Podstawy produkcji zwierzęcej
WYKŁAD 1
CHÓW I HODOWLA ZWIERZĄT
Chów – utrzymywanie zwierząt w celu otrzymywania od nich doraźnych korzyści.
Hodowla – dążenie do poprawy cech, parametrów, które użytkujemy; świadomy działanie w celu poprawy ilości, jakości posiadanych zwierząt, uzyskiwanych parametrów.
Produkcja zwierzęca – ukierunkowanie na surowiec, produkt, który interesuje, poprawa efektywności produktów.
Gatunek – grupa zwierząt spokrewnionych ze sobą, które kojarzone dają płodne potomstwo.
Rasa – grupa zwierząt należących do konkretnego gatunku pod względem konkretnych cech użytkowych, cechy te przekazują potomstwu.
Kierunek użytkowania – sposób, w jaki dane zwierze jest wykorzystane.
WYKŁAD 2
WYKORZYSTANIE ZWIERZĄT
Hodowla zwierząt:
• Dla pozyskiwania produktów zwierzęcych
• Wykorzystanie zwierząt do celów terapeutycznych
• Wykorzystanie siły pociągowej zwierząt
• Wykorzystanie w medycynie
• Wykorzystanie skóry
• Zwierzęta towarzyszące człowiekowi etc.
Gleba
Zwierzęta Nawozy naturalne
Rośliny
WYKŁAD 3
WARUNKI UTRZYMANIA ZWIERZAT
Dobrostan – stan równowagi między organizmem a otaczającym go środowiskiem.
Zasada pięciu wolności – minima potrzeb behawioralnych:
• Możliwość swobodnego powstania
• Możliwość swobodnego połączenia się
• Możliwość swobodnego obrócenia się
• Możliwość swobodnego przeciągania się
• Możliwość swobodnego wykonywania czynności behawioralnych
Pomieszczenie gospodarcze powinny zapewnić odpowiednie:
• Temperaturę
• Oświetlenie
• Skład powietrza
• Ruch, wymiana powietrza
• Zadawanie pasz
• Usuwanie obornika
• Transport zwierząt
• Pozyskiwanie mleka
• Wykonywanie zabiegów okresowych
Pomieszczenia dla bydła:
• Obory dla krów mlecznych – stanowisko 1,05 – 1,1m szerokości x 1,8-2,0 długości
• Cielętniki – 0,45 – 1,5 m2/szt.
• Jałowniki – 1,5 – 2,3 m2/szat lub stanowisko 1,0 x 2,0
• Bukeciarnie – 1,5 – 1,9 m2/szt.
• Pomieszczenia dodatkowe: mleczarnie, hale udojowe, silosy, magazyny pasz
Pomieszczenia dla świń:
• Lochy niepokryte i we wczesnym okresie ciąży 3,0-3,5 m2/szt.
• Lochy przed porodem i z prosiętami 8m2/szt.
• Warchlaki 0,7 m2/szt.
• Tuczniki 0,8-1,3 m2szt
Pomieszczenia dla drobiu:
• Wychowalnie dla drobiu młodszego 10-12 szt. na 1m2 (do 6 tygodni)
• Wychowalnie dla drobiu starszego 4-5 na 1m2 (do 9 tyg.)
• Obiekty dla niosek 4-5szt/ m2
• Brojlernie 12-18szt/ m2
Pomieszczenia dla owiec:
• Owczarnia uniwersalna 1,2-1,8 m2/matkę z jagniętami
• Owczarnia dla matek z jagniętami jw.
• Wychowalnia młodzieży 0,7-1,0 m2/maciorkę, 1,2-1,8 m2/tucznika
• Tuczarnia jagniąt 0,4-0,5 m2/Jagnie
• Porodówka 1,0-1,2 m2/matkę
WYKŁAD 4
PŁODNOŚĆ U ZWIERZĄT
Rozpłód – zespół objawów fizjologicznych i zabiegów hodowlanych i innych towarzyszących, od momentu przygotowania zwierząt do krycia do chwili uzyskana przychówku
Dojrzałość płciowa zwierząt – gotowość organizmu do wytwarzania gamet (samce – plemników, samice – komórek jajowych) zdolnych do zapłodnienia.
Dojrzałość rozpłodowa (hodowlana) - fizjologiczna gotowość do rozmarzania i uzyskania zdrowego potomstwa.
Cykl płciowy – okres aktywności układu rozrodczego
Cykl rujowy – okres od pierwszych oznak aż do zakończenia owulacji
Ruja – stan gotowości samicy do krycia
Dojrzałość płciowa i hodowlana wybranych gatunków zwierząt gospodarskich
Wiek dojrzałości płciowej Wiek dojrzałości rozpłodowej Zanik przydatności rozpłodowej
Konie Ogier 10-18 m-cy
Klacz 10-18 m-cy 2-4 lat
15-25 lat
Bydło Buchaj 6-16 m-cy
Krowa 6-16 m-cy 16-20lat
9-24 lat 15-26 lat
Świnie Knury 2-3 m-ce
Lochy 4-5 m-cy 6-10 m-cy
8-10 m-cy Do 10 lat
Owce Tryki 6-8 m-cy
Maciorki 6-8 m-cy 12-18 m-cy Do 10 lat
Zwierzęta aktywne płciowo
Cały rok Sezonowo
Krowa 21 dni Klacz 11 dni
Locha 21 dni Maciorka 17 dni
Królica 2-3 dni Koza 21 dni
Świnka morska 17 dni Kotka 14-21 dni
Mysz 4 dni
Czas trwania rui:
• Krowa 15 godzin
• Locha 50 godz.
• Klacz 2-11 dni
• Maciorka 30 godz.
• Koza 30 godz.
• Suka 7-9 dni
• Kotka 4-10 dni
Długość trwania ciąży:
• Klacz 11 m-cy
• Krowa 9 m-cy
• Owca 5 m-cy
• Locha 4 m-ce
• Suka 2 m-ce
• Kotka 2 m-ce
• Królica 1 m-c
• Mysz 3 tyg.
Czas trwania spermogenezy:
• Buhaj 60 dni
• Tryk 50 dni
• Knur 40 dni
• Ogier 55 dni
• Królik 45 dni
• Szczur 50 dni
• Dla porównania mężczyzna 75 dni
Gniazdówki – samice muszą zapewnić odpowiednie warunki rozwoju dla swoich młodych
WYKŁAD 5
POBIERANIE POKARMU I TRAWIENIE
Trawienie – dokonujący się w przewodzie pokarmowym rozkład składników pokarmowych ( białek, tłuszczów, węglowodanów) na składniki proste, rozpuszczalne w H2O.
Proces wchłaniania – przechodzenie strawionych składników przez błonę komórkową śluzówki przewodu pokarmowego do krwi i chłonki.
Procesy wchodzące w skład trawienia:
• Trawienie mechaniczne – rozdrobnienie, zmiażdżenie pokarmu, wymieszanie miazgi pokarmowej ze śliną i sokami trawiennymi i przesuwanie treści pokarmowej wzdłuż przewodu pokarmowego.
• Trawienie chemiczne – hydroliza składników pasz dzięki działaniu enzymów substancji trawiennych wydzielanych przez gruczoły przewodu pokarmowego.
• Trawienie bakteryjne – odmiana i uzupełnienie trawienia chemicznego, przebiega dzięki enzymom produkowanym przez bakterie będące w przewodzie pokarmowym u przeżuwaczy w przedżołądkach, u zwierząt z żołądkiem jednokomorowym w jelicie grubym.
Żołądek:
• Jednokomorowy – świnie, koń
• Wielokomorowy – bydło, owce
4 rodzaje zębów:
• siekacze
• kły
• przedtrzonowe
• trzonowe
Główne enzymy trawienne:
• Pepsyna
• Podpuszczka
• Trypsyna
• Dwupeptydazy
• Aminopeptydazy
Etapy przemiany energii w organizmie:
Energia brutto – energia kału =
Energia strawna – energia moczu – energia gazów =
Energia metaboliczna – straty ciepła =
Energia wydzielanych + energia odłożona + energia pracy + energia bytowa
produktów w ciele
WYKŁAD 6
ŻYWIENIE ZWIERZĄT
Pasze to wszystkie produkty czy substraty, które mogą być włączone do dawki pokarmowej dla zwierząt ze względu na własności odżywcze bądź stymuluje wzrost i wykorzystanie paszy.
Na skład chemiczny i wartość pokarmową pasz wpływają:
• czynniki środowiskowe
• odmiana rośliny
• faza rozwoju, w której rośliny zebrano
• sposób zbioru i koszenia oraz warunki przechowywania
• stopień zanieczyszczenia oraz opanowania przez choroby i szkodniki
• technologia stosowana przy przerobie surowca lub obróbce paszy
SKŁAD PODZAŁY PAZY W ANALIZIE STANDARDOWEJ:
Pasza
1. sucha masa
• związki organiczne
• związki nieorganiczne
2. woda
Związki organiczne
Związki azotowe Związki bezazotowe
• Białko • Wyciąg eterowy (tłuszcze)
• Zw. Azotowe niebiałkowe • Węglowodory
• • Włókno
PASZE W ZYWIENIU ZWIERZAT GOSPODARSKICH
PASZE OBJĘTOŚCIOWE
objętościowe soczyste
objętościowe suche wodniste produkty uboczne pochodzenia przemysłowego
1. zielonki 1. siano 1. maślanka, serwatka
• z trwałych użytków zielonych • z roślin motylkowych 2. wysłodki buraczane
• z upraw polowych • z traw 3. wywar, ucierka(pulpa) ziemniaczana
2. kiszonki • z innych roślin 4. włókna, słodziki
• wysokobiałkowe 2. susz z zielonek
• średnio i nisko białkowe
3. sianokiszonki
• okopowe
PASZE TRESCIWE
Niskobiałkowe Wysokobiałkowe
1. Ziarna zbóż i produkcji jego przerobu 1. roślinne
2. Inne pasze • O średniej zawartości białka
• O wysokiej zawartości białka
2. Pochodzenia zwierzęcego
• Mączka z krwi
• Mączka rybna
• Mączka z mleka
• Mączka z mięsa
• inne
PRZEMYSŁOWE MIESZANKI PASZOWE
Pełnoporcjowe Uzupełniające Koncentraty białkowe
DODATKI UZUPEŁNIAJĄCE
Mineralne Azot niebiałkowy Dodatki witaminowe i mineralno-witaminowe
WYKŁAD 7
LICZEBNOŚC I TYPY ZWIERZĄT HODOWLANYCH
Procentowy udział w świecie trzody chlewnej i bydła:
• Indie 15%
• Brazylii 12%
• Stany zjednoczone 7,5%
• Polska 0,5%
Zwierzęta gospodarskie w Polsce:
• Trzoda chlewna 17mln
• Owce 362tyś
• Konie 550tyś
• Drób kurzy 45mln
• Gęsi 1mln
• Kaczki i inne 3,5mln
• Indyki 880tyś
Mleko ogółem 11540mln litrów
Średni roczny udój 3700l
Średnia wielkość stada krów w gospodarstwie:
• Stany Zjednoczone ok. 60szt
• Europa ok. 30szt
• Polska 2,5szt
Wydajność mleczna:
• USA 8540kg
• Kanada 8460kg
• Izrael 9770kg
• Polska 6535kg
TYPY KRÓW
Typ użytkowy mleczny:
• Kształt ciała zbliżony do trójkąta jego podstawą jest zad
• Pojemne dobrze wykształcone wymię
• Lekko wydłużona głowa osadzona na wąskiej szyi
• Płasko umięśniony zad, lekko nachylony ku tyłowi
• Profile mięśni udowych lekko wklęsłe, nasada ogona nisko osadzona
• Harmonijna szlachetna budowa
Typ użytkowy mięsny:
• Kształt tułowia zbliżony do prostokąta
• Głowa ciężka osadzona na krótkiej szyi
• Wypukłe profile mięśni, umięśniona partia zadu
• Wymię niewielkie, słabo rozwinięta
Rasa użytkowa:
• Czarno-biała 80% w Polsce
• Czerwono-biała
WYKŁAD 8
Spożycie niektórych artykułów żywnościowych w przeliczeniu na 1 mieszkańca.
• Mięso ogółem 61,4kg
• Wieprzowe 38,7kg
• Wołowe 7kg
• Drobiowe 14,5kg
• Mleko 191l
• Jaka kurze 186szt
Podstawowe dane fizjologiczne i hodowlane
Wiek dojrzałości płciowe loszek knurków 5-6m-cy
Wiek dojrzałości rozpłodowej loszek 7-9m-cy
Wiek dojrzałości rozpłodowej knurków 8-9m-cy
Długość ciąży 115dni
Okres miedzyrujowy 21dni
Czas trwania rui 2-3dni
Najkorzystniejszy okres zapłodnienia 24-96 godzin od początku rui
Skuteczność krycia naturalnego 75-90%
Skuteczność sztucznego nasienia 70-85%
Czas trwania porodu 2-7godz
Okres wychowy prosiąt przy matkach:
• Odłączenie wczesne 31-35dni
• Odłączenie tradycyjne 42-56dni
Liczebność miotu przy urodzeniu:
• Lochy pierwiastki 7-12szt
• Lochy wieloródki 8-16szt
Straty prosiąt do odłączenia 10-30%
Wystąpienie rui po odłączeniu od miotu 4-11dni
Rasy świń w Polsce:
• Polska biała zwisłoucha
• Wielka biała polska
• Rasa syntetyczna „999”
WYKŁAD 9
TYPY UŻYTKOWE KUR I BUDOWA JAJKA
Typy użytkowe kur:
1. Kura typu mięsnego:
• Kształt sylwetki zbliżony do kwadratu dobrze umięśniona klatka piersiowa i uda, krótki, ale szeroki grzbiet
• W wieku 20 tygodni kura waży 2-3kg kogut 4 kg
• Barw upierzenia biała
• Kury późno dojrzewają płciowo w wieku ok. 200dni
• Znoszą nie więcej niż 130jaj a masie 52-60g
• Przedstawiciele Dominent White Canish (DWC)
2. Kura typu nośnego:
• Są lekkie kształt sylwetki zbliżony do trójkąta
• W wieku około 20 tygodni kury ważą 1,2-1,6kg a koguty 1,7-2,3kg
• Mają silnie rozwinięte przydatki na głowie
• Wcześnie dojrzewają płciowo w wieku 140-150dni rozpoczynają nieśność
• Do 76 tygodnia życia znoszą ok. 300jaj o masie 54-66g
• Przedstawiciel Leghorn w barwie białej upierzenia i znoszącej jajka o białej skorupie
3. Kury ogólnoużytkowe:
• Kształt ciała zbliżony do prostokąta
• Dojrzałość płciowa po ok. 160-180dniach
• W wieku około 20 tygodni waży 1,5-2,6kg fury i 1,8-3,3kg koguty
• Do 76 tygodnia znoszą 160-200 jaj a masie 52-60g
• Zabarwienie skorupy jaja od jasnej do brunatnej
• Do ras tych należy Rhode Island Red (RIR)
W Polsce jest 45333000 szt. kur. Produkcja jaj – średnio na nioskę 18l
Budowa jajka:
• Masa 40-70g przeciętnie 58g
• Kształt jajowaty
• Skorupy nocna gładka czysta jej barwa uwarunkowana jest genetyczne
• Świeżość przy składowaniu jajo traci wodę, co powoduje zmniejszenie się objętości treści w wzrost objętości komory powietrznej
• Barwa żółtka od bladożółtej do ciemnopomarańczowej, określana w skali 10-cio punktowej
Skład chemiczny jajka:
Składniki Całe jajko Białko Żółtko
Woda 78% 87,8% 49,4%
Białko 12,8 10,8 16,3
Tłuszcz 11,5 0 31,9
Węglowodany 0,7 0,7 0,7
Zw. mineralne 1,0 0,8 1,5
WYKŁAD 10
UŻYTKOWANIE OWIEC
Owce – gatunek bardzo wszechstronnie wykorzystywany, ale ma bardzo małe znaczenie.
ZMIANA POGŁOWIA
1990 1995 2000
bydło
ogółem: 10049 7306 6083
krowy: 4919 3579 3098
trzoda chlewna
ogółem: 19464 20418 17122
lochy: 1837 1875 1577
owce
ogółem: 4159 713 362
maciorki: 2438 450 223
konie 941 636 5503
drób kurzy 47082 36941 45333
gęsi 2960 1270 1052
kaczki i inne 13471 8121 3548
indyki 1446 1948 873
Użytkowanie owiec:
1. Użytkowanie jednokierunkowe – wełniste – wełna australijska – jednolita
• Duże pole odrostu – fałdy skórne
• Grubsza i długa wełna
• Przedstawiciel Merynor
2. Użytkowanie mięsne
• Tryk rasy Suffolk
• Wysklepiona klatka piersiowa
• Mniejsze pole obrostu
• Brak fałdy na szyi
• Szersze w zadzie
• Więcej mięśni
3. Mleczne
• Maciorka rasy wschodnofryzyjskiej
• Daje nawet 200-300l mleka
• Delikatna budowa
• Małe pole obrostu
• Szybka przemiana materii
4. Kożuchowy
• Gatunki północno-wschodnich regionów Polski, w surowym klimacie np. Wrzosówka
• Nieduża skóry są lekkie i cienkie, ale mają bardzo dobre właściwości ciepłochronne
5. Futerkowy
• Maciorka rasy karakuł
• Skóry są znacznie cieńsze, lżejsze niż kożuchowe
• W postaci zwiniętych rurek
• Cenne są skóry bardzo młodych jagniąt