Podstawy produkcji rolnej 7 luty 2005 rok

Zadania rolnictwa
1. Zadania podstawowe:
- dostarczenie żywności do bezpośredniego spożycia
- produkcja surowców dla przetwórstwa rolno – spożywczego i innych gałęzi przemysłu
2. Zadanie dodatkowe:
- zatrudnienie i źródło utrzymania ludności
- kształtowanie naturalnego środowiska człowieka
- kształtowanie krajobrazu
- rola kulturotwórcza


System gospodarki żywnościowej na przestrzeni dziejów
1. Łowiecko – zbieracki
2. Pastwisko – kopieniaczy (rolniczy wędrowny)
3. Uprawowo - handlowy (rolniczy osiadły)
- odłogowy
- przemienno – odłogowy
- płodozmianowy (3-polówka ulepszana, 4-polówka norfolcka)


Systemy współczesnego rolnictwa
A. Konwencjonalny (dowolny, intensywny, ekstensywny)
B. Ekologiczny (regulowany ustawowo)
C. Zrównoważony (zintegrowany)


Współczesne metody produkcji żywności
A. Naturalne (>95% żywności)
- rolnicze = produkcja roślinna i zwierzęca (90 – 95% żywności)
- pozarolnicza = dary morza, łowiectwo zbieractwo (5 – 10%)
B. Przemysłowe (<5% żywności)
- bezpośrednie = chemiczna synteza soli mineralnych i witamin
- pośrednie = sterowanie procesami mikrobiologii wykorzystanie prostych syntetycznych związków organicznych w produkcji zwierzęcej (np. aminokwasy)


Światowy udział w produkcji energii i białka różnych gałęzi rolnictwa (1991)
Rodzaje
produkcji Energia Białko
Produkcja
Roślinna ok. 75% ok. 70%
Produkcja
Zwierzęca 15-20% ok. 20%
Produkcja
zoorolnicza 5-10% ok. 10%


Relatywne koszty energetyczne wytwarzania żywności
Uprawa Energia
włożona Energia
zgromadzona
ziemniaki 100 110
buraki cukrowe 100 180
pszenica 100 220
kukurydza 100 280
rzepak 100 400
mleko i mięso
wołowe 100 62
brojlery 100 11


Użytki rolne i liczba ludności na świecie w r. 2000 wg FAO
Kontynenty Ludność
(mln) Użytki
rolne (mln.ha) ha/mieszkańców
Cały Świat 6.056,7 4.974,3 0,82
Afryka 793,6 1.101,2 1,39
Ameryka Płd. 345,7 619,1 1,79
Ameryka Płn.
i Centr. 487,2 635,1 1,30
Azja 3.672,3 1.655,9 0,45
Europa 727,3 488,5 0,67
Oceania 30,5 474,4 15,55
Unia Europejska 376,7 140,6 0,37
Polska 38,6 18,4 0,48


Produkcja ziarna zbóż i mięsa na świecie w 40-leciu 1961-2000 (FAO 2001)
Rok Ludność Zboża Mięso
mln. rel. mln.ton rel. mln.ton rel.
1961 3.081 100 877 100 70,4 100
1970 3.696 120 1.193 136 98,7 140
1980 4.440 144 1.550 177 134,4 191
1990 5.266 171 1.951 223 176,6 251
2000 6.071 197 2.054 234 225,8 317


Przyrost liczby ludności świata a produkcja żywności w 40-leciu 1961-2000
Rok Ludność Żywność
ogółem percapita
1961 100 100 100
1970 120 127 106
1980 144 160 111
1990 171 205 120
2000 197 253 129



Bariery dystrybucji żywności w świecie
1. Ekonomiczne
2. Polityczne
3. Transportowo – dyslokacyjne
4. Kulturowo – religijne
5. Etyczne


Klimat w Polsce
• Charakterystyka ogólna
- klimat umiarkowanie chłodny
- strefa klimatu przejściowego (kontynentalnego / oceaniczny)
- zmienność pogody w latach
• Opady na terenach równinnych i pagórkowatych
- średnio = 600 mm (ml/m2) w granicach = 500 – 700 mm
- 3 podstawowe strefy opadów
• Roczna temperatura dobowa dla terenów równinnych i pagórkowatych
- średnia 7,6˚C (w górach 6 – 8˚C)
- 3 podstawowe strefy ciepła
• Długość okresu wegetacyjnego (>5˚C) = 209 dni (200 – 220)


Wybrane elementy agroklimatu w Polsce na tle niektórych krajów Unii Europejskiej
Kraj Okres wegeta-
cyjny - dni Temperatura
średnia - ˚C Opady
roczne - mm
Polska 209 7,5 600
Austria 235 8,5 700
Dania 219 7,5 650
Niemcy 215-265 7,5-10 750
Francja 250-365 9,5-11,5 700


Typy gleb na terenie Polski
1. Gleby bielicowe, płowe i brunatne 82%
2. Gleby hydrogeniczne („błotne”) 9%
3. Mady 5%
4. Czarne ziemie 2%
5. Czarnoziemy 1%
6. Rędziny 1%


Chemiczne właściwości gleb polskich
- gleby bardzo kwaśne i kwaśne - ok. 70%
- gleby ubogie w magnez - ok. 33%
- gleby ubogie w potas - ok. 65%
- gleby ubogie w fosfor - ok. 55%




Jakość gleb uprawnych w Polsce
Klasa
gruntów Wskaźnik
bonitacyjny %ha
fizycznych %ha
przeliczenio.
I 1,8 0,4 0,7
II 1,6 2,9 4,8
III 1,2 22,4 27,9
IV 1,0 39,9 41,5
V 1,0 22,6 18,9
VI 0,5 11,8 6,2


Układ pionowy powierzchni w Polsce
poniżej 0m npm = 0,2%
0-300m npm = 91,1%
300-500m npm = 5,6%
500-1000m npm = 2,9%
powyżej 1000m npm = 0,2%


Jakość rolniczej przestrzeni produkcyjnej Polski na tle niektórych krajów Unii Europejskiej
Cechy jakościowe Kraje UE Polska
klimat 100 75-80
gleba 100 57-80
systematyczny
wskaźnik jakości 100 57-64


Użytkowanie ziemi w Polsce w r. 2000
Razem = 31.268,5tys.ha w tym :
- użytki rolne = 18.413,2 ha 58,9%
- lasy i grunty leśne = 9.003,9 ha 28,8%
- pozostałe grunty = 3.851,4 ha 12,3%


Struktury użytków rolnych w Polsce w r. 2000
- grunty orne = 14.062,8 tys.ha
• pole zasiewane = 12.408,2 ha
• ugory i odłogi = 1.654,6 ha
- łąki i pastwiska = 4.082,9 tys.ha
- sady = 267,5 tys.ha









Wielkość gospodarstw rolnych w Polsce i niektórych krajach Unii Europejskiej
Polska = 9,2 ha
Wielka Brytania = 70,1 ha
Dania = 39,6 ha
Francja = 38,5 ha
Szwecja = 34,4 ha
Niemcy = 30,3 ha
Portugalia = 8,7 ha
Grecja = 4,5 ha


Zatrudnienie w rolnictwie w r. 2000
Świat = 42,4%
Unia Europejska = 4,3%
Polska = 19,0%
Rosja =10,5%
USA = 2,2%
Australia = 4,6%


Formy własności i władanie ziemią w Polsce
1. Własność prywatna:
- gospodarstwa rodzinne (indywidualne)
- gospodarstwa farmerskie (przedsiębiorstwa rolne)
2. Własność społeczna:
- gospodarstwa szkół i instytutów naukowych
- gospodarstwa kościołów i związków wyznaniowych
3. Własność spółdzielcza:
- rolnicze spółdzielnie produkcyjne
- rolnicze spółki akcyjne
4. Państwowa własność skarbowa:
- gospodarstwa w dzierżawie
- gospodarstwa jednoosobowych spółek Skarbu Państwa


Podstawowe środki i urządzenia do produkcji roślinnej
1. Materiał siewny
2. Nawozy
3. Środki do ochrony roślin = pestycydy
4. Maszyny i narzędzia
5. Budynki i budowle


Materiał siewny
1. Rodzaje materiałów siewnych i nasiona, sadzonki i sadzeniaki (materiał szkółkarski)
2. Hodowla i ocena odmian hodowcy i metody hodowli, oceniających i zasady oceniania, rejestracja (COBORU)
3. Nasiennictwo namnożenie materiałów siewnych i stopnie kwalifikacyjne, kontrola jakości
4. Obrót materiałem siewnym
Nawozy i nawożenie
1. Potrzeby pokarmowe i nawozowe roślin
2. Nawozy organiczne: obornik naturalny i sztuczny, gnojowica i gnojówka, komposty i nawozy zielone
3. Nawozy mineralne: kopaliny i nawozy syntetyczne
- nawozy azotowe
- nawozy fosforowe
- nawozy potasowe
- nawozy wapniowe i magnezowe
- nawozy siarkowe
- nawozy wieloskładnikowe
4. Nawozy organiczno – mineralne
5. Zasady nawożenia roślin


8 luty 2005 rok

Definicja racjonalnego żywienia jest to dostarczenie zwierzętom wszystkich potrzebnych składników pokarmowych w paszy najbardziej odpowiedniej z uwzględnieniem warunków ekonomicznych gospodarstwa.
- białko
- energia
- składniki mineralne
- witaminy

Zwierzęta monogastryczne (trzoda, drób)
Przeżuwacze (bydło, owce, kozy)

BIAŁKA
I. Białka proste
1. Białka globularne (albuminy, glubiliny, histony)
2. Białka strukturalne (kreatyna)
II. Białka złożone
1. Fosfoproteidy
2. Nukloproteidy
3. Chromoproteidy
4. Metloproteidy
5. Glikoproteidy
6. Lipoproteidy
III. Związki azotowe niebiałkowe (amidy, kwasy aminowe, peptydy)

TŁUSZCZOWCE (C, H, O)
I. Tłuszcze właściwe
1. Tłuszcze obojętne
2. Woski
3. Kwasy tłuszczowe
II. Związki tłuszczo podobne
1. Fosfolipidy glicerolowe
2. Sfingolipidy
3. Lipidy izoprenowe
CUKROWCE (C, H, O)
I. Cukry proste- jednocukrowe
1. Pentozy C5H10O5 (B-D- ryboza,...)
2. Heksozy C6H12O6 (glukoza, fruktoza, ...)
II. Cukry złożone
1. Dwucukrowce C12H22O11 (sacharoza, laktoza, ...)
2. Trójcukrowce C18H32O16 (rafincza, ...)
3. Wielocukrowce
(skrobia, celuloza, glikogen, ...)
(hemiceluloza, pektyny, ...)

SKŁADNIKI MINERALNE
I. Makroelementy
1. Wapń
2. Fosfor
3. Magnez
4. Sód
5. Potas
6. Siarka
7. Chlor
II. Mikroelementy
1. Żelazo
2. Cynk, mangan
3. Miedź
4. Jod
5. Selen
6. Kobalt

Rola i znaczenie pierwiastków
Wapń i fosfor – współpracuje z nim witamina D i kolcytonina i parathormon:
- sód, potas – kationy działają zasadowo (krew, mocz)
- żelazo (szpik)
- cynk (naskórek, włosy, itd.)
- mangan (płodność)
- miedź – możliwość wbudowywania żelaza do krwi
- jód – prawa tarczycy
- selen – witamina E (rozród, opóźnia starzenie) właściwość witaminy E
- kowald – skład B12

Witaminy: A, D, E, B itp. (za co odpowiadają)

Rola i znaczenie składników pokarmowych
Białko ogólne
- funkcja strukturalna
- funkcja regulacyjna
- funkcja transportowa
- udział w procesach widzenia
- przekazywanie cech genetycznych


Tłuszcz surowy (ekstrakt eterowy)
- funkcja izolacyjna
- funkcja strukturalna, cholesterol jako prekursor witaminy D3, a przez progesteron również kory nadnerczy
- funkcja energetyczna

Włókno surowe i ZBW, czyli węglowodany trudno i łatwo strawne
- rola węglowodanów w żywieniu przeżuwaczy, końcowym produktem rozkładu są LKT - włókno niezbędne do właściwego funkcjonowania żwacza, przeżuwacze 18-22%
- rola węglowodanów w żywieniu zwierząt monogastrycznych – rozkład ZBW do cukrów prostych zachodzi w dwunastnicy
- rozkład włókna
- udział włókna w motoryce przewodu pokarmowego: trzoda 5-7% do 10% suchej masy, drobiu 4%

Popiół surowy (składniki mineralne) – popiół czysty i niezmieszany
- stanowią elementy strukturalne
- są częściami składowymi białka, hormonów i witamin
- biorą udział w utrzymaniu ciśnienia atmosferycznego
- stabilizują pH krwi
- wpływają na przewodnictwo mięśniowo – nerwowych
- biorą udział w budowie enzymów lub je aktywują

Przemiana materii – przetwarzanie składników paszy na składniki ciała i produkty
Przemiana energii – udostępnienie organizmowi energii zawartej w pokarmie.
Jednostki energii 1kaloria 4,8kJ

Bydło – jego szczególne uwarunkowania fizjologicznej
- wykorzystują celuloze i związki azotowe nabiałowe
- w rozkładzie celulozy i związków zawierających N pośredniczą drobnoustroje żwacza
- końcowe produkty wchłaniania: LKT (w żwaczu), glukoza i aminokwasy (w jelicie)
- stosunkowo mała zależność od dostarczenia z paszą – witamin z grupy B

Wykorzystanie białka w przeżuwaczu
Białko ogólne Energia – strawna masa
Ogranicza (SMO)

Nie ulegają Ulegające Fermentująca
Rozkładowi rozkładowi w żwaczu SMO
w żwaczu w żwaczu (SMOF)

Białko
mikroorganizmów
żwacza (BM)

Trawione w jelicie Trawione w jelicie
białko paszy białko mikroorganizmów

Białko trawione w jelicie (BTJ)
PROCESY TRAWIENIA
Trawienie – rozkład składników pokarmowych
Wchłonienie – pochodzenie składników z przewodu pokarmowego do krwi i chłonki
Główne enzymy trawienia
Nazwa Miejsce
wydzielania Substrat
Enzymy rozdzielające biało
Pepsyna Żołądek Białko i peptydy
Trypsyna Trzustka Białko i peptydy
Chymotrypsyna Trzustka Peptydy
Aminopeptydazy Jelito cienkie Peptydy
Dwupeptydazy Jelito cienkie Dwupeptydy
Enzymy rozkładające cukrowce
α- amylaza Ślin, trzustka Skrobia, glikogen,
dekstryny
Maltaza Jelito cienkie Maltaza
Laktaza Jelito cienkie Laktaza
Inwertaza Jelito cienkie Sacharoza
Enzymy rozkładające tłuszcze
Lipazy Trzustka Trójglicerydy

Skład ciała zwierząt wyrażony w procentach wagi żywej netto
Zwierzę i jego
Wiek lub m-c Woda Białko
Nx6,25 Tłuszcz Popiół Wodat. w
beztl. -c
Świnie:
15kg
90kg
71
55
16
17
11
24
3
3
72
69
Cielę n.c.b
40kg
120kg
72
70
19
19
4,6
6,5
4
3,9
75
65
Opas n.c.b
400kg
61
19
15
4,4
72
Owca
chuda
74
16
5
4,4
78
Owca
tłusta
40
11
46
2,8
74
Blojler
8tyg.
62
21
13
3
71
Gęś
8tyg.
60
18
18
4
73
Kaczka
8tyg.
64
19
13
4
74
Królik 69 18 8 4,8 75





9 luty 2005 rok

Etapy przemiany energii
- energia brutto (EB)
↑ straty energii
(bydło ok. 30%, trzoda ok. 22%)
- energia strawna (ES)
↑ straty energii w moczu i gazach
(bydło 13-14%, trzoda 4%)
- energia metaboliczna (EM)
↑ straty ciepła – energia termiczne
↓ (bydło 25-27%, trzoda 22%)
zwierzę monogastryczne
zboże 12 ← MJEM (mega dżuli energii metabolicznej)
- energia netto (EN), bytowa i produkcyjna
↓ (bydło 31%, trzoda 52% EB)
zwierzęta przeżuwacze
zboże 1 ← JPM (jednostka energii mleko.)

Podział pasz
- pochodzenia roślinno – naturalne
• zielonki
• okopowe
• kiszonki pasze objętościowe
• siana
• słomy
• ziarna zbóż
• nasiona roślin strączkowych pasze treściwe
- pochodzenia roślinno – przemysłu
• młynarskiego
• olejarskiego
• przemysł browarniany
• cukrowniczego
- pasze pochodzenia zwierzęcego
• mleko
• mączka rybna
• jaja
- pasze mineralne
• fosforany
• krego
• sól

Kryterium podziału na objętościowe i treściwe
0,7 JPM mniej pasze objętościowe
0,7 JPM więcej pasze treściwe




uprawa pola
Zielonki
Pastwiska
-pastwisko
+ zielonka bardzo dobra
+plon 6t/ha
-siano
-na 1ha/3-4k.

Konserwacja paszy
- ekonomiczny aspekt
• kiszenia a koszenie
uzależnienie
- pogoda
- urządzenia

Zielonka z trwałych użytków zielonych (pastwiska i łąki)

Skład zależy od:
Składniki


Sposobu użytkowania Energia, Gleba, klimat
(koszenie, pasienie) składniki pokarmowe
Nawożenie

Stadium wegetacji

Zakiszanie to proces fermentacji
- bakterie kwasu mlekowego
Cukry → kwasy mlekowe CHO
- kwasy organiczne
- szybki spadek pH
- stabilna kiszonka

Czynnik:
1. Konkurencyjność mikroflory
2. Składniki pokarmowe (cukry)
3. Wilgotność (sucha masa 17-20% w zielonce, po przesuszeniu 30-35%suchej masy)
4. Warunki anaerobowe

Cukier

proces
oddychania

dwutlenek
węgla,
woda
(obligacyjne)


drożdże bakterie bakterie bakterie
1,8 - 2,2 kwasu masłowego typu coli kwasu mlekowego
-alkohol 4,2 - 4,4 4,3 – 4,5 3,0 –3,6
aldehydy -kwas masłowy -kwas mrówkowy +kwas mlekowy
CO2 CO2 kwas octowy kwas octowy
woda woda CO2 CO2
wodór woda woda
(fakultatywne) (obligacje) (fakultatywna) (fakultatywne)

Zasady kiszenia i pobierania kiszonki
- właściwe wymiary silosu
- zbiór roślin w odpowiednim stadium
- kiszenie przy odpowiedniej wilgotności
- ubijanie ..., przykrycie
- szybkie zakiszanie
- prawidłowe tempo i technika wybierania
- badanie kiszonki
- żerność

Wysoką koncentracją energii w paszy warunkuje:
- wcześniejsze koszenie (traw)
- późniejszy zbiór zboża
- wydłużenie ścierniska
- dokładne rozdrobnienie (kukurydz na kiszonkę do 35% suchej masy)
- czysty zbiór okopowych, liści buraczanych

Straty suchej masy


25
20
15 polowe
oddychanie
10 i fermentacja
5 Sok
0 kiszonkowy



10 luty 2005 rok

Choroby zwierząt
- nie zakaźne (spowodowane przez czynniki fizyczne i chemiczne)
- zakaźne (wywoływane przez czynniki biologiczne)

Etiologia – dział nauk zajmujących się czynnikami i warunkami powstania choroby
Szkodliwe domieszki:
- czynniki mechaniczne
- czynniki naturalne
- czynniki chemiczne (zatrucie)

Kiedy mamy choroby zakaźne:
- zakażenie się grzybem
- zakażenie się grzybnią
- namnażanie się czynnika zakaźnego
- pasożyty: zewnętrzne, wewnętrzne, owady
- bakterie
- wirusy

Zapalenie – nieswoisty, humoralny, komórkowy i metaboliczny odczyn tkanki na działanie czynnika patologicznego
Nieswoisty – taka sama reakcja na różne czynniki

Pełnobiałowe zapalenie
- podwyższenie ciepłoty
- zaczerwienienie
- obrzmienie
- ból
- upośledzenie funkcji

Funkcje wysięku zapalnego
Wysięk Czynności Metoda
Płyn surowice rozcieńczenie obrzęk
osocze lokalizacja włóknik
przeciwciała
zniszczenie fagocytoza
odporność komórek
rozpuszczenie
reutrofile
eozynofile usunięcie rozpuszczenie
bazofile fagocytoza
limfocyty
• komórki
Komórki plazmatyczne
- makrofagi
- komórki
nabłonkowe
- komórki
olbrzymie
zastąpienie włóknieni
odrost (regeneracja)
Diagnoza:
- przyżyciowa
- pośmierci

Metody diagnozowania:
- oglądanie
- obmacywanie
- osłuchiwanie
- opłukiwanie


11 luty 2005 rok

Znaczenie zwierząt gospodarskich
- zwierzęta domowe (mutacje + drób + selekcja) zwierzęta użytkowe
- zwierzęta dziko żyjące
- zwierzęta zdziczałe

udomowione = (żywienie +pielęgnacja)= hodowla, technologia produkcji

Zwierzęta gospodarskie (ok. 20 gatunków ssaków + 10 gatunków ptaków)
- wpływ na rozwój cywilizacji
- wyżywienie ludności (mięso, jaja, mleko i przetwory mleczne)
- organy niejadalne
- wełna (materiały i dywany)
- skóra (futra, ubiory, obuwie)
- sierści (materace, pędzle)
- rogi (biżuteria, przedmioty użytkowe, instrumenty muzyczne)
- żołądek, jelita, pęcherze (osłonki do wędlin)
- przemysł (mydło, świece)
- nawóz (żyzność gleby, opał)
- siła robocza (użytkowanie juczne, pociągowe, wierzchowe)
- wspomaganie zmysłów człowieka (węch – pies, świnia)
- doznania estetyczne

zwierzęta gospodarskie – człowiek – symbioza ??? – dobrostan

po II Wojnie Światowej ogólny wzrost pogłowia na świecie
(świnie x3,6 kozy x2,8 bydło x2,1 owce x1,7 konie x0,8)

Znamy pogłowie zwierząt w ostatniej dekadzie (%)
Bydło Owce Świnie Kozy Konie
Świat 1,02 0,90 1,09 1,17 1,00
UE- 15 0,93 0,96 0,97 0,99 1,08
Polska 0,72 0,14 0,90 2,90 0,60

Bydło:
na świecie ok. 1,4 mln szt., w Polsce ok. 6 mln Szt. (2,9 mln krów)



większość bydła na świecie (ok. 1 mld to bydło mięsne)
- w Polsce >85% to bydło mleczne (w tym 99% krów)
- w Europie 40-60% to bydło mięsne

ok. 800 ras bydła na świecie
- w tym ok. 200 ras użytkowych
• 5 ras wybitnie mlecznych
• ok. 100 ras jednostronnie mięsnych
w Polsce jest 15 ras bydła (2 mleczne: HF i Jersey)

Produkcja i spożycie mleka na 1 mieszkańca
- Świat 90kg
- UE i USA 270-350kg
- Afryka i Azja 12-35kg
- Chiny 3-5kg
- Polska 200kg

Pogłowie krów w wybranych krajach Unii Europejskiej (mln szt.)
- Niemcy 4,3
- Francja 4,0
- Polska 2,9 (spadek pogłowia o 10% - wzrost wydajności)
- Wielka Brytania 2,2
- Włochy 1,9
- Holandia 1,5
- Irlandia 1,2
- Hiszpania 1,1
- inne kraje <1,0
Polska – Niemcy podobna liczba krów na 100 mieszkańców 2x mniej krów w przeliczeniu na 100ha UR (wykorzystanie ziemi – bydło mięsne)

Tendencja w chowie
- zmniejszenie liczby form produkujących mleko
- zmniejszenie pogłowia krów mlecznych
- zmniejszenie ilości mleka produkowanego w gospodarstwie
Specjalizacja w produkcji – koszty – higiena
liczba dostawców mleka do mleczarni:
- 1990 – 1 mln gospodarstw
- 2003 - <350 tyś.
Od roku 2007 skup tylko mleka extra

Szanse do produkcji bydła mięsnego:
- rolnictwo naturalne (ekologiczne) cena mleka większa o 30-40%
- rozwój chowu bydła mięsnego (konsumpcja <6 kg/osobę)
problemy ze zbytem, nieopłacalne
ceny, 10% odłogów

Składniki mleka
- sucha masa
- białko
- tłuszcz
- substancje mineralne
- ryboflawina
- tiamina
- kwas nikotynowy
- kwas pantotenowy
- witamina B6
- kwas foliowy
- witamina B12
- biotyna
- energia

Owce:
kierunki użytkowania
- kożuchy
- łojowo – mięsny
- smuszkowo – mleczny
- wełny
- mleczno – wełnisty
- mięsny
stan pogłowia owiec w Polsce (2003rok) – 340 tyś. (spadek 10- krotny)

Przyczyny spadku pogłowia
- załamania opłacalności produkcji wełny
- niedostosowanie struktury rasowej do kierunków produkcji

Współczesne cele chowu owiec w Polsce
- produkcja jagniąt rzeźnych
- przetwórstwo mleka
- ochrona środowiska – produkcja zrównoważona

Znaczenie chowu małych przeżuwaczy
- społeczno kulturowe
- gospodarcze (mięso, mleko, wełno – surowce naturalne)
- ochrona środowiska

Korzystne prognozowanie chowu owiec w Polsce
- ekstensyfikacja rolnictwa
- niska kapitałochłonność
- tanie pasze
- dostęp di rynku Unii Europejskiej
- rola w ochronie środowiska
- nadprodukcja głównych gałęzi produkcji zwierząt


12 luty 2005 rok

1) Co nazywamy warzywem?
Rośliny warzywne to rośliny, które mogą być spożywamy bez przetwarzania.
2) Wymiń gatunki będące w uprawie towarowej:
- kapusta, kalafior
- marchew, burak ćwikłowy, seler, pietruszka
- cebula, por
- pomidor, ziemniaki wczesne
- ogórek
- groch zielony, fasola
- sałata, szpinak
- rzodkiewka
- szparag
3) Czym charakteryzuje się produkcja warzywnicza?
7 gatunków stanowi 90% całości produkcji; warzywa: kapusta, marchew, cebula, burak ćwikłowy, ogórek, pomidor, kalafior
Spożycie warzyw w Polsce jest różnorodna w ciągu roku. Największa jest latem i wczesną jesienią.
4) Czynniki klimatyczne warunkujące uprawę roślin:
- opady, temperatura, gleba, wiatr, wilgotność powietrza
Średnia opadów w Polsce środkowej wynosi 600mm
- ważny jest rozkład opadów w ciągu roku
- deficyt opadów wynosi 100-140mm
- przebieg pasów gradowych
- okrywa śnieżna jak i okres ich zalegania
Wilgotność powietrza:
- duże wymagania co do wilgotności powietrza ma: ogórek, kalafior
- małe: pomidor, marchew
Dla gatunków wymagających dużej wilgotności i niskich temperatur wymagają warzywa kapustne, groch uprawiany na zielono
Światło – natężenie
- musi być skorelowane z temperaturą i stężeniem CO2
- przy niedoborze światła i wysokiej temperaturze następuje wybielanie roślin
- wysokie stężenie światła jest niepożądane w procesie bielenia (kalafior, szparag)
Reakcja fotopeliodyczna:
podział ma rośliny dnia długiego (w warunkach długiego dnia wchodzą w fazę rozwoju generatywnego – zaczyna kwitnąć, tworzyć owoce) i dnia krótkiego
wcześnie wysiewany: groch, szpinak, rzodkiewkę i sałatkę
5) Jaki wpływ wywiera temperatura na możliwości produkcji warzyw:
- temperatura min. – nie rosną
- temperatura optymalna – rosną rośliny
- temperatura max. – nie rosną
izotermy -
suma ciepła –
Warzywa ciepłolubne mogą zostać uszkodzone przez temperatury dodatnie – śmierć z przechłodzenia
Ruchy powietrza:
- lekki wiatr – osusza rośliny, zapyla
- silne wiatry – uszkadzają i przesuszają (wrażliwy ogórek)
6) Główne problemy polowych warzywnictwa: (wymienić i opisać)
- rozdrobnienie produkcji, niedobór kapitału
- mała jednolitość produktu
- niska jakość warzyw
- niskie i zmienne plony
- wysokie jednostkowe koszty produkcji
- sezonowość podaży
- słaba samo organizacja producentów
- niski stopień specjalizacji
Tendencje w warzywnictwa
- koncentracja produkcji
- specjalizacja
- perfekcja uprawy
- oszczędność środków
- urozmaicenie asortymentu
- ciągłość sprzedaży
- jakość
- produkcja ekologiczna
7) Wady i zalety specjalizacji produkcji:
Specjalizacja – skoncentrowanie się na uprawie 2, 3 gatunków roślin
Zalety
- pozwala obniżyć koszty produkcji (obniżamy amortyzacje maszyn)
- polepszenie jakości
- współpraca gospodarstw specjalistycznych (określony etap produkcji)
- produkcja warzyw dla określonego odbiorcy (np. marchew na odżywki dla dzieci, na potrzebę marketu)
Wady
- ryzyko ekonomiczne (3 gatunki uprawiamy gdy wystąpi nadprodukcji to osiągamy straty)
- spiętrzenie pracy (sezonowy rozkład pracy – pracownicy sezonowi)
- rozkład płodozmianu
- zagrożenie ekologiczne


13 luty 2005 rok

Typy roślin ozdobnych z uwagi na okresowość ich rozwoju
- Rośliny jednoroczne (J) – zakwitają i tworzą nasiona w ciągu 1 roku
- Rośliny dwuletnie (D) – w I roku tworzą rozetę liści odzimkowych, a w II roku zakwitają i dają nasiona
- Byliny (B) – wieloletnie rośliny zielne zimujące w gruncie. Najczęściej zimują ich organy podziemne, korzenie z nasadami pędów

Rośliny trwałe (r) - wieloletnie rośliny zielone, które w klimacie umiarkowanym nie zimują w gruncie, zimą są przechowywane w chłodnych szklarniach lub piwnicach.

Rośliny cebulowe (c) – organem zimowania jest cebula, tulski cebuli to liście, a piętka to silnie skrócony pęd.

Rośliny bulwiaste – bulwy z nasad pędów, pokryte suchymi łuskami lub nagie bulwy korzeniowe.

Rozmnażanie:
- z siewu nasion
• terminy siewu
- zimowy I połowa marca – begonie, szałwia błyszcząca (kwietniki)
- zastosowanie w doniczkach – begonie
- goździk ogrodowy – ogródki skalne, pojemniki
- celozja srebrzysta – kwietniki, kwiaty cięte (termin siewu I-III)
- aster chiński – kwietniki, grzędy (obsadzenie luźne na uboczu ogrodu) w doniczkach (michałki)
- wyżlin większy (lwia paszcza) kwietniki, kwiat cięty
- lewkonia letnia – kwietniki, kwiaty cięte
- petunia ogrodowa – kwietniki, doniczki podwieszane
- aksamitka wzniesiona – bardzo duże koszyczki kwiatowe kwietniki
- aksamitka wąskolistna – małe koszyczki kwiatowe obwódki np.
- aksamitka rozpierzchła – intensywny zapach wokół szklarni
- termin wczesnowiosenny 2 połowa marca – 1 połowa kwietnia
- szarłat zwisły suche bukiety
- zatrwian wrębny kocianki ogrodowe
- złociszek uskrzydlony
- groszek pachnący rola osłon: ozdobne, zasłanianie obiektów itp.
- cyprys letni
- koniec kwietnia – wprost do gruntu
- maciejka
- słonecznik zwyczajny – roślina na osłonę, odmiany bez pyłku na bukiety
- dmuszek jajowaty trawy, do suchych bukietów
- jęczmień grzywiasty
- późnowiosenne po 15 maja
- nasturcja większa – liście tarczowate – ogonek wyrasta od spodu liścia
- dynia zwyczajna - osłona
- połowa lipca – połowa sierpnia
- fiołek ogrodowy, bratek – kwietniki, cmentarze, doniczki
- niezapominajka leśna – balkony, obwódki kwietnikowe
- stokrotka pospolita do doniczek
- kwitną wiosną – krótkowieczne byliny kobiercowe (dzieli się po kwitnieniu)
- smagliczka skalna
- żagwin ogrodowy
- rogownica kutnerowata obwódki, ogródki skalne, rabaty
- gęsiówka kaukaska
- płonnik szydlasty
- długowieczne – kwitną wiosną, lato (dzieli się po kwitnieniu)
- piwonia chińska – korpa-cz., którą dzielimy rabaty, kwiaty cięte
- ostróżka ogrodowa grupy parkowe
- kwitnące pod koniec lata (dzieli się wiosną)
- astry
- jastruń wielki rabaty, parki
- rudbekie
- byliny kłączowe
- kosaciec niemiecki – rabaty
- kosaciec niski – rabaty, ogródki skalne

KARPA – cz. Roślin, którą dzielimy
- konwalia majowa – bylina okrywowa, doniczki
- miechunka rozdęta
- byliny okrywowe
- bergenia sercowata
- fiołek wonny
- ubiorek wiecznie zielony – liście zimozielone
- barwinek pospolity
- byliny do skalnych ogródków
- dzwonek karpacki
- szarotka alpejska
- szałwia srebrzysta
- skalnica Arendsa

- pelargonia rabatowa
- pelargonia bluszczolistna
- dalia ogrodowa
- paciorecznik ogrodowy

Cebulowe
- tulipan
- narcyz
- hiacynt wschodni
- śnieżnik
- przebiśnieg pospolity
- szachownica kostkowa
- kwitnące latem
- lilia – rozdzielamy sadzonkę i kładziemy w ziemię wymieszaną z ukorzeniaczem

Bulwiaste:
- mieczyk ogrodowy – oddzielenie bulwy przybyszowych po kwitnieniu we IX, sadzimy do gruntu IV/V
- krokus wiosenny – oddzielenie – bulw co rok, amatorsko co 3-4 lat w VI
- zimowit jesienny – oddzielenie bulw na wiosnę po wykopaniu, w k. V

Miejsce uprawy pod osłonami:
- szklarnie i tunele ogrzewane:
- róża – sadzonki pędowe, półzdewniane
- zantedeskie etiopska – podział kłączy po kwitnieniu VI/VII
- goździk szklarniowy – sadzonki pędowe zielne, 4-5 węzłów
- anturium uprawne
- gipsówka wiechowata dodatek do bukietów, ozdobnik
- dziurawiec farbierski

Cebulowe cięte: tulipany, narcyzy, lilie, hiacynty, impy holenderskie.

Pędzenie – traktowanie cebuli temp. +5ºC (chłodnia), a potem uprawa w wysokiej temp. Pozwala na przerwanie spoczynki i przyspiesza kwitnienie roślin cebulowych.

Rośliny bulwiaste – cięte
- kurkuma wąskolistna – oddzielanie bulwiastych kłączy
- frezja mieszańcowa – oddzielanie bulw po kwitnieniu k. V
- liatra kłosowa

Rośliny doniczkowe
- wilczomlecz piękny (gwiazda betlejemska) duże wymagania
- sępolia mieszańcowa
- falenopsis
- hortensja ogrodowa małe wymagania
- pantofelnik ogrodowy
- cyklanem perski małe wymagania
- azalia
- pierwiosnek zwyczajny

O ozdobnych listkach
- figowiec sprężysty
- maranta dwubarwna
- cibora zmienna duże wymagania cieplne
- trójskrzyn pstry
- figowiec beniaminka
- bluszcz pospolity
- cisus nomboliotny
- cicuc australijski małe wymagania cieplne
- begonia królewska
- wężownica gwinejska

w tunelach nieogrzewanych cięte
- chryzantemy standardowe
- chryzantemy gałązkowe
- celozja srebrzysta
- dzwonki irlandzkie
- ozdobne odmiany kapusty
- lwia paszcza

Tunele nieogrzewane doniczkowe
- bonsai
- chryzantemy z grupy Time
- chryzantemy z grupy Sanbrero