Biblia
Przedstawienie.
Biblia czyli Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu, to zbiór ksiąg religijnych judaizmu i chrześcijaństwa. Składają się na nią 73 księgi: 46 Starego Testamentu i 27 Nowego Testamentu, i zestaw ten jest kanonicznie nienaruszalny. Księgi te pisane były w ciągu wieków przez różnych autorów. Oryginalne teksty zostały spisane w trzech różnych językach: hebrajskim, aramejskim i greckim. Materię “Starego Testamentu” stanowią wydarzenia z doby poprzedzającej przyjście Chrystusa na świat i wykład wiary tzw. Starego Zakonu. Zbiór zaczyna “Pięcioksiąg”, przypisywany prawodawcy i wodzowi narodu izraelskiego, Mojżeszowi.
Pierwsza jego część: “Księga Rodzaju”, opowiada o powstaniu świata, stworzeniu człwygnaniu z raju Adama i Ewy, owieka, ich synach Kainie i Ablu, potopie i Noem, a kończy ją opowieść o wieży Babel.
Kolejne: “Księgi Historyczne”, przedstawiają dzieje narodu izraelskiego, a “Księgi Mądrościowe” (dydaktyczne) - m.in. prezentują: — przypowieść o Hiobie, — niepowtarzalny zbiór pieśni lirycznych, “Psalmów”, przypisywanych królowi Dawidowi, — monolog filozoficzny kaznodziei - koheleta ze słynnym refrenem “Marność nad marnościami”, — odczytywaną jako liryczny poemat symboliczny, alegorię miłości oblubieńczej Boga i duszy ludzkiej, “Pieśń nad Pieśniami”.
Księgi “Nowego Testamentu” opowiadają dzieje Chrystusa i Rodziny Świętej, mówią o działalności Apostołów już po śmierci Chrystusa. Wykładają nauki Chrystusowe.
Do kanonu należą: “Księgi historyczne” na które składają się: — Ewangelie, w dosłownym tłumaczeniu: “radosne wieści, dobre nowiny”, według trzech synoptyków: św. Mateusza, Marka i Łukasza oraz czwarta, w powszechnym mniemaniu najpiękniejsza, najoryginalniejsza i najgłębsza, św. Jana; — Dzieje Apostolskie, przedstawiające apostolską działalność świętych Piotra i Pawła, obrazujące rozpowszechnianie się idei chrześcijaństwa, spisane prawdopodobnie przez św. Łukasza, ucznia tego ostatniego oraz 21 listów apostolskich, w tym aż 14 pisanych przez św. Pawła, a 7 przez innych Apostołów.— Księga prorocza czyli Apokalipsa (objawienie) napisana przez św. Jana.
Czas powstania.
Biblia powstawała w ciągu wieków i przyjmuje się, że najstarsze teksty Starego Testamentu powstały w XIII w. p.n.e. a najmłodsze pochodzą z w. I p.n.e. Księgi Nowego Testamentu umieszcza się przedziale od 51 do 96 r. po narodzeniu Chrystusa.
Biblia zajmuje niezwykłe miejsce w kulturze świata stając się źródłem kultury europejskiej.
W sferze moralnej przyjęto powszechnie uznawać prezentowane w niej przykazania dekalogu za podstawę stosunków międzyludzkich.
W sferze kulturowej stała się inspiracją dla literatury, rzeźby, malarstwa i muzyki; skarbcem wzorów osobowych i postaw, fabuł, wątków i motywów, metaforyki i stylistyki. Dzieło powszechnie znane, interpretowane i wykorzystywane stanowi wspólny repertuar środków wyrazowych, które poprzez literaturę weszły do języka potocznego.
Przekłady
Najdawniejszym tłumaczeniem Starego Testamentu pochodzącym z III-II w. p.n.e. jest Septuaginta, czyli tłumaczenie “siedemdziesięciu”. Był to przekład na j. grecki sporządzony w Aleksandrii dla Żydów nie władających innym językiem.
Pełnego przekładu Biblii na j. łaciński, zwanego Wulgatą, dokonano na przełomie IV i V w. n.e. Przypisuje się go św. Hieronimowi. Sobór trydencki obradujący w XVI w. uznał ten przekład za tekst obowiązujący w kościele rzymsko-katolickim.
Na języki narodowe tłumaczono Pismo święte już w wiekach średnich. Z doby tej dochowały się dwa pełne tłumaczenia najpiękniejszej księgi, Psałterza: “Psałterz floriański” z końca w. XIV i “Psałterz puławski”, najprawdopodobniej z początku w. XVI.
Istniało też tłumaczenie Biblii z wieku XV noszące nazwę Biblii królowej Zofii lub szaroszpatackiej.
Prawdziwy renesans przekładów Pisma św. zaczął się w XVI w., co przede wszystkim było związane z reformacją.
Zaczęto od Psałterza. Do najwybitniejszych tłumaczeń psalmów Dawida należą:
· przekład całości prozą Mikołaja Reja znany z wydania w r. 1555, zapewne nie pierwszego
· niezwykle piękne tłumaczenie wierszem Jana Kochanowskiego, które po ukazaniu się w 1580 r. “Melodii na Psałterz polski” Mikołaja Gomółki, na trwałe zagościło w kościołach katolickich i protestanckich.
Z czasem sięgnięto do Nowego Testamentu. Pierwsi zabrali się do tego luteranie z Prus Wschodnich. W latach 1551-1553 pojawiły się, ogłaszane częściami, począwszy od czterech Ewangelii, tłumaczenia Jana Murzynowskiego.
Pierwsze całkowite anonimowe tłumaczenie całego Nowego Testamentu wyszło w 1556 r. u Szarffenberga w Krakowie. Wreszcie podjęto trud tłumaczenia całej Biblii, którego efektem stały się przekłady: — katolicki, tj. Biblia Jana Leopolity (1561), — kalwiński, Biblia brzeska, czyli radziwiłowska (1563), — ariańsko-socyniański, Biblia nieświeska, Szymona Budnego (1572).
Przełom wieków XVI i XVII przyniósł pełne katolickie tłumaczenie Pisma św. zwane Biblią Wujka (1599). O wadze tej pracy może świadczyć fakt, że przekład ten zastąpiony został w liturgii Kościoła dopiero w okresie II Watykańskiego Soboru Biblią Tysiąclecia wydaną w 1965 r.Luteranie już w w. XVII (1632) doprowadzili do skutku własne tłumaczenie zwane Biblią gdańską.