Wojna secesyjna w Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej

Rozwój terytorialny Stanów Zjednoczonych a sprawa niewolnictwa

Obszar Stanów Zjednoczonych po 1783 roku sięgał od Atlantyku na wschodzie, po rzekę Missisipi na zachodzie oraz do Wielkich Jezior na północy, prawie po Zatokę Meksykańską na południu.

Przez pierwszą połowę XIX wieku rząd Stanów Zjednoczonych starał się o dalsze rozszerzenie terytorium państwa. W 1803 roku nabył od Francji Luizjanę, obszar stanowiący około 1/3 terytorium dzisiejszych Stanów Zjednoczonych. Z kolei w 1818 roku Wielka Brytania odstąpiła Amerykanom Północną Dakotę, a rok później zakupili od Hiszpanii Florydę.

W latach czterdziestych Amerykanie rozpoczęli nową ekspansję terytorialną, którą wyrażał Manifest Destiny (Przeznaczenie Objawione).

Manifest wyrażał wiarę Amerykanów w ich przeznaczenie i misję demokratyczną na obszarze obu Ameryk. Z hasłem tym współgrało dążenie do opanowania terenów nad Pacyfikiem. Amerykanie ekspansję tę uzasadniali tym, że przyczyni się ona do rozpoczęcia nowej ery demokracji oraz upowszechniania na świecie rządów republikańskich.

Począwszy od lat dwudziestych XIX wieku rozwijał się ruch osadniczy w kierunku Zachodu i Pacyfiku, połączony z ekspansją handlową kupców amerykańskich.

W 1845 roku Amerykanie dokonali aneksji Teksasu, co doprowadziło do konfliktu zbrojnego z Meksykiem w latach 1846 - 1848. Jego finałem był pokój podyktowany przez Stany Zjednoczone.

Meksyk był zmuszony do zrzeczenia się na rzecz Stanów Zjednoczonych Kalifornii i Nowego Meksyku. Granicę między oboma państwami wyznaczono na rzece Rio Grande. Państwo meksykańskie utraciło około połowę swego terytorium. Meksyk pozbył się tym samym terenów, na których na początku 1848 roku odkryto złoto. Tysiące amerykańskich poszukiwaczy tego kruszcu udało się do Kalifornii, co spowodowało wraz z rozszerzeniem terenu poszukiwań rozciągnięcie amerykańskiej granicy aż po Góry Skaliste.

Obszary zajęte przez Stany Zjednoczone odznaczały się dobrymi warunkami klimatycznymi oraz urodzajną ziemią, zwłaszcza na południu. Z tego powodu nadawały się pod uprawę bawełny, trzciny cukrowej i tytoniu. Powstawały tam nowe wielkie plantacje, na których pracowali czarni niewolnicy.

W związku z terytorialnym rozwojem państwa powstała kwestia niewolnictwa. Plantatorzy z południa zabiegali o zatrudnianie niewolników także na nowo przyłączonych terytoriach. Kwestie tą mógł rozstrzygnąć tylko Kongres. W 1850 roku doszło do kompromisu między stanami południowymi a północnymi, za cenę uchwalenia surowego prawa o zbiegłych niewolnikach. Kalifornia otrzymała status stanu wolnego od niewolnictwa. Jednocześnie wprowadzono zakaz handlu niewolnikami na Północy.

Kompromis między Północą i Południem w kwestii niewolnictwa obowiązywał tylko przez kilka lat. Przyczyną zmiany stała się sprawa stanów Kansas i Nebraska. Politycy z Południa przeforsowali w Kongresie decyzję o wprowadzeniu w tych stanach niewolnictwa, mimo sprzeciwu tamtejszej ludności.

Ukształtowane w połowie XIX wieku terytorium Stanów Zjednoczonych pozostało nie zmienione do naszych czasów, z tym, że w 1867 roku Amerykanie odkupili od Rosji Alaskę.

Rozwój gospodarczy kraju i jego wpływ na stosunki między Północą i Południem

Dziesięciolecie 1850 - 1860 było w historii Stanów Zjednoczonych jednym z najpomyślniejszych gospodarczo okresów, ale i też jednym z najbardziej niespokojnych politycznie.

Szybki rozwój demograficzny rzutował na rozwój gospodarczy państwa.

Spis z 1860 roku wykazał, że w latach pięćdziesiątych liczba ludności wzrosła o 8, 5 miliona to jest osiągnęła 31 443 000. Na ten stan rzeczy wpłynęła emigracja z Europy, szczególnie z Irlandii, Niemiec i Wielkiej Brytanii. Osadnicy zajmowali tereny jeszcze do niedawna zamieszkałe przez Indian, prowadząc z nimi walkę.

Bardzo szybko rozbudowano linie kolejowe, rozwijała się żegluga rzeczna. Impulsem do rozwoju była potrzeba szybkiego dotarcia poszukiwaczy w czasach * gorączki złota * do złotonośnych terenów.

Znacznie wolniej postępowała rozbudowa kolei na Południu, gdzie około 1860 roku było 16168 kilometrów linii.

Zagospodarowanie dużych przestrzeni prerii, o urodzajnej glebie, spowodowało znaczny rozwój rolnictwa. Po 1850 roku mogli farmerzy eksportować nadmiar zboża do Europy. Na potrzeby rolnictwa wynaleziono żniwiarkę i snopowiązałkę (1851 rok).

Rozwój przemysłu, szczególnie w stanach północnych i środkowych zaspokajał coraz większe potrzeby ludności i gospodarki. W roku 1850 wartość produkcji przemysłowej wyniosła nieco ponad miliard dolarów i przez następne lata utrzymywała się tendencja zwyżkowa. Produkowano szyny i tabor kolejowy, narzędzia i maszyny rolnicze, broń palną (zwłaszcza rewolwer Colta) oraz maszyny do szycia.

Pomyślny rozwój gospodarczy był również udziałem Południa, gdzie dominowała uprawa kukurydzy, tytoniu i bawełny. W rezultacie udoskonalenia maszyn włókienniczych wzrosła produkcja wyrobów bawełnianych.

Wpłynęło to na potanienie kosztów produkcji. Dlatego opłaciło się wywozić wyroby bawełniane na ubogie rynki azjatyckie. Hasło bawełna jest królem, popularne na Południu, doskonale odzwierciedlało interesy plantatorów w tym okresie.

Przemiany gospodarcze rzutowały na układ sił politycznych w Stanach Zjednoczonych. Przemysł Północy przyciągał do współdziałania burżuazję handlową, dotąd mocno powiązaną z plantatorami z Południa. Powoli zmniejszały się wpływy polityczne plantatorów w Kongresie. Chociaż Północ i Południe uzupełniały się wzajemnie pod względem gospodarczym, to jednak zaostrzył się między nimi konflikt na tle niewolnictwa.

Dla gospodarki przemysłowej utrzymanie niewolnictwa było hamulcem przemian, ale dla Południa praca niewolnicza była podstawą jego bogactwa. W latach pięćdziesiątych opinia publiczna Południa była coraz bardziej nastawiona nie tylko na utrzymanie niewolnictwa, ale na dalszy jego rozwój. Tymczasem na Północy zyskał popularność i rzesze zwolenników ruch zwany abolicjonizmem.

Abolicjonizm (łac. abolitio - zniesienie) był ruchem społeczno - politycznym, mającym na czele zniesienie niewolnictwa Murzynów, jako przejawu dyskryminacji rasowej. Dramatycznym przypomnieniem sprawy niewolnictwa stała się głośna powieść Chata wuja Toma, napisana przez Harriet Beecher Stowe i wydana w 1852 roku. Książka miała ogromne powodzenie, stanowiąc oskarżenie z punktu widzenia moralnego i religijnego samej instytucji niewolnictwa.

Soczewką skupiającą konflikt Północ - Południe stała się sprawa stanu Kansas, gdzie wolni osadnicy postanowili się bronić przed narzuceniem im decyzji Kongresu o niewolnictwie. Wszystko to było objawem narastającego kryzysu demokracji amerykańskiej, zakończonego wojną domową.

Wybuch i przebieg wojny secesyjnej

Postawy i poglądy polityczne w Stanach Zjednoczonych artykułowały dwie partie: demokratyczna i republikańska. Strefę wpływów demokratów stanowiło głównie Południe, a republikanów - Północ.

Demokraci opowiadali się za szeroką autonomią stanów, reprezentowali interesy plantatorów i części farmerów. Byli za utrzymaniem niewolnictwa. Republikanie widzieli potrzebę większego scentralizowania władzy w kraju oraz byli przeciwni dalszej ekspansji niewolnictwa na nowo zdobytych terytoriach.

Atmosfera napięcia przeniosła się do Kongresu, w którym między przedstawicielami obu partii dochodziło nawet do bójek. Dodatkowo całe Południe zostało zaalarmowane sprawą Johna Browna.

Brown przygotował plan oswobodzenia Murzynów na całym Południu. W tym celu zdobył arsenał w jednej z miejscowości w stanie Wirginia i wraz z grupą abolicjonistów dokonywał napadów na posiadłości. Rannego schwytano i postawiono przed sądem, który skazał go na śmierć. Jego egzekucja w 1859 roku zrobiła wielkie wrażenie wśród abolicjonistów z Północy. Dwa lata później wojska Północy szły do walki w takt pieśni John Brown s Body (Prochy Johna Browna spoczywają w grobie, lecz duch jego kroczy zawsze z nami).

Południe oskarżało Północ, a szczególnie abolicjonistów i republikanów, o podżeganie Murzynów do buntów. Południowcy zaczęli tworzyć komitety bezpieczeństwa, kupować broń, a nawet wypędzać przybyszów z Północy.

Decydującym wydarzeniem był wybór w 1860 roku na prezydenta Abrahama Lincolna, członka partii republikańskiej, zwolennika stopniowej likwidacji niewolnictwa. W odpowiedzi na przełomie 1860 i 1861 roku siedem stanów południowych ogłosiło secesję (łac. seccessio - oddzielenie się). Należały do nich: Karolina Południowa, Missisipi, Floryda, Alabama, Georgia, Luizjana i Teksas. Utworzyły one Skonfederowane Stany Ameryki ze stolicą w Richmond ( stan Wirginia). Prezydentem Skonfederowanych Stanów został Jefferson Davis.

Wojna zaczęła się w kwietniu 1861 roku, gdy konfederaci zaatakowali w porcie Charleston fort obsadzony przez żołnierzy wiernych Unii (stanów północnych). Toczyła się on ze zmiennym szczęściem. Armia Unii przez cały 1862 rok doznawała porażek. Sytuacja uległa zmianie w lipcu 1863 roku, gdy wojska Konfederacji dowodzone przez wybitnego generała Roberta Lee poniosły klęskę w krwawej bitwie pod Gettysburgiem. Ciężkie walki trwały jeszcze przez wiosnę i lato 1864 roku. Jeden ze sławnych dowódców wojsk Unii generał Ulisses Grant, po stoczeniu kilku bitew otoczył Richmond. Drugi z generałów, William Sherman odnosił sukcesy maszerując doliną Missisipi, gdzie opanował Atlantę. Następnie pomaszerował ku Oceanowi Atlantyckiemu i zajął Savannah. Konfederacja upadła, resztki jej oddziałów poddały się Grantowi. Wojna domowa, prowadzona z wielką zaciekłością i okrucieństwem przez obie strony, dobiegła kresu w kwietniu 1865 roku.

Skutki wojny secesyjnej

Ta krwawa wojna przyniosła jednak trwałe rozstrzygnięcia. Zniknęła groźba rozpadu Stanów Zjednoczonych. Na olbrzymim obszarze przypieczętowała ona ustrój demokratyczny, w którym wolę większości wypełniać miał rząd federalny, nie władza stanowa, jak chciało tego Południe. Ustalił się również dwupartyjny system w amerykańskim życiu politycznym, istniejący do dziś.

Północ straciła 359 tysięcy ludzi. Konfederacja 258 tysięcy. Południe zostało doszczętnie zniszczone, plantacje były zrujnowane, fortuny - stracone, tory kolejowe - rozkopane, miasta - zburzone. Unia przetrwała, niewolników uwolniono, ale pozostało gorzkie dziedzictwo goryczy i nienawiści oraz monumentalne zadanie odbudowy kraju.

Okres * Rekonstrukcji *, który nastał po wojnie secesyjnej oznaczał próbę * zrekonstruowania * Południa, poddanego brutalnej okupacji. Czasy te trwały aż do wycofania z Południa garnizonów federalnych w roku 1877. * Rekonstrukcja * przyczyniła się do rozwoju na Południu lokalnego samorządu i upowszechnienia oświaty. Trzynasta poprawka do konstytucji z 1865 roku zniosła niewolnictwo na całym obszarze Stanów Zjednoczonych, a poprawka czternasta (1868 rok) torowała drogę do praw wyborczych ludności murzyńskiej.