Bóg, człowiek i świat w twórczości renesansowej.
Najbardziej znamienną cechą ludzi a także twórczości odrodzenia było wszechstronne zainteresowanie człowiekiem i sprawami ludzkimi. Z zainteresowaniem tym liczyło się odrzucenie ideału życiowego, norm obyczajowych i rygorów wytworzonych przez ludzi i instytucje epoki średniowiecza. Ideał filozofa scholastycznego lub ascety został zastąpiony ideałem człowieka wszechstronnie wykształconego, wrażliwego na różnorodne przejawy życia, odznaczającego się dużą kulturą osobistą i towarzyską. Temat ten porusza także Janusz Pelc, który mówi, że ta epoka "nawiązując do świeckich tradycji nauki, filozofii, literatury, sztuki i kultury starożytnych odnalazła i wydobyła na światło dzienne piękno rozmaitych stron życia ludzkiego zagubione i przygaszone w mrokach średniowiecza". W swojej pracy chciałbym przedstawić myśl renesansową o człowieku, Bogu i świecie na przykładzie dwóch znakomitych ludzi renesansu, a mianowicie najznakomitszego przedstawiciela epoki renesansu Jana Kochanowskiego i Mikołaja Reja. Czołową postacią obrazującą renesansową myśl o człowieku, bogu i świecie jest oczywiście mistrz pióra polskiego - Jan Kochanowski . Jedną ze swoich wizji bytu człowieka w świecie przedstawia w pieśniach. W "Pieśni świętojańskiej o Sobótce" podkreśla renesansową radość życia, życia zgodnego z naturą. Kochanowski argumentuje życie na wsi, na łonie natury. Mówi o nim jako niezmiennym, bezpiecznym, dającym efekty pracy. To właśnie tam jest wszelki dostatek i harmonia a nad człowiekiem czuwa Bóg.
W pieśni "Czego chcesz od nas Panie..." Przedstawiony jest jeden z trzech wizerunków Boga-Stwórcy a mianowicie Architekta ¦wiata. Mowa o tym w cytacie: "Tyś pan wszystkiego świata, Tyś niebo zbudował i złotymi gwiazdami ślicznie uhaftował; Tyś fundament założył nieobeszłej ziemi i przykryłeś jej nagość zioły rozlicznymi". Do Boga należy wszystkie dobrodziejstwa świata. Jako stwórca wszystkiego jest wszędzie na Ziemi. Pod jego panowaniem znajduj± się wszystkie rzeczy, dzięki temu panuje wszechobecna harmonia np.: następująca po sobie zmienność pór roku. Autor wyraża tutaj wielkość Boga jako stworzyciela świata. Jest to typowa myśl renesansowa, w której miłość do Boga łączy się z umiłowaniem życia i przyrody jest.
W swoich fraszkach Kochanowski przedstawił obraz ludzi, swoich przyjaciół i ich błędy . Biesiada - to uczta, w której łączyły się powaga i żart, filozoficzna refleksja i rubaszny dowcip, tematy miłości, życia i śmierci. Poruszają one różne tematy, są jakby oceną ówczesnej rzeczywistości. We fraszkach autor ukazuje jak postrzega świat. Widzi w nich między innymi człowieka jako "Boże igrzysko" lub aktora. Ukazane są tutaj błahostki życia codziennego ludzi i świata. Również J.Pelc mówi, że "Człowiek często staje się igraszką Fortuny, jest też Bożym igrzyskiem". Odmienne spojrzenie na świat i Boga a zwłaszcza człowieka dostrzegamy u Kochanowskiego w Trenach, które niejako odzwierciedlaj± stan duszy autora. S± wyrazem kryzysu światopoglądowego renesansowego humanisty. Jan Kochanowski jako autor pozostaje "nieutulony" w żalu. Jego cierpienie jest tak ogromne, że zaczyna rozumieć... niepełność, pozorność wszelkich zasad, może prócz jednej, że każdy człowiek wszystko to co go uderza musi znieść w sposób godny jeśli chce pozostać człowiekiem. Kochanowski zaczyna wątpić w założenia filozofii epikurejskiej i stoickiej. Autor jest w sytuacji rozrachunku z dawnymi przekonaniami i zasadami harmonii. Szuka odpowiedzi a pytania dotyczące sprawiedliwości, szczęścia. Ulega zachwianiu jego wiara w Dobroć Boską. "Nieznajomy wróg jakiś miesza ludzkie rzeczy" i "Nie mając ani dobrych, ani złych na pieczy". Próbuje nawet odrzucić zasady religijne. Jednak na koniec godzi się z cierpieniem i okazuje się słuszna zasada renesansowa, że człowiek powinien zachować się godnie i mądrze. Natomiast inny znany polski "człowiek" renesansu Mikołaj Rej w swoim utworze "Żywot człowieka poczciwego" przedstawia nowe spojrzenie na świat i wyobrażenia o nim. Definiuje jednocześnie znaczenie bycia szlachcicem. Powinien to być człowiek prawy, szlachetny na dodatek posiadający cnotę tak± jak sława. Istotne jest, że wynika ona z dokonań człowieka, jego zasług a nie urodzenia i majątku. W świecie Reja człowiek jest bezpieczny, a świat jest pełen harmonii. Człowiek jest w środku - "centrum"- świata. Nazywa się to centropocentryzmem. Mikołaj Rej preferuje aktywny stosunek do życia. Człowiek jest istotą zdolną do przekształcania i udoskonalania otaczającej rzeczywistości. Władną zmieniać stany i tworzyć nowy ludzki świat. Nie musiałby się niczego bać i używać wszystkiego, co stworzył Bóg dla człowieka. Potwierdza to cytat: "A tak, mój miły bracie, ty już masz poczciwie zachować a jako masz uważać wszystkie czasy swoje" lub inny "...i jako masz uważnie stać w każdych sprawach swoich i jako się nie masz lękać ani śmierci, ani żadnych przygód swoich i jako masz na wszem umiarkować". Mowa jest o tym, że człowiek ma żyć dniem dzisiejszym, chwilą nawiązując do zasady starożytnego filozofa rzymskiego - Horacego.
Powyższe przykłady myśli renesansowej o świecie, człowieku i Bogu bardzo dobrze odzwierciedlają wyobrażania ludzi epoki renesansu. Każdy z tych twórców miał swoje indywidualne refleksje i wyobrażenia na temat świata na ziemi i życia doczesnego. Opiewali się oni, bowiem na różnych filozofiach - epikurejskiej, stoickiej i chrześcijańskiej. Uważam, że na przykładzie Jana Kochanowskiego i Mikołaja Reja można wystarczająco przedstawić twórczość, wyobrażania i refleksje
renesansowe.