Kazimierz Wielki

Kazimierz Wielki urodził się w 1310 roku. Był synem Władysława Łokietka i Jadwigi, córki Bolesława Pobożnego. W dniu kiedy na świat przyszedł Kazimierz, Władysław Łokietek przekroczył 50 lat, a księżna Jadwiga miała prawdopodobnie 44 lata. Od najmłodszych lat ojciec wprowadzał go w sztukę rządzenia państwem. Królewicz brał udział w walkach z Krzyżakami, w 1332 r. samodzielnie zdobył Kościan, odzyskując zajęty kiedyś przez książąt głogowskich zachodni skrawek Wielkopolski. W roku 1331 ojciec ustanowił go namiestnikiem w Wielkopolsce, na Kujawach i w Sieradzkiem. Niestety Kazimierz nie odznaczał się odwagą, jak jego ojciec, był oskarżony o tchórzostwo, dowodem tego miało być opuszczenie pola bitwy pod Płowcami. Jednocześnie jako młody człowiek był rozważny, trzeźwo i elastycznie myślący. Umiał dobierać sobie współpracowników i wykorzystywać istniejącą sytuację. Miał szerokie horyzonty i patrzył daleko w przyszłość. Kazimierz miał wielki temperament, był gwałtowny i okrutny. Za przykład bezwzględności króla może posłużyć los Maćka Borkowica, był on oskarżony o powtórzenie buntu, Kazimierz skazał go na śmierć głodową. Kazimierz, mając w chwili śmierci ojca 23 lata, niezwłocznie koronował się na króla. Niemal jednocześnie z koronacją przedłużono rozejm z Krzyżakami. Polska w 1333 r. nie była w stanie prowadzić wojny z Zakonem, Kazimierz chciał rozwiązać konflikt na drodze dyplomatycznej. W taki sam sposób pragnął znormalizować stosunki polsko-czeskie. Problemom tym był poświęcony zjazd w Wyszehradzie, w 1335 r., na którym król polski spotkał się z królami Czech i Węgier. W 1340 roku po śmierci księcia włodzimiersko-halickiego Jerzego Bolesława, Kazimierz Wielki został spadkobiercą jego ziem (Ruś halicko-włodzimierska). Przyłączenie Rusi Czerwonej po wieloletnich walkach z Litwinami i Tatarami miała ogromne znaczenie dla handlu polskiego gdyż tędy, bowiem wiódł szlak handlowy ku wschodowi. Ponadto ziemie te stanowiły zabezpieczenie przed najazdami Tatarów i Litwinów na bogatą Małopolskę. W 1351 roku Kazimierz Wielki przyłączył do Polski Mazowsze Płockie, a z pozostałych ziem mazowieckich uczynił lenno korony. Trwający przez wiele lat spór polsko-krzyżacki o Pomorze miał być rozsądzony przez Karola Roberta i Jana Luksemburskiego. Na zjeździe w Wyszehradzie ustalono, że Kujawy i Ziemia Dobrzyńska mają być zwrócone Polsce, zaś Pomorze pozostanie własnością Krzyżaków. Kazimierz był niezadowolony z wyroku i chciał cofnięcia postanowień wyszehradzkich. Następnie powołano trybunał papieski, który w Warszawie zdecydował, że Krzyżacy mają zwrócić Polsce wszystkie zagarnięte ziemie, a także zapłacić olbrzymie odszkodowanie. Krzyżacy także nie chcieli pozbywać się Pomorza, z tego powodu król Kazimierz Wielki w 1343r. zawarł z Krzyżakami traktat, na mocy którego Kujawy i Ziemia Dobrzyńska wróciły do Polski, a Pomorze Gdańskie Polska przekazała Zakonowi jako "wieczystą jałmużnę". Władca Polski zachował formalny tytuł zwierzchności nad Pomorzem. W tych konkretnych warunkach traktat kaliski można uznać za wielki sukces dyplomatyczny Polski. Kazimierz Wielki ciągle czuł się zagrożony możliwością antypolskiego porozumienia krzyżacko-czeskiego. Dlatego w swej polityce zagranicznej szukał oparcia w mocnym sojuszniku. Utrzymywał, więc dobre stosunki z Węgrami. Nie posiadając męskiego potomka z,, prawego łoża ’’ wyznaczył na swego następcę syna króla Węgier Karola Roberta i swej siostry Elżbiety Łokietkówny, Ludwika. Związało to jeszcze ściślejszym sojuszem Polskę z Węgrami. Mądra polityka króla szybko zaczęła przynosić rezultaty- wzrosła wyraźnie potęga i znaczenie Królestwa Polskiego. Kazimierz zmarł w roku 1370. Chociaż nie udało mu się zrealizować wszystkich postawionych sobie celów, to zdołał doprowadzić do tego, że przez kilka następnych wieków stanowiła Polska istotny czynnik polityki europejskiej. Był ostatnim z wielkiej dynastii Piastów i jego śmierć przyjęta była ze smutkiem i niespokojnymi pytaniami o jutro.

Kazimierz Wielki miał cztery żony. Pierwszą żoną była Aldona Anna Litewska. Aldona była księżniczką litewską, córką pogańskiego Wielkiego Księcia Giedymina. Miała liczne rodzeństwo. Urodziła się przypuszczalnie około 1309-1310 roku. Nosiła pogańskie imię Aldona. Długosz chwalił Aldonę jako kobietę uczciwą i zgodnie żyjącą z mężem. Anna słynęła z miłosierdzia, z siły fizycznej i chęci do zabaw. Lubiła tańce i jazdę konną, wszędzie towarzyszyli jej grajkowie i śpiewacy. Gdy miała około piętnastu lat na dworze ojca pojawiło się poselstwo Łokietka. Wkrótce Aldona udała się do Krakowa aby poślubić tam polskiego następcę tronu. Została ochrzczona, przyjmując imię Anna. Chrześcijański królewicz, chcąc poślubić dawną pogankę, potrzebował zgody papieża. Narzeczeni byli rówieśnikami. Podobno Kazimierz nie chciał poślubić Anny i ojciec musiał użyć siły aby doprowadzić syna do ołtarza. Ślub odbył się w 1325 roku, a wianem Aldony byli zwolnieni przez Litwinów jeńcy polscy. Małżeństwo Kazimierza i Aldony zawarto ze względów politycznych. O pożyciu małżonków niewiele wiadomo. Mimo częstych zdrad Kazimierza, układało się chyba poprawnie. Niekorzystnie na pozycję monarchini wpływał fakt, że nie dała krajowi następcy tronu za to urodziła dwie córki:
~ Elżbietę, która poślubiła Bogusława V, księcia słupsko - szczecińskiego.
~ Kunegundę, która wyszła za Ludwika VI Rzymskiego, księcia bawarskiego.
Mimo ostrych sprzeciwów matki, Jadwigi Kaliskiej, Kazimierz zadbał o koronację żony. Aldona Anna zmarła nieoczekiwanie i gwałtownie w 1339 roku. Pochowano ją jako pierwszą monarchinię w katedrze krakowskiej.

Drugą żoną Kazimierza była Adelajda Heska. Adelajda urodziła się około 1324 roku. Była córką Henryka II zwanego Żelaznym, oraz Elżbiety z dynastii Wettinów, córki Fryderyka I Dzielnego. Małżeństwo jej rodziców było nieudane - Henryk stale zdradzał żonę, ale ona nie pozostawała mu dłużna i została oskarżona o wiarołomstwo. W końcu Elżbieta opuściła męża i pozostawiwszy dzieci, uciekła do matki. Rodzice otrzymali rozwód w wyniku którego Adelajda została z ojcem. Henryk bardzo kochał swą córkę. Niewiele wiadomo o charakterze i wyglądzie Adelajdy. Życzliwy dla niej Długosz pisał, że była "piękniejsza przymiotami serca niż urodą". W innym miejscu łagodził swe sądy chwaląc jej urodę. Inne źródła podkreślają piękno Adelajdy. Można przypuszczać, że Adelajda miała silny charakter. Nie załamywała się pod wpływem spadających na nią ciosów, była wytrwała. Miała wiele taktu i godności oraz cierpliwości. Nic nie wiadomo o jej działalności politycznej w Polsce. Po powrocie do Hesji odgrywała pewną rolę polityczną przy boku ojca. Kazimierz Wielki po śmierci pierwszej żony miał poślubić córkę Jana Luksemburskiego. Narzeczona zmarła jednak trzy dni przed ślubem. Wtedy Kazimierz, sprzymierzony z Luksemburgami, polecił im wyszukanie nowej kandydatki na żonę. Ich wybór padł właśnie na Adelajdę Heską. Ślub odbył się w 1341 roku w Poznaniu. Panna młoda miała około 18 lat, a pan młody 31. Początkowo małżeństwo układało się dobrze. Kazimierz hojnie obdarował żonę i niecierpliwie czekał na potomka. Bezpłodność Adelajdy stała się przyczyną rozpadu małżeństwa. W średniowieczu o pozycji kobiety zamężnej, zwłaszcza w rodzinie panującej, decydowała zdolność do posiadania potomstwa. Brak dzieci stanowił oczywistą szkodę dla interesów politycznych dynastii i państwa. Bezpłodność stała się osobistym dramatem królowej. Wkrótce po ślubie Kazimierz nawiązał trwający kilkanaście lat romans z Cudką. Odsunął od siebie żonę, osadzając ją w zamku w Żarnowcu nad Pilicą. Była tam wprawdzie należycie i hojnie wyposażona, niemniej pędziła samotny i upokarzający żywot. Trudno jest ustalić ile lat spędziła Adelajda na wygnaniu. Niektórzy autorzy mówią o kilkunastu latach, inni o kilku. W jej sprawie interweniowali i papież i cesarz, jednak próby pogodzenia małżonków nie powiodły się. Około 1356 roku Kazimierz Wielki poznał Krystynę Rokiczanę i popełniając bigamię (posiadanie w jednym czasie kilku żon), wziął z nią ślub. Przyjazd Rokiczany do Polski skłonił Adelajdę do wyjazdu do ojca (1356 rok). Henryk Żelazny zabrał córkę z Żarnowca "z całym jej domowym majątkiem i zasobem". Miała wtedy około 34 lat. Odtąd przebywała na dworze ojca w Hesji. Adelajda przeżyła swego męża. Zmarła w 1371 roku. Pochowano ją w klasztorze Augustianek w Kassel w Hesji.

Następną, czyli trzecią żoną Kazimierza była Krystyna Rokiczana. W 1356 roku Kazimierz Wielki gościł u cesarza Karola IV w Pradze. Tam poznał piękną patrycjuszkę praską Krystynę Rokiczanę. Była to niezwykle piękna wdowa po rajcy Mikołaju. Mimo, że była kobietą niższego stanu i nie mogła dać mu legalnych następców, zakochany Kazimierz przystał na ten warunek. Zawarty ślub uczynił z Kazimierza bigamistę. Odbył się na podstawie sfałszowanej dyspensy papieskiej. Niejasne jest, czy Kazimierz wierzył w jej autentyczność, czy też świadomie oszukał Krystynę. Nowa żona zamieszkałą w Łobzowie. Nigdy nie została koronowana na królową Polski. Miłość Kazimierza do Krystyny trwałą krótko. Krystyna prawdopodobnie zmarła w samotności. Niektórzy historycy twierdzą, że wyjechała do Pragi.

Czwartą i ostatnią żoną była czternastoletnia Jadwiga. Była córką Henryka V żelaznego, księcia głogowsko – żagańskiego. Ten związek również nie należał do najszczęśliwszych, gdyż cały czas ciągnęła się sprawa rozwodowa z Adelajdą. Jedyne co uzyskał to uznanie trzech córek z tego związku, za legalne:
~ Anna, która poślubiła Wilhelma, hrabiego Cilli
~ Kunegunda, zmarła w dzieciństwie
~ Jadwiga, żona nieznanego księcia wołoskiego