Bolesław Chrobry i Kazimierz Wielki
Na początku swego panowania Bolesław Chrobry utrzymywał poprawne stosunki z Cesarstwem. Jednak na początku swego panowania musiał walczyć o władzę z Odą i jej synami. W tym czasie rozprawił się też z opozycją możnych, dwóch z nich, Odylena i Przybywoja kazał oślepić. Po wygnaniu z kraju Ody uczestniczył w wyprawie Ottona III na Obodrytów w 995 roku. Koronowany na cesarza Otton III, był zwolennikiem wskrzeszenia uniwersalistycznego Cesarstwa, widział w Bolesławie władcę jednego z członów tego imperium. W roku 1000 przybył więc do Gniezna, by pozyskać księcia polskiego dla swych planów. Zamierzał bowiem powołać imperium złożone z Germanii, Galii oraz Słowiańszczyzny Zachodniej. Otto III zgodził się na przyszłą koronację Bolesława Chrobrego. To ważne wydarzenie dla Polski i samego Bolesława opisał w swej kronice Gall Anonim następująco: "zdjąwszy z głowy swej diadem cesarski, włożył go na głowę Bolesława na [zadatek] przymierza i przyjaźni, i za chorągiew tryumfalną dał mu w darze gwóźdź z krzyża Pańskiego wraz z włócznią św. Maurycego, w zamian za co Bolesław ofiarował mu ramię św. Wojciecha. (...) cesarz mianował go bratem i współpracownikiem cesarstwa i nazwał go przyjacielem i sprzymierzeńcem narodu rzymskiego. Ponadto zaś przekazał na rzecz jego oraz jego następców wszelką władzę, jaka w zakresie [udzielania] godności kościelnych przysługiwała cesarstwu w królestwie polskim, czy też w innych podbitych już przez niego krajach barbarzyńców, oraz w tych, które podbije [w przyszłości]."
Otton poinformował jednocześnie Bolesława o zgodzie papieskiej na powołanie arcybiskupstwa w Gnieźnie oraz trzech kolejnych biskupstw w Kołobrzegu, Krakowie i Wrocławiu. Pierwszym arcybiskupem obrano Radzima Gaudentego.
Wynikiem rozmów politycznych jakie miały miejsce w Gnieźnie było porozumienie w sprawie małżeństwa syna Bolesława Mieszka i Rychezy, siostrzenicy Ottona. Wkrótce jednak Otton zmarł, a jego miejsce w Niemczech zajął Henryk II, nieprzychylnie nastawiony wobec Bolesława Chrobrego. W roku 1002 Bolesław korzystając z bezkrólewia w Niemczech, a więc chwilowej słabości cesarstwa przekroczył Odrę i zajął tereny łużyckie po Łabę i Salę. Na zjeździe w Merseburgu Bolesław uzyskał w lenno Milsko i Łużyce. Jednak do pogorszenia wzajemnych stosunków doszło już w 1003 roku, gdy Chrobry wmieszał się w sprawy czeskie. Księcia czeskiego, Bolesława Rudego, Chrobry kazał oślepić, a następnie zajął jego tron i nie złożył Henrykowi II trybutu z Czech, bezpośrednim powodem wojny było zajęcie Miśni w kolejnym roku. Wojny z Niemcami trwały z krótkimi przerwami przez piętnaście lat. Możemy wyróżnić trzy fazy, i tak:
1003 - 1005- Bolesław musiał uciekać z czech, Henryk osadził na tamtejszym tronie swego kandydata, Jaromira. Jednocześnie Bolesław utracił Pomorze Zachodnie, gdzie biskup kołobrzeski Reinbern musiał uchodzić na skutek nawrotu tamtejszej ludności na pogaństwo Sam Henryk dotarł ze swymi wojskami aż do Poznania, gdzie podpisano pokój, na mocy którego Polska traciła Czechy, Łużyce i Milsko.
1007-1013 Chrobry zajął ponownie Łużyce i Milska, które pokojem w Merseburgu zostały uznane za polskie lenno, Bolesław miał wspomagać zbrojnie Henryka w razie niebezpieczeństwa zewnętrznego, czego nie dotrzymał. Bolesław w tej fazie walk dotarł aż do Magdeburga, ale w wyniku odwetowej wyprawy cesarskiej zostały zniszczone ziemie Dziadoszan. Na mocy pokoju Bolesław przejął Milsko i Łużyce.
1015-1018- Cesarz zdecydował się na kolejną wyprawę, zakończoną wycofaniem Niemców z terytorium Polski; na mocy pokoju w Budziszynie, Bolesław dostał Milsko i Łużyce, cesarz zobowiązał się dostarczyć posiłki na wyprawę ruska Bolesława w sile 300 rycerzy. W Miśni cesarz miał osadzać na tronie margrabiów przychylnych Polsce
Pokój ten był sukcesem Bolesława Chrobrego i Polski, potwierdzał bowiem niezależność państwa. W roku 1018 Bolesław zorganizował wyprawę na Ruś, by osadzić na tamtejszym tronie swego kandydata i doprowadzić do rozerwania sojuszu rusko - niemieckiego. Kiedy po śmierci panującego na Rusi Włodzimierza doszło między jego synami do walki o tron, Bolesław Chrobry zdecydował się na interwencję, po zajęciu Kijowa osadził tam Świętopełka, który był jego zięciem. Do Polski przywiózł łupy poszerzając jednocześnie terytorium państwa o Grody Czerwieńskie.
W 1025 roku Bolesław koronował się na króla Polski, korzystając ze słabości Cesarstwa, uzyskał wcześniejsza zgodę papieża. Miesiac później zmarł Ale wydarzenie to ma doniosłe znaczenie, jednoczyło bowiem całą ludność państwa wokół monarchy, wzrósł autorytet króla na arenie międzynarodowej, podkreślając samodzielność i potęgę Królestwa Polskiego.
Kazimierz Wielki urodzony 30 IV 1310 r. w Kowalu, zmarł 5 XI 1370 r. w Krakowie i został pochowany w katedrze wawelskiej. Był synem Władysława Łokietka i Jadwigi, córki Bolesława Pobożnego. W dniu, kiedy na świat przyszedł Kazimierz, Władysław Łokietek przekroczył 50 lat, a księżna Jadwiga miała prawdopodobnie 44 lata. Od najmłodszych lat ojciec wprowadzał go w sztukę rządzenia państwem. Królewicz brał udział w walkach z Krzyżakami, w 1332 r. samodzielnie zdobył Kościan, odzyskując zajęty kiedyś przez książąt głogowskich zachodni skrawek Wielkopolski. W roku 1331 ojciec ustanowił go namiestnikiem w Wielkopolsce, na Kujawach i w Sieradzkiem. Niestety Kazimierz nie odznaczał się odwagą, jak jego ojciec, był oskarżony o tchórzostwo, dowodem tego miało być opuszczenie pola bitwy pod Płowcami. Jednocześnie jako młody człowiek był rozważny, trzeźwo i elastycznie myślący. Umiał dobierać sobie współpracowników i wykorzystywać istniejącą sytuację. Miał szerokie horyzonty i patrzył daleko w przyszłość. Kazimierz miał wielki temperament, był gwałtowny i okrutny. Za przykład bezwzględności króla może posłużyć los Maćka Borkowica, był on oskarżony o powtórzenie buntu, Kazimierz skazał go na śmierć głodową. Kazimierz, mając w chwili śmierci ojca 23 lata, niezwłocznie koronował się na króla. Niemal jednocześnie z koronacją przedłużono rozejm z Krzyżakami. Polska w 1333 r. nie była w stanie prowadzić wojny z Zakonem, Kazimierz chciał rozwiązać konflikt na drodze dyplomatycznej. W taki sam sposób pragnął znormalizować stosunki polsko-czeskie. Problemom tym był poświęcony zjazd w Wyszehradzie, w 1335 r., na którym król polski spotkał się z królami Czech i Węgier. W 1340 roku po śmierci księcia włodzimiersko-halickiego Jerzego Bolesława, Kazimierz Wielki został spadkobiercą jego ziem (Ruś halicko-włodzimierska). Przyłączenie Rusi Czerwonej po wieloletnich walkach z Litwinami i Tatarami miała ogromne znaczenie dla handlu polskiego gdyż tędy, bowiem wiódł szlak handlowy ku wschodowi. Ponadto ziemie te stanowiły zabezpieczenie przed najazdami Tatarów i Litwinów na bogatą Małopolskę. W 1351 roku Kazimierz Wielki przyłączył do Polski Mazowsze Płockie, a z pozostałych ziem mazowieckich uczynił lenno korony. Kazimierz Wielki ciągle czuł się zagrożony możliwością antypolskiego porozumienia krzyżacko-czeskiego. Dlatego w swej polityce zagranicznej szukał oparcia w mocnym sojuszniku. Utrzymywał, więc dobre stosunki z Węgrami. Nie posiadając męskiego potomka z,, prawego łoża ?? wyznaczył na swego następcę syna króla Węgier Karola Roberta i swej siostry Elżbiety Łokietkówny, Ludwika. Związało to jeszcze ściślejszym sojuszem Polskę z Węgrami.
Kazimierz Wielki miał cztery żony. Pierwszą żoną była Aldona Anna Litewska. Aldona była księżniczką litewską, córką pogańskiego Wielkiego Księcia Giedymina. Miała liczne rodzeństwo. Urodziła się przypuszczalnie około 1309-1310 roku. Nosiła pogańskie imię Aldona. Długosz chwalił Aldonę jako kobietę uczciwą i zgodnie żyjącą z mężem. Anna słynęła z miłosierdzia, z siły fizycznej i chęci do zabaw. Lubiła tańce i jazdę konną, wszędzie towarzyszyli jej grajkowie i śpiewacy. Gdy miała około piętnastu lat na dworze ojca pojawiło się poselstwo Łokietka. Wkrótce Aldona udała się do Krakowa, aby poślubić tam polskiego następcę tronu. Została ochrzczona, przyjmując imię Anna. Chrześcijański królewicz, chcąc poślubić dawną pogankę, potrzebował zgody papieża. Narzeczeni byli rówieśnikami. Podobno Kazimierz nie chciał poślubić Anny i ojciec musiał użyć siły, aby doprowadzić syna do ołtarza.
Ślub odbył się w 1325 roku, a wianem Aldony byli zwolnieni przez Litwinów jeńcy polscy. Małżeństwo Kazimierza i Aldony zawarto ze względów politycznych. O pożyciu małżonków niewiele wiadomo. Mimo częstych zdrad Kazimierza, układało się chyba poprawnie. Niekorzystnie na pozycję monarchini wpływał fakt, że nie dała krajowi następcy tronu za to urodziła dwie córki:
~ Elżbietę, która poślubiła Bogusława V, księcia słupsko - szczecińskiego.
~ Kunegundę, która wyszła za Ludwika VI Rzymskiego, księcia bawarskiego.
Mimo ostrych sprzeciwów matki, Jadwigi Kaliskiej, Kazimierz zadbał o koronację żony. Aldona Anna zmarła nieoczekiwanie i gwałtownie w 1339 roku. Pochowano ją jako pierwszą monarchinię w katedrze krakowskiej.
W czasach panowania Kazimierza III Wielkiego zostały założone obok Krakowa dwa niezależne miasta: W 1335 r. Kazimierz Wielki lokował w pobliżu Krakowa, w miejscu niegdysiejszej wsi Bawół, odrębne miasto, które stało się ośrodkiem wspólnoty żydowskiej w 1335 otrzymało prawo miejskie i od imienia króla przyjęło nazwę Kazimierz. Dokumentem z 1366 król lokował kolejne miasto pod Krakowem, koło starego (z XII w.) Kościoła Św. Floriana, stąd zwane Florencją, z czasem zaś Kleparzem. W przeciwieństwie do Kazimierza, otoczonego murami i wodami Wisły, Kleparz nie miał własnego systemu obronnego i był miastem otwartym.
Dokumentem z dnia 12 V 1364 Kazimierz Wielki funduje w Krakowie pierwszą wyższą uczelnię - Studium Generale, czyli Akademię Krakowską, opartą na włoskich wzorach, utrzymywaną przez skarb królewski.