Postawy

Postawy stanowią centralną część indywidualności człowieka. Można znaleźć wiele przykładów osób gotowych umrzeć za swoje przekonania. Ludzie kochają i nienawidzą, lubią i nie cierpią, sprzyjają komuś lub czemuś bądź wyrażają sprzeciw. Zgadzają się, nie zgadzają, sprzeczają się, a czasem nawet udaje im się kogoś przekonać. Codziennie jesteśmy narażeni na niezliczone próby zmieniania lub umacniania naszych postaw, podejmowane w kontaktach osobistych, za pośrednictwem środków masowego przekazu lub internetu.
Postawy są więc bardzo istotnym elementem naszego funkcjonowania, dlatego warto wiedzieć:
• czym są,
• jak powstają,
• jakie spełniają funkcje,
• jak się je mierzy,
• jak można je zmienić,
• jak wpływają na nasze zachowanie.

Z analizy literatury wynika, że w zależności od tego w jakim aspekcie zachodzą relacje człowieka w stosunku do otaczającej go rzeczywistości definicja postawy przybiera różną postać. Wg Aronsona postawa to trwała (utrzymująca się przez dłuższy czas) ocena- pozytywna lub negatywna- ludzi, obiektów i pojęć, reakcja na coś.

Człowiek poznając świat poznaje będące jego elementami przedmioty, a w trakcie tego procesu ustosunkowuje się do nich (kształtuje sobie postawy do tych przedmiotów). Człowiek posiadający już jakąś postawę wobec przedmiotu zachowuje się w odpowiedni sposób. Mając określoną (pozytywna lub negatywną) postawę do przedmiotu się tylko zachowujemy się w określony sposób, ale także przeżywamy w związku z nim określone uczucia czy emocje. Gdy mamy postawę pozytywną uczucia są dodatnie, jeśli negatywną- uczucia są ujemne. Czyli tym samym dochodzi do akceptacji lub odrzucenia. Specyficznym rodzajem odrzucenia jest stereotyp i uprzedzenie.
Stereotyp - konstrukcja myślowa, zawierająca uproszczony i często emocjonalnie nacechowany obraz rzeczywistości, przyjęty przez jednostkę w wyniku własnych obserwacji, poglądów innych osób czy wzorców przekazywanych przez społeczeństwo. Stereotypy mogą być negatywne, neutralne lub pozytywne, chociaż najczęściej spotykamy się z wyobrażeniami negatywnymi.
Uprzedzenie – rodzaj postawy polegający na odrzucaniu czegoś lub kogoś bez racjonalnych przesłanek. Uprzedzenie do kogoś lub czegoś występuje wówczas, gdy jednostka podejmuję ocenę, wyraża negatywny osąd bez wcześniejszego doświadczenia z daną osobą, czy zjawiskiem, najczęściej na podstawie plotek lub ocen znaczących innych.

Określenie czyjejś postawy wobec jakiegoś obiektu oznacza umiejscowienie człowieka na dwubiegunowym kontinuum wartościowania tego obiektu, rozciągającym się os stosunku skrajnie negatywnego (całkowite odrzucenie obiektu) do stosunku skrajnie pozytywnego (całkowita akceptacja obiektu).
Istotnymi własnościami postawy są więc:
- znak (pozytywny lub negatywny),
- natężenie (większe lub mniejsze),
Ponadto postawy charakteryzują się i innymi własnościami, jak:
- ważność,
- wewnętrzna zgodność,
- stopień powiązania z innymi postawami.

Aby jednak doszło do określenia konkretnej postawy kumulują się wyznaczniki, mianowicie: emocje, przekonania oraz zachowanie. Zgodnie z „soczewkowym” modelem postawa może wywodzić się z emocji przeżywanych w przeszłości w stosunku do jej obiektu, z przekonań człowieka o jego własnościach oraz z własnych zachowań w stosunku do tego obiektu.Te 3 elementy wpływają na określony rodzaj postawy, czego konsekwencjami są reakcje emocjonalne, sądy, oceny, decyzje oraz działanie.

Funkcje postaw:
- funkcje orientacyjne – określony stosunek do jakiegoś obiektu, pozwalający zorientować się jaki on jest a także jakie są inne, powiązane z nim obiekty, np. ktoś ma pozytywny stosunek do Kościoła katolickiego, ponieważ pozwala mu zorientować się co jest dobre, a co złe.
- funkcje instrumentalne – obiekt jest dla nas pozytywny lub negatywny dzięki temu, że pomaga lub przeszkadza w realizacji ważnych dążeń, np.ktoś ma pozytywny stosunek do Kościoła, ponieważ uważa, że zapewnia mu to zbawienie wieczne, nadaje sens jego życiu.
- funkcje ekspresji wartości – utrzymywanie i ujawnianie pewnych postaw sprawia nam satysfakcję, ponieważ w ten sposób możemy wyrażać wiarę w cenione przez nas wartości, np. ktoś ma pozytywny stosunek do Kościoła, ponieważ dzięki temu daje wyraz umiłowaniu wartości duchowych.
- funkcje społeczno-adaptacyjne – żywimy określoną postawę wobec jakiegoś obiektu, ponieważ pomaga to zaprezentować się innym ludziom w pozytywnym świetle i podtrzymać pożądane przez nas więzi społeczne, np. ktoś ma pozytywny stosunek do Kościoła, ponieważ dzięki chodzeniu do kościoła zyskuje akceptację wierzących rodziców, znajomych, czy np. partii chrześcijańskiej, której jest aktywistą.
- funkcje obrony ego – postawa pomagająca jej wyznawcy w utrzymaniu dobrego mniemania o sobie lub rozwiązaniu wewnętrznych konfliktów, np. ktoś lubi Kościół, uważając się za katolika, dzięki czemu może czuć się przyzwoitym człowiekiem, nawet jeżeli jest leniem, alkoholikiem i złodziejaszkiem. Pozytywna postawa do Kościoła staje się bazą do (obronnego) wnioskowania o własnej przyzwoitości, dzięki czemu bardziej „ziemska” nieuczciwość nie musi wystąpić w roli przygnębiającej przesłanki sądów o sobie.



Postawa może być rezultatem przekonań, emocji lub zachowania. Postaram się omówić szerzej efekt formowania postaw jako rezultatu przekonań. Traktowanie postawy jako rezultatu przekonań wiąże się z założeniem o jej post poznawczości, a więc poglądem, że nasz stosunek emocjonalny do obiektu wynika ze świadomych przekonań o jego zaletach i wadach. Najbardziej precyzyjnie wyraża to stanowisko koncepcja Fishbeina i Ajzena, którą można nazwać modelem postawy doskonale racjonalnej. Na gruncie tej koncepcji przekonanie oznacza przypisanie obiektowi postawy dowolnej własności(np. ”Ukończenie studiów podwyższa prestiż społeczny”)w wyniku obserwacji, wnioskowania. Koncepcja ta zakłada,że ogólna postawa wobec obiektu równa się sumie iloczynów siły przekonań i ocen cząstkowych implikowanych przez owe przekonania. Na podstawie znajomości siły przekonań i ich ocen cząstkowych można zatem przewidzieć postawę wyznawcy tych przekonań wobec danego obiektu.Ta tabela przedstawia hipotetyczne postawy wobec studiów 2-ch studentów przekonanych, że studia:
- podnoszą prestiż,
- są ekonomicznie opłacalne,
- przedłużają beztroski okres w życiu,
- przedłużają okres zależności od innych
- są nudne.
Kolumny „p” przedstawiają siłę tych przekonań wyrażoną prawdopodobieństwem, że studiom przysługują wymienione cechy. Kolumny „o” przedstawiają oceny cząstkowe implikowane-zdaniem każdego z przykładowych studentów-przez każde z tych przekonań o studiach. Studenci Adam i Zenek przypisują wprawdzie studiom te same cechy, jednak z uwagi na różnice w sile przekonań i w ocenach cząstkowych poszczególnych cech, ogólna postawa Adama do studiów jest negatywna, podczas gdy postawa Zenka jest pozytywna. ).:) Na podstawie znajomości siły przekonań i ich ocen cząstkowych można zatem przewidzieć postawę wyznawcy tych przekonań wobec danego obiektu

Postawy jednak mogą pojawiać się bez pośrednictwa przekonań. Nasze uczucia w stosunku do ludzi i innych obiektów mogą być niezależne od tego, co na ich temat sądzimy. Tak samo jest z postawami. Łatwo można to zrozumieć jeśli założyć, ze istotą postawy jest skojarzenie jej obiektu z określoną reakcję uczuciową, np. coca-cola-„przyjemność”, czy Luiza-„miłość”. Jednak nie tylko jest nim skojarzenie, może być prostym warunkowaniem, które pozornie tylko wydaje się być niezrozumiałą i irracjonalną postawa. Np. irracjonalna niechęć jakiejś osoby do coca-coli. Może mieć ona przyczynę, taka, że popiła niż w dzieciństwie muchomora sromotnikowego, co doprowadziło ja w stanie ciężkim do szpitala. Mogła już zapomnieć o tym zdarzeniu, ale głucha niechęć do coli została jej na całe życie. Na podobnej zasadzie nieświadomych skojarzeń nie lubimy ludzi poznanych w nieprzyjemnych warunkach.

Postawa może być także rezultatem zachowania. Za przykład można użyć badania przeprowadzonego wśród grupy studentów pewnego uniwersytetu, na którym doszło do demonstracji i zamieszek brutalnie stłumionych przez policję. Studentów poproszono o napisanie eseju popierającego akcje policji, za co mieli otrzymać nagrodę pieniężną: 50centów 1, 5, lub 10 dolarów. Już po napisaniu wypracowania, ewidentnie sprzecznego z ich początkowymi poglądami, zapytano studentów o ich postawę wobec akcji policyjnej. Jak się okazało, im mniejsza była nagroda uzyskana za wypracowanie-tym bardziej pozytywnie studenci byli ustosunkowani do policyjnej akcji. Zdrowy rozsądek podpowiada tutaj, że im silniejsze są wzmocnienia (nagrody i kary), tym bardziej intensywne są wywołane przez nie postawy.


Zmiana postaw. Ludzie zmieniają swe postawy naśladując innych, lub tez ulegając wpływom innych. Dostosowuje się do innych np. z pragnienia uzyskania pochwały, uniknięcia śmieszności; pragnienie, aby być lubianym; pragnienie identyfikowania się z kimś, kogo się szanuje lub podziwia; pragnienie, aby mieć słuszność; wreszcie pragnienie, aby usprawiedliwić swe własne zachowanie kimś.

Metody zmiany postaw.
Istnieje kilka teorii kształtowania i zmian postaw. Większość nawiązuje do teorii psychologicznych.
- Teoria uczenia się – kształtowanie i zmiany postaw pod wpływem stosowania kar i nagród o charakterze społecznym.
- Teorie poznawcze – istotną rolę przywiązują do przekazywanej informacji. Informacje te oddziaływają na uczucia i doprowadzają do zmian w zachowaniu.
- Psychologia głębi – postawy są objawem broniącym własnego ego. Jeżeli uświadomimy odbiorcom ich konflikty wewnętrzne to powinno stać się to drogą do zmiany postaw z obronnych na rozwojowe i twórcze.

Techniki zmiany postaw.
a) indywidualne przekonanie
b) werbalne techniki zmiany postaw aktywizujące słuchacza
- dyskusja
- przekonanie jako próba zmiany postaw osoby przekonywującej
- werbalna technika utrwalająca postawę
c) działania niewerbalne jako techniki zmiany postaw

Indywidualne przekonanie
Przekonanie polega na dostarczeniu informacji o wszechstronnej argumentacji.

Werbalne techniki zmiany postaw aktywizujące słuchacza:
Dyskusja (dobrze zorganizowana)
- w zorganizowanej dyskusji istnieje atmosfera równości
- uczestnicy powinni mieć takie same prawa
- argumenty wszystkich trzeba brać pod uwagę
- wszyscy mogą zadawać pytania i udzielać odpowiedzi
Dyskusja silnie angażuje uczestników. Aktywizuje ich umysły, emocje, motywacje i działania. Podczas dyskusji jednostka może zapoznać się z opiniami innych i zweryfikować dotychczasowe stanowisko.
Przekonywanie jako próba zmiany postaw osoby przekonywującej:
Przekonywanie innych wpływa na zmianę postaw osoby przekonywującej. Badania wykazały, że nawet kiedy mamy własne zdanie na dany temat – sam fakt przekonywania innym ludziom odmiennych opinii powoduje przyjęcie ich przez nas.

Werbalna technika utrwalająca postawę
Gdy mamy zamiar uodpornić kogoś na zmianę przez niego opinii i utrwalić w nim posiadaną już postawę, to należy postąpić następująco:
- najpierw przeprowadzamy łagodny atak na postawę, którą chcemy utrwalić
- skłaniamy słuchacza aby samodzielnie odparł nasz łagodny atak i udajemy że nas przekonał.
Okazuje się, że późniejsze ostre i poważne argumenty przeciw tej postawie nie odnoszą zamierzonego skutku. Słuchacz nauczył się bronić swoich racji, nauczył się być aktywny. Tego typu rezultat nazywamy efektem uodpornienia – ponieważ przypomina funkcjonowanie szczepionki.

Działania niewerbalne jako techniki zmiany postaw
W przekształceniu postaw człowieka można stosować dwa krańcowo odmienne podejścia.
1. dyskusja i przekonywanie czyli zmiana poznawczego komponentu postawy, a szczególnie świadomości.
2. przekształcenie zachowania czyli zmiana behawioralnego komponentu postawy.

Świadomość stawia silny opór wobec zmian postaw, dlatego czasem warto rozpocząć oddziaływanie na postawy innych od zmiany ich zachowania. Gdy dokona się zmian postawy można spróbować oddziaływać na świadomość. Często świadomość sama ulega zmianie choć dzieje się tak w sposób powolny. Dla wzmocnienia pożądanych zachowań stosuje się różnego rodzaju nagrody np. pochwały, uznania społeczne. Wzmacnianie zachowań może dokonywać się bez specjalnej ingerencji wychowawczej. Określone czynności mogą sprawić przyjemność jednostce i w ten sposób utrwalić się. Zadowolenie dają nam wytwory naszej działalności – wiążemy się z nimi uczuciowo zwłaszcza, gdy mają wartość estetyczną społeczną i ekonomiczną. Poszanowanie pracy innych ludzi może kształtować u młodzieży pozytywne postawy. Skuteczną techniką kształtowania postaw może być włącznie do pożytecznej społecznie działalności, zapewnianie satysfakcji z samego wykonania czynności i wytworów oraz zapewnienie aprobaty społecznej.


BIBLIOGRAFIA
„Psychologia” A. Streilau
„Człowiek wśród ludzi” B. Wojciszke