Rola Piłsudskiego w odzyskaniu niepodległości państwa polskiego
Józef Klemens Piłsudski urodził się 5 grudnia 1867 w dworku w Zulowie na Litwie. Był on drugim synem starej polsko-litewskiej rodziny szlacheckiej żyjącej w zniewoleniu, które narzuciły Polsce władze rosyjskie po upadku Rzeczypospolitej w 1795.
Był pod silnym wpływem swojej głęboko patriotycznej rodziny. Nic dziwnego, że już w młodym wieku Piłsudski buntował się przeciw rezygnacji swoich współrodaków, którzy żyli przytłoczeni klęską przegranych powstań i antypolską polityką carskiej administracji. W 1885 roku Piłsudski ukończył gimnazjum w Wilnie i rozpoczął studia medyczne w Charkowie. Już w okresie studiów działał aktywnie w grupie opozycjonistów, co nie uszło uwadze władz i po roku Piłsudski zmuszony był przerwać studia. Wrócił wówczas do Wilna, gdzie wmieszany przypadkowo w sprawę zamachu na cara Aleksandra III został w marcu 1887 roku aresztowany i w trybie administracyjnym skazany na 5 lat zesłania na Syberię. Po powrocie w 1892 roku Piłsudski związał się z ruchem socjalistycznym i wkrótce wyrósł na jednego z czołowych przywódców Polskiej Partii Socjalistycznej (PPS), w której programie, obok haseł społecznych, znalazły się hasła niepodległościowe.
Od 1894 roku Piłsudski redagował także tajne pismo PPS Robotnik. Ta działalność zmusiła go do emigracji do Londynu, gdzie związał się z rewolucjonistami polskimi na wygnaniu. Po powrocie do Polski w 1900 roku został jeszcze raz aresztowany jako redaktor "Robotnika" i osadzony w warszawskiej Cytadeli. Tym razem groziło mu zesłanie na Syberię na całe życie. Symulował jednak obłęd i dlatego został przywieziony do szpitala psychiatrycznego w Petersburgu, skąd uciekł w maju 1901 roku, by udać się na teren zaboru austriackiego. Piłsudski był przekonany, że walka o niepodległość nie ma szans powodzenia bez wsparcia z zewnątrz, toteż zabiegał o poparcie polskich aspiracji niepodległościowych za granicą. W lipcu 1904 roku, w czasie wojny rosyjsko-japońskiej, Piłsudski udał się do Tokio, by uzyskać pomoc Japonii i wsparcie dla antyrosyjskiego powstania na ziemiach polskich po zaborem rosyjskim. Niestety bez rezultatu.
W latach 1905-1908 kierował Organizacją Bojową PPS, która przeprowadziła wiele udanych akcji przeciwko zaborcom rosyjskim. W 1906 roku doszło do rozłamu PPS. Powstała PPS-Frakcja Rewolucyjna, na której czele stanął sam Piłsudski. Zajął się on działalnością paramilitarną i organizacją oddziałów, które w przyszłości miały dać początek polskiej armii. Ze względu na trudności w prowadzeniu działalności konspiracyjnej w zaborze rosyjskim przeniósł się do Galicji.
Lata 1908-1921, to drugi okres kariery Piłsudskiego, w którym musiał on odwoływać się do użycia siły, po tym jak frakcje rewolucyjne w Rosji uległy rozproszeniu. Pieniądze dla partii zdobył droga akcji terrorystycznej: 26 września 1908 w Bezdanach koło Wilna przeprowadził wraz z grupą dwunastu bojowców atak na pociąg przewożący pieniądze rządowe pochodzące z podatków.
Na bazie Związku Walki Czynnej (ZWC) Piłsudski od 1910 roku organizował w Galicji Związki Strzeleckie (Związek Strzelecki we Lwowie z W. Sikorskim i Towarzystwo Strzeleckie w Krakowie, którego przewodnictwo objął osobiście.), będące zaczątkiem polskiej armii. Z myślą o zapewnieniu materialnych podstaw działania tym organizacjom, w 1912 doprowadził do utworzenia Polskiego Skarbu Narodowego, a następnie Tymczasowej Komisji Skonfederowanych Stronnictw Niepodległościowych, która mianowała Piłsudskiego Komendantem Głównym wszystkich polskich sił wojskowych. W 1914 roku polskie organizacje wojskowo-niepodległościowe liczyły już około 22 tys. członków, w tym ZWC 6,5 tys., Drużyny Strzeleckie 5,5 tys. i istniejące od 1908 roku Drużyny Bartoszowe, skupiające młodzież wiejską, około 10 tys. osób.
Po wybuchu I wojny światowej ogłosił mobilizację oddziałów strzeleckich. Utworzona w Krakowie kompania kadrowa przekroczyła granicę z Królestwem w dniu 6 sierpnia 1914. Wobec braku poparcia ze strony mieszkańców zaboru rosyjskiego próba wzniecenia powstania nie powiodła się. Austriacy zażądali wcielenia strzelców do armii austriackiej. Niepowodzenie planów powstańczych uzależniło Piłsudskiego od Naczelnego Komitetu Narodowego, który objął polityczne zwierzchnictwo nad Legionami Polskimi. Piłsudski został dowódcą 1 pułku (1915 dowódca I Brygady), odnosząc kilka efektownych zwycięstw na froncie rosyjskim. Jednocześnie powołał (VIII 1914) tajną Polską Organizację Wojskową.
We wrześniu 1916 - wobec braku zainteresowania sprawami Polski ze strony państw centralnych - podał się do dymisji.
Pierwsza wojna światowa (1914-18) poważnie nadszarpnęła siły Austrii i Niemiec, które z czasem zmuszone do zwiększenia poboru rekrutów wśród ludności polskiej. Aby pozyskać Polaków, cesarze Niemiec i Austro -Węgier w 1916 roku wydali odezwę do narodu polskiego, w której zapowiadali utworzenie w przyszłości państwa polskiego związanego ze sprzymierzonymi mocarstwami. Piłsudski odrzucił propozycję powołania polskiej armii po dowództwem niemieckim i zabronił żołnierzom złożenia przysięgi na wierność cesarzowi, wywołując w lipcu 1917 roku tzw. kryzys przysięgowy. Większość legionistów posłuchała rozkazu i Legiony zostały rozwiązane. Wielu żołnierzy wstąpiło wówczas do Polskiej Organizacji Wojskowej (POW).
22 lipca 1917 r. aresztowano Piłsudskiego i Sosnowskiego. Po aresztowani Piłsudskiego Komendę Naczelną Polskiej Organizacji Wojskowej przejął tajny sztab (tzw. konwent), na którego czele stanął Edward Rydz-Śmigły. Po kryzysie przysięgowym i aresztowaniach Tymczasowa Rada Stanu straciła poparcie społeczeństwa i w 1917 r. podała się do dymisji. We wrześniu 1917 władze niemieckie powołały w Warszawie Radę Regencyjną. Piłsudzki Powrócił do Warszawy 10 listopada 1918, w dniu 11 listopada Rada Regencyjna przekazała mu władzę wojskową a 14 XI 1918 władzę zwierzchnią nad krajem. Działające na polskiej scenie politycznej ugrupowania i partie nie potrafiły osiągnąć politycznego porozumienia w zasadniczych kwestiach, zgodziły się jednak, aby Piłsudskiemu, ze względu na jego dokonania wojenne, przekazać najwyższą władzę w kraju. Jednym z pierwszych posunięć
Naczelnika Państwa było powołanie na stanowisko premiera Ignacego Paderewskiego, którego osoba nie budziła wątpliwości żadnej ze stron i dzięki temu umożliwiała współpracę.
20 II 1919 tytuł Naczelnika Państwa przyznał mu sejm RP, w marcu 1920 został mianowany Marszałkiem Polski, odegrał znaczna rolę w czasie wojny polsko-bolszewickiej (1920). Po objęciu rządów przez premiera Wincentego Witosa wycofał się formalnie z życia politycznego i osiadł w Sulejówku pod Warszawą, rozwijając ożywioną działalność publicystyczną i pisarską. W maju 1926 dokonał zamachu wojskowego, praktycznie do śmierci sprawował władzę autorytarną; w roku 1930 rozwiązał sejm, wobec posłów opozycji stosując represje. Zmarł 12 kwietnia 1935 w Warszawie po długotrwałej chorobie; pochowany został na Wawelu, jego serce spoczęło w grobie matki na cmentarzu w Wilnie.
Dzięki Piłsudskiemu, pomimo nieopisanych trudności, które piętrzyły się przed tym młodym państwem, Polska nie tylko zmartwychwstała, ale poczyniła ogromny skok naprzód we wszystkich dziedzinach, jego dokonania sa niedoprzecenienia, a rola jaka odegrał w walce o niepodległą Polske ogromna.