Pojęcie umowy, rodzaje i formy umów

PODSTAWY PRAWA


TEMAT: POJĘCIE UMOWY, RODZAJE I FORMY UMÓW
Umowa to dwustronna czynność prawna (zgodne oświadczenie woli zmierzające do wywołania skutków prawnych), będąca powszechnie przyjętym sposobem nawiązywania więzi gospodarczych przez podmioty prawa (jest instrumentem wymiany dóbr i usług w formie towarowo-pieniężnej); stanowi podstawowe źródło powstania stosunku cywilnoprawnego (zobowiązaniowego) pomiędzy stronami, które ją zawarły.
Rodzaje umów gospodarczych:

a) ze względu na strony:
- dwustronnie gospodarcze - obie strony to podmioty gospodarcze,
- jednostronnie gospodarcze - jedna strona to podmiot gospodarczy;

b) ze względu obowiązek zawierania:
- dobrowolne - nie ma prawnego obowiązku ich zawierania,
- obligatoryjne - istnieje prawny obowiązek (np. przepis prawa, akt administracyjny, umowa przedwstępna) ich zawierania;

c) ze względu na długość okresu świadczeń: umowy wieloletnie, roczne, krótkoterminowe (krótsze niż rok), świadczenia jednorazowe,

d) ze względu na przedmiot działalności gospodarczej:
- obrotu towarowego, inwestycyjne, transportowe, ubezpieczeniowe, bankowe,
- założycielskie, dotyczące przedsiębiorstwa, przedstawicielstwa, pośrednictwa, o współdziałanie.
Formy umów:
UMOWA AGENCYJNA Według polskiego Kodeksu cywilnego w umowie agencyjnej agent podejmuje się stałego pośrednictwa za wynagrodzeniem (prowizja) przy zawieraniu umów określonego rodzaju na rzecz dającego zlecenie lub zawierania takich umów w jego imieniu. Agent sam organizuje swoje przedsiębiorstwo, kieruje nim i pokrywa koszty jego działalności.
UMOWA AJENCYJNA . Umowa, w której ajent zobowiązuje się do stałego pośrednictwa przy zawieraniu umów oznaczonego rodzaju na rzecz dającego zlecenie albo do zawierania takich umów w jego imieniu (art. 758 Kodeksu cywilnego)
UMOWA BUKINGOWA Umowa pomiędzy przewoźnikiem a bukującym dotycząca przewozu statku poszczególnych rzeczy lub ładunku określonego według rodzaju, ilości, miary lub wagi.
UMOWA CZARTEROWA Przez umowę czarterową armator zobowiązuje się za wynagrodzeniem oddać czarterującemu do rozporządzania statek (lub jego część) obsadzony załogą na oznaczony czas albo na okres jednej lub kilku następujących po sobie podróży w celu określonym umową.
UMOWA DAROWIZNY Umowa, mocą której jedna strona (darczyńca) zobowiązuje się dokonać kosztem swego majątku bezpłatnego świadczenia na rzecz drugiej strony (obdarowany). Dla swej ważności umowa darowizny wymaga zachowania formy aktu notarialnego dla oświadczenia darczyńcy, chyba że darowizna została już wykonana. Nie dotyczy to jednak sytuacji, gdy przepisy ze względu na przedmiot darowizny wymagają zachowania szczególnej formy - np. art. 158 Kodeksu cywilnego co do darowizny nieruchomości, art. 223 5 prawa spółdzielczego (Dz. U. z 1995 r. Nr 54, poz. 288) co do umowy zbycia, a więc i darowizny, własnościowego prawa do lokalu. (Patrz art. 888 - 902 Kodeksu cywilnego).
UMOWA DOSTAWY Umowa, w której dostawca zobowiązuje się do wytworzenia energii albo paliw oraz ich dostarczania odbiorcy periodycznie albo w sposób ciągły, podczas gdy odbiorca zobowiązuje się do odbierania lub energii albo paliw i do zapłacenia ceny. Zawarcie umowy powinno być stwierdzone pismem (art. 605-612 Kodeksu cywilnego).
UMOWA DOŻYWOCIA Umowa, w której właściciel nieruchomości zobowiązuje się przenieść jej własność na nabywcę, w zamian za co nabywca zobowiązuje się zapewnić dożywotnie utrzymanie zbywcy, ewentualnie osobie bliskiej zbywcy nieruchomości - art. 908 - 916 Kodeksu cywilnego (Dz. U. z 1964 r. Nr 16, poz. 93 ze zm.).
UMOWA DZIERŻAWY Umowa wzajemna, mocą której jedna ze stron (wydzierżawiający) zobowiązuje się oddać drugiej stronie (dzierżawcy) rzecz do używania i pobierania pożytków przez czas oznaczony lub nie oznaczony, a dzierżawca zobowiązuje się płacić wydzierżawiającemu umówiony czynsz zastrzeżony w pieniądzach, świadczeniach innego rodzaju, bądź ułamkowej części pożytków. Przepisy o dzierżawie rzeczy stosuje się odpowiednio do dzierżawy praw. (art. 693 - 709 Kodeksu cywilnego - Dz. U. z 1964 r. Nr 16, poz. 93 ze zm.).
UMOWA KOMISU Przez umowę komisu przyjmujący zlecenie (komisant) zobowiązuje się za wynagrodzeniem (prowizja) w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa do kupna lub sprzedaży rzeczy ruchomych na rachunek dającego zlecenie (komitenta), lecz w imieniu własnym. Zob. w szczególności art. 765-773 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny.
UMOWA KONTRAKTACJI Przez umowę kontraktacji producent rolny zobowiązuje się wytworzyć i dostarczyć kontraktującemu oznaczoną ilość produktów rolnych określonego rodzaju, a kontraktujący zobowiązuje się te produkty odebrać w terminie umówionym, zapłacić umówioną cenę oraz spełnić określone świadczenia dodatkowe, jeżeli umowa lub przepisy szczególne przewidują obowiązek spełnienia takiego świadczenia (art. 613-626 k.c.).
UMOWA MAJĄTKOWA MAŁŻEŃSKA Umowa, mocą której małżonkowie rozszerzają, ograniczają lub wyłączają wspólność ustawową. Umowa taka może być też zawarta przed zawarciem związku małżeńskiego. Dla ważności umowy konieczne jest zachowanie formy aktu notarialnego (art. 47 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego). Umowa podpisana przed zawarciem małżeństwa uzyskuje skuteczność z chwilą jego zawarcia, do tej chwili nie rodzi skutków prawnych.
UMOWA NA WARUNKACH ZLECENIA Przez umowę na warunkach zlecenia należy rozumieć umowę o świadczenie usług. W świetle zaś art. 750 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny do umów o świadczenie usług, które nie są regulowane innymi przepisami jak np. umowa o pracę, umowa o dzieło, umowa agencyjna, stosuje się odpowiednio przepisy o zleceniu. Umowami o usługi podobne do zlecenia są np.: umowa o nadzór autorski czy umowa lekarza z pacjentem dotycząca leczenia. Zgodnie z art. 734 ust. 1 ww. ustawy przez umowę zlecenia przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do wykonania określonej czynności prawnej dla dającego zlecenie.
UMOWA NAJMU Przez umowę najmu wynajmujący zobowiązuje się oddać najemcy rzecz do używania przez czas oznaczony lub nie oznaczony, a najemca zobowiązuje się płacić wynajmującemu umówiony czynsz. Czynsz może być oznaczony w pieniądzach lub rzeczach oznaczonych co do gatunku.
Wynajęcie całego lokalu mieszkalnego lub użytkowego, stanowiącego przedmiot spółdzielczego prawa do lokalu, wymaga zgody spółdzielni (art. 217 2 i 238 3 ustawy prawo spółdzielcze - Dz. U. z 1995 r. Nr 54, poz. 288 ze zm.). Patrz także art. 659-692 Kodeksu cywilnego oraz ustawa o najmie lokali i dodatkach mieszkaniowych - Dz. U. z 1994 r. Nr 105, poz. 509 ze zm.).
UMOWA O DZIAŁ SPADKU Umowa o dział spadku jest umową zawartą pomiędzy wszystkimi spadkobiercami, a jej przedmiot stanowi podział spadku pomiędzy siebie. Jeżeli do spadku należy nieruchomość umowa taka winna być zawarta w formie aktu notarialnego. Umowny dział spadku może objąć cały spadek lub być ograniczony do części spadku. Patrz w szczególności art. 1035-1038 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny.
UMOWA O DZIEŁO Przez umowę o dzieło przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia. Patrz w szczególności art. 627-646 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny.
UMOWA O PRACĘ Umowa, na mocy której pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem, a pracodawca do zatrudnienia pracownika za wynagrodzeniem.
Umowa o pracę jest dwustronną czynnością prawną dochodzącą do skutku poprzez zgodne oświadczenie woli pracownika i pracodawcy. Umowa o pracę powinna określać co najmniej: rodzaj pracy, miejsce wykonywania pracy, termin rozpoczęcia pracy, wynagrodzenie. Umowa o pracę dochodzi do skutku w formie ustnej, a nawet w sposób dorozumiany (podjęcie pracy przez pracownika), jednak jej treść powinna być potwierdzona przez pracodawcę na piśmie najdalej w terminie siedmiu dni od rozpoczęcia pracy.
UMOWA O PRACĘ NA OKRES PRÓBNY Zgodnie z art. 25 Kodeksu pracy umowę o pracę zawiera się na czas nie określony, na czas określony lub na czas wykonania określonej pracy, przy czym każda z tych umów może być poprzedzona umową o pracę na okres próbny, nie przekraczający 3 miesięcy. Zob. także art. 30, 32, 34, 50 i 177 Kodeksu pracy.
UMOWA O PRZEWÓZ OSÓB Zgodnie z art. 774 Kodeksu cywilnego przewoźnik zobowiązuje się w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa do przewiezienia osób lub rzeczy, a jego kontrahent- do uiszczenia wynagrodzenia za przewóz.
UMOWA O RENTĘ Przez umowę renty jedna ze stron zobowiązuje się względem drugiej do określonych świadczeń okresowych w pieniądzu lub rzeczach oznaczonych tylko co do gatunku. Zob. w szczególności art. 903-907 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny.
UMOWA O ZNIESIENIE WSPÓŁWŁASNOŚCI Umowa o zniesienie współwłasności jest umową zawartą pomiędzy współwłaścicielami rzeczy, w wyniku której dochodzi do zniesienia współwłasności tejże rzeczy.
UMOWA PORĘCZENIA Umowa, w której poręczyciel zobowiązuje się względem wierzyciela do wykonania zobowiązania na wypadek, gdyby dłużnik zobowiązania nie wykonać (art. 876-887 Kodeksu cywilnego)
UMOWA POŻYCZKI Umowa, w której dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości (art. 720 Kodeksu cywilnego).
UMOWA PRZECHOWANIA Instytucja uregulowana przepisami art. 835-845 k.c. Przez umowę przechowania przechowawca zobowiązuje się zachować w stanie nie pogorszonym rzecz ruchomą oddaną mu na przechowanie. Przedmiotem przechowania może być rzecz ruchoma, jak również pieniądze i papiery wartościowe.
UMOWA SPÓŁKI Umowa dwu lub wielostronna, a zatem musi być zawarta przez co najmniej dwóch wspólników. Jest to umowa konsensualna, losowa. Nie ma szczególnych wymagań co do formy umowy, jedynie dla celów dowodowych powinna być stwierdzona pismem. Umowa powinna zawierać istotne postanowienia co do samego powołania spółki, a także dotyczące jej celu gospodarczego, charakteru, czasu trwania, sposobu prowadzenia działalności, rodzaju, wysokości i zmiany wkładów, reprezentacji spółki, zasad udziału wspólników w zyskach i stratach, terminu wypowiedzenia udziału, zasad rozliczeń po wystąpieniu ze spółki oraz jej rozwiązania.
UMOWA SPÓŁKI Z O.O. Umowa spółki z ograniczoną odpowiedzialnością jest umową (lub jednostronnym aktem) obligacyjno-organizacyjną, której przedmiotem są:
- obowiązki świadczenia po stronie wspólników i spółki oraz ewentualne uprawnienia osób trzecich (np.: założycieli i pracowników spółki),
- utworzenie organizacji nastawionej na prowadzenie działalności gospodarczej. Umowa spółki powinna być sporządzona w formie aktu notarialnego pod rygorem nieważności. Również wszelkie zmiany treści umowy wymagają zachowania tej formy. Minimalne wymagania co do treści umowy spółki określa art. 162 Kodeks handlowy.
UMOWA SPRZEDAŻY Umowa sprzedaży uregulowana jest w art. 535-602 Kodeksu cywilnego. Przez umowę sprzedaży sprzedawca zobowiązuje się przenieść na kupującego własność rzeczy (energii lub praw) i wydać mu rzecz, a kupujący zobowiązuje się rzecz odebrać i zapłacić sprzedawcy cenę.
Ceną w umowie sprzedaży musi być zawsze suma pieniężna, z zasady wyrażona w walucie polskiej. Cenę można określić przez wskazanie podstaw do jej ustalenia.
UMOWA UŻYCZENIA Umowa, w której użyczający zobowiązuje się zezwolić biorącemu, przez czas oznaczony lub nie oznaczony, na bezpłatne używanie oddanej mu w tym celu rzeczy (art. 710 Kodeksu cywilnego).
UMOWA ZAMIANY (art. 603-604 Kodeksu cywilnego). Przez umowę zamiany każda ze stron zobowiązuje się przenieść na drugą stronę własność rzeczy w zamian za zobowiązanie do przyniesienia własności innej rzeczy (art. 603-604 Kodeksu cywilnego). Do zamiany stosuje się odpowiednio przepisy o sprzedaży.
UMOWA ZBYCIA NIERUCHOMOŚCI Przejście własności nieruchomości na podstawie umowy - rożnice przy zawieraniu umów zbycia nieruchomości od umów zbycia ruchomości sprowadzają się przede wszystkim do zakazu zbywania nieruchomości z zastrzeżeniem warunku lub terminu (umowa taka staje się tylko umową zobowiazującą do przeniesienia własności nie przenosząc samego prawa bezpośrednio) oraz do szczególnej formy (aktu notarialnego) bezwarunkowo niezbędnej dla zawarcia tak umowy zobowiazującej jak i rozporządzającej.
UMOWA ZLECENIA Umowa, na mocy której przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do dokonania określonej czynności prawnej dla dającego zlecenie. W braku odmiennej umowy zlecenie obejmuje umocowanie do wykonania czynności w imieniu dającego zlecenie. Zlecenie uregulowane jest w art. 734 - 751 Kodeksu cywilnego (Dz. U. z 1964 r. Nr 16, poz. 93 ze zm.).