Witaminy, białka, tłuszcze, węglowodany
Wśród składników pokarmowych wyróżniamy: składniki budulcowe: białka, mineralne składniki, energetyczne: węglowodany, tłuszcze, regulujące: witaminy, woda.
Wszystkie one są nam bardzo potrzebne do życia. Odżywianie jest to dostarczenie owych składników do każdej żywej komórki. Jedne są odpowiedzialne za nasz wzrok, a inne za wzrost. A oto i one:
WŚRÓD SKŁADNIKÓW POKARMOWYCH WYRÓŻNIAMY
BIAŁKA, które pełnią role budulca.
Cząsteczki białek mogą być zbudowane z jednego lub wielu łańcuchów peptydowych i przyjmować różne kształty, najczęściej spotykane to sferoidalne (białka globularne, rozpuszczalne w wodzie) i włókienkowe (białka fibrylarne, nierozpuszczalne w wodzie).
Białka stanowią podłoże lub uczestniczą w wielu procesach fizjologicznych i metabolicznych.
Białka zależnie od pełnionej funkcji dzieli się na:
- transportujące
- przechowujące
- strukturalne
- regulatorowe
- toksyny
- przeciwciała (immunoglobuliny)
- hormony
- białka kurczliwe
- enzymy
Białka mogą spełniać funkcje samodzielnie (np. albuminy) lub w połączeniu z niebiałkowymi substancjami (np. nukleoproteiny).
Białka są niezbędnym składnikiem pożywienia.
ENZYMY to substancje białkowe, pomagające układowi pokarmowemu trawić pokarm.
W składzie chemicznym człowieka białka zajmują 20%.Wchodzący do centrum aktywnego subtrat tworzy z enzymem nietrwały konpleks enzym-substrat,który rozpada ię następnie na produkt i enzym.
Aminokwasy są to liczne związki organiczne, których cząsteczki zawierają co najmniej 1 grupę aminową i 1 grupę karboksylową.Aminokwasy łączą się ze sobą wiązaniami peptydowymi i powodują peptydy.
WEGLOWODANY są to składniki energetyczne.
Węglowodany- Sacharydy są:
- substancjami zapasowymi (skrobia, glikogen)
- substancjami strukturalnymi (celuloza, chityna)
Energetyczność pokarmu podaje się w kaloriach.
Energia potrzebna jest do:
- przemian biochemicznych
- wykonywania czynności życiowych
- utrzymania ciepłoty ciała
Zapotrzebowanie dzienne na węglowodany wynosi 450g.
Źródłem węglowodanów są:
- ziemniaki
- przetwory zbożowe
- cukier i jego przetwory
W składzie chemicznym człowieka węglowodany zajmują 1%.
Skrobia- substancja zapasowa roślin, występująca szczególnie obficie w:
- nasionach zburz
- bulwach (np. ziemniaków)
Skrobia to podstawowy węglowodanowy składnik pożywienia człowieka
W skład skrobi wchodzą dwa polisacharydy:
- amyloza, stanowiąca 20-30% naturalnej skrobi
- amylopektyna- 70-80% skrobi.
Trawienie skrobi zapoczątkowane jest jamie ustnej przez enzym „ppialinę”
TŁUSZCZE, są to składniki energetyczne, pełniące role zapasową.
Tłuszcze dzielimy na:
- Stałe czyli pochodzenia zwierzęcego, są to tłuszcze nasycone, bogate w cholesterol np. smalec, masło, słonina, tran.
- Ciekłe czyli pochodzenia roślinnego, są to tłuszcze nienasycone i nie zawierają cholesterolu, czyli wszystkie oleje.
Tłuszcze stanowią 10% naszego organizmu.
Tłuszcze występują w niewielkich ilościach we wszystkich komórkach.
Tłuszcze stanowią jeden z podstawowych wysokoenergetycznych składników pożywienia człowieka i wielu zwierząt.
Tłuszcze używa się w przemyśle spożywczym i kosmetycznym.
WITAMINY czyli związki organiczne o różnorodnej strukturze chemicznej warunkujące prawidłowy przebieg procesów życiowych. Witaminy są biokatalizatorami swoistych lub ogólnych reakcji biochemicznych. Niektóre z nich są wytwarzane przez florę bakteryjną przewodu pokarmowego lub powstają w organizmie z prowitamin. Brak określonej witaminy (awitaminoza) lub niedobór witamin (hipowitaminoza) powoduje występowanie zmian chorobowych (np. brak witaminy C powoduje szkorbut). Również nadmiar witamin (hiperwitaminoza) jest szkodliwy dla organizmu ludzkiego.
Hiperwitaminoza witaminy:
- A powoduje demineralizację kości
- B powoduje:
- ból głowy
- mdłości
- senność
- swędzenie skóry
- pękanie warg
- zaburzenia widzenia
- ból wokół kości długich
Pierwszą witaminę odkrył w 1912 roku Kazimierz Funk, była to witamina B.
Witaminy rozpuszczalne w tłuszczach:
- A ślepota zmierzchowa,zanikanie nabłonków i łuszczenie się skóry,zmiany zabarwienia skóry,wypadanie włosów
- D krzywice
- E osłąbienie mięśni,obniżenie płodności
- K wydłużenie czasu krzepnięcia krwi,podatność na krwotoki
Witaminy rozpuszczalne w wodzie:
- C niewielki deficyt obniża odporność na przeziębienia,choroba szkorbut(krawienie dziąseł wypadanie zębów powolne gojenie się ran)
- B1 choroba beri-beri(ból rąk i nóg drżenie i osłabienie mięśni)
- B2 zapalenie skóry i pękanie kącików ust,przy znacznych niedoborach,obniżenie sprawnoci umysłowej
- B6 stany zapalne skóry,nadmierna pobudliwość
- PP uczucie zmęczenia,depresje i zaburzenia pamięci
- B12 anemia złośliwa na skutek zahamowania produkcji krwinek czerwonych,deficyty stwierdzone także u wegetarian
- Kwas foliowy B11 zakłócenie procesu krwiotwórczego,prowadzące do anemii
Witaminy są niezbędne w organizmie, ponieważ:
- Transportują substancje odżywcze
- Umożliwiają wydalanie szkodliwych produktów przemiany materii
- Wydalają nie strawione resztki pokarmowe
- Biorą udział w termoregulacji
Witaminy warunkują prawidłowy przebieg procesów wewnątrz ustrojowych
Witamina B1 pełni ważną funkcję w przemianie węglowodanów, jest potrzebna do prawidłowej pracy mięśni i układu nerwowego, stąd niektórzy nazywają ją „witaminą intelektu”.
Witamina B2 odgrywa ważną rolę w przyswajaniu żelaza, w syntezie białka, w przemianach tłuszczów i węglowodanów. Wzmacnia wzrok, łagodzi zmęczenie oczu, wpływa korzystnie na wzrost.
Witamina A spełnia wiele funkcji w organizmie:
· bierze udział w procesie widzenia
· chroni przed zakażeniami dróg oddechowych
· utrzymuje w dobrym stanie: skórę, włosy, zęby i dziąsła
· zapobiega rogowaceniu skóry
· bierze udział w produkowaniu białek posiadających aktywność przeciwciał
Witamina E:
· rozszerza naczynia krwionośne
· zapobiega powstawaniu skrzepów
· obniża ciśnienie
· zapobiega powstawaniu blizn
Witamina B6 jako składnik wielu enzymów ma w organizmie wiele zadań. Bierze udział w przemianie aminokwasów, kwasów tłuszczowych i żelaza. Jest niezbędna do wytwarzania czerwonych krwinek i przeciwciał. Ponieważ jej najważniejszym zadaniem jest przemiana aminokwasów, zapotrzebowanie na nią zależy od spożytego białka.
Witamina B12 jest niezbędna dla prawidłowych czynności ustroju, zwłaszcza komórek szpiku, układu nerwowego, przewodu pokarmowego, a ponadto pomaga przybrać na wadze, pobudza wzrost u dzieci, leczy anemię. Jako koenzym bierze udział w przemianach białek, tłuszczów i węglowodanów.
Witamina E podobnie jak A należy do związków rozpuszczalnych w tłuszczach. W organizmie:
- uczestniczy w procesie stabilizacji i utrzymywaniu integralności błon komórkowych
- chroni wielonasycone kwasy tłuszczowe, a także witaminę A przed natlenianiem- tym samym zapobiegając miażdżycy
- zwiększa odporność czerwonych ciałek krwi na hemolizę