów do miast;konkurencja na rynku pracy;niższe płace,gorsze warunki życia;zatrudnianie kobiet,dzieci,długi dzień pracy,wypadki przy pracy.Walka o poprawę położenia robotników-a)ruch luddystów –zapoczątkowany przez Neda Ludda w Anglii-prowadził do niszczenia maszyn,ponieważ mechanizację przemy-łu uznano za przyczynę nędzy robotników;b)w obronie warunków pracy powstały pierwsze zw.zawodowe:1851 w Anglii centrala związkowa Trade Union Congress.Socjalizm utopijny-był systemem idealnego państwa gdzie dominuje dobro ;odrzucano religię na rzecz nauki.Główni przedstawiciele to:Klaudiusz Henryk de Saint-Simon-w racjonalnym społeczeństwie nie może być dziedziczenia własności,ludzie powinni współpracować, społeczeństwo bezklasowe;Robert Owen-poprawiał warunki w swoich fabrykach(lepsze wyniki produkcji); Karol Fourier-podział pracy kształtowały naturalne warunki ludzi-praca miała być radością oraz Piotr Proudhon. Socjalizm marksistowski-a)1846-powstanie Zw.Sprawiedliwych-organizacja międzynarodowa,zmieniła nazwę na Zw.Komunistów hasło przewodnie,,proletariusze wszystkich krajów łączcie się’’b)-poglądy Marksa i Engelsa –świat materialny uznawali za wcześniejszy od świata idei;zakładali,że zjawiska społeczna powinny być pojmowane jak zjawiska przyrodnicze i konieczne następstwo zdarzeń;o rozwoju ludzkości decyduje doskonalenie sposobów zdobywania środków do życia;uznawali że stały rozwój sił wytwórczych powoduje niedostosowanie istniejących stosunków społecznych i politycznych,co w praktyce prowadzi do rewolucji;I Międzynarodówka-a)1864 Londyn-udzielała pomocy robotnikom w walce,organozowała fundusze na pomoc dla robotników,robotnicy otrzymali prawo wyborcze w Angkii,popierała Kolumnę Paryską,została rozwiązana do N.Y.w 1876;b)walka ideologiczna m M.a)L.A.Blauqui-głosił hasła komunizmu utopijnego,nawoływał do obalenia kapitalizmu na drodze rewolucji;L.Blanc i P.Proudhon-najważniejsza jest walka gospodarcza,a nie polityczna;cel-tworzenie zrzeszeń,które dałyby robotnikom własny warsztat pracy;c)Anarchizm-każde państwo jest ograniczeniem wolności człowieka,dlatego należy je zlikwidować,aby stworzyć społeczeństwo,,wolnych wspólnot’’(Piotr Kropotkin),formą walki miał być terror.;II Międzynarodówka-powstała w 1889 w Paryżu-głosiła walkę o ustawodastwo socjalne,8-godzinny dzięń pracy,zakaz pracy dzieciom.powszechnąoświatę; ustanowiła 1Vświętem robotniczym;walka ideologiczna-przewaga zwolenników reformizmu(rezygnacja z rewolucji).Znaczenie rozwoju ruchu r.-proletariat stał się poważną siłą roboczą,świadomą celów walki; zakładano partie polityczne,zw.zawodowe;ukształtowanie obyczajów klasy robotniczej(wiece);rozbudowa ustawodastwa socjalnego(ubezpieczenia społeczne);poprawa statusu robotników(dostęp do parlamentu).