Wydatki budżetowe

Wydatki budżetowe odzwierciedlają kierunki i zakres działalności państwa w obszarze, na którym zawodzi rynek. Pewne zadania może bowiem wykonywać tylko i wyłącznie państwo (obronność, wymiar sprawiedliwości, stosunki zagraniczne itd.) albo robić do efektywniej od sektora prywatnego (np. w przypadku ograniczonych zasobów). Zauważalny jest również wzrost wydatków budżetowych mierzony udziałem państwa w produkcie społecznym. Przyczyn wzrostu wydatków budżetowych upatruje się między innymi w rosnącym dochodzie na jednego mieszkańca, przemianach technologicznych, zmianach demograficznych, kosztach świadczeń budżetowych oraz w urbanizacji.

Wydatkami budżetowymi - nazywamy środki pieniężne przekazywane z budżetu państwa lub gminy na finansowanie zadań państwa, gminy lub innych związków publiczno-prawnych.

Wobec dużej różnorodności wydatków istnieje konieczność przeprowadzenia odpowiedniej klasyfikacji.


Literatura przedmiotu wyróżnia kilka klasyfikacji:

Wydatki można kwalifikować według kryterium ekonomicznego w związku z tym wyróżniamy:
a) Wydatki ostateczne – związane z dokonaniem przez państwo zakupów dóbr i usług o charakterze materialnym.
b) Wydatki transferowe – decydują o wykorzystaniu produktu społecznego w ramach sektora prywatnego.


1. Klasyfikacja wydatków ze względu na konieczność ponoszenia wydatków:
a) Wydatki konieczne – są to wydatki na obronę narodową, bezpieczeństwo zewnętrze i wewnętrzne oraz na administrację państwową.
b) Wydatki pożyteczne – to takie, które mogą być ponoszone z budżetu ale nie muszą (oświatę, ochronę zdrowia, usługi bytowe).




2. Kolejną klasyfikacją wydatków budżetowych jest klasyfikacja ze względu na charakter ponoszonych wydatków:
a) Wydatki inwestycyjne – przeznaczone są na finansowanie inwestycji, zwiększenie kapitału własnego, instytucji finansowych.
b) Wydatki bieżące sfery budżetowej, do których zalicza się:
- wydatki na wynagrodzenie
- wydatki rzeczowe (a w tym zakup materiałów, opłaty za energię elektryczną)
- dotacje dla szkół wyższych


3. Następną klasyfikacją wydatków jest klasyfikacja ze względu na realizację zadań:
a) Wydatki na gospodarkę – są to środki pieniężne przeznaczone na walkę z niekorzystnymi zjawiskami ekonomicznymi takimi jak: inflacja, bezrobocie, łagodzenie cyklu koniukturalnego.
b) Wydatki na działalność niezbędną na funkcjonowanie państwa (obrona narodowa, utrzymanie porządku wewnętrznego, administracja państwowa).
c) Wydatki socjalno-kulturalne (oświata, nauka, kultura, ochrona zdrowia, opieka społeczna).


4. Także wśród wydatków budżetowych wyróżnia się:
a) Wydatki zwyczajne – dokonywane z budżetów zwyczajnych, gromadzonych w drodze poboru podatków, odznaczają się stałością i powtarzalnością.
b) Wydatki nadzwyczajne - dokonywane z budżetów nadzwyczajnych, powstających przede wszystkim w drodze zaciągania długu publicznego, cechują się jednorazowością i przejściowym charakterem.


Możliwości kształtowania wydatków budżetu państwa są ograniczane rosnącymi z roku na rok wydatkami stałymi, które muszą być sfinansowane z budżetu w pierwszej kolejności. Dotyczy to np. takich wydatków, jak: dopłaty do systemu ubezpieczeń społecznych (renty i emerytury), obsługa zadłużenia krajowego i zagranicznego, utrzymanie minimum bezpieczeństwa publicznego itd. Dlatego też zmiana rządu czy opcji parlamentarnej nie ma we współczesnych demokratycznych państwach większego przełożenia na zasadniczą zmianę struktury wydatków budżetowych. Możliwości manewrów każdej władzy w zakresie finansów publicznych są ograniczone.