Sztuka starożytnej Grecji i Rzymu

Sztuka Grecji.

Ogromne rozmiary i wartość wolno stojącego posągu Ateny, umieszczonego we wnętrzu świątyni - podobnie jak zewnętrzna rzeźbiarska dekoracja Partenonu - były wyrazem nowatorskich tendencji i pewności siebie, cechujących Ateny w połowie V wieku p.n.e. Twórca posągu, Ateńczyk imieniem Fidiasz, zyskał ogromną sławę, stał się bliskim przyjacielem Peryklesa i był zapraszany przez inne greckie poleis do wykonywania wielkich posągów kultowych dla ich świątyń (przykładem może tu być przeznaczony dla głównej świątyni w Olimpii ogromny posąg wyobrażający siedzącego Zeusa).

Rzeźbiarze i inni artyści eksperymentowali w tym okresie z nowymi technikami i środkami wyrazu. Nowatorstwo i różnorodność objawiły się najpełniej w rzeźbie wolno stojącej, przedstawiającej ciało ludzkie - co było cechą charakterystyczną sztuki greckiej w V wieku p.n.e. Rzeźby mogły być publiczne, czyli finansowane z publicznych funduszy (jak na przykład Partenon), albo prywatne, co jednak nie oznaczało, że pozostawały w prywatnym posiadaniu. Grecy, którzy zamawiali posągi u rzeźbiarzy, nie mieli w zwyczaju wykorzystywania ich do ozdoby wnętrz swoich domów. Przeciwnie, wystawiali je na widok publiczny, co mogło służyć rozmaitym celom. Opłacone z prywatnej kieszeni posągi bogów umieszczano w świątyniach i sanktuariach jako świadectwo pobożności. Istniała tradycja składania w ofierze bogom pięknie dekorowanych przedmiotów mających upamiętniać ważne w życiu osobistym wydarzenia, jak udane przedsięwzięcia gospodarcze czy zwycięstwo w zawodach sportowych. Takim darem mógł być też posąg wyobrażający piękną postać. Bogate rodziny zamawiały posągi przedstawiające zmarłych krewnych - szczególnie tych, którzy zmarli w młodym wieku - aby umieścić je na grobie jako wspomnienie ich cnót. Tak więc prywatne posągi miały być podziwiane przez innych ludzi. Prywatna rzeźba w okresie klasycznym służyła zatem celom publicznym - miała przekazywać określone przesłanie szerszemu kręgowi odbiorców.

Posągi epoki archaicznej, wzorowane na posągach egipskich, przedstawiały sztywno stojące postacie. Rzeźbiarze egipscy tworzyli w tym samym stylu przez całe tysiąclecia. Greccy twórcy natomiast zapoczątkowali stylistyczne zmiany w epoce wojen perskich. W V wieku p.n.e. W rzeźbie wolno stojącej dominować zaczęły postacie wyobrażane w pozycji dość swobodnej, co stanowiło kolejny etap ewolucji prowadzącej do ukazywania postaci w ruchu także w posągach związanych z kultem i życiem świątyń. Mężczyzn nadal przedstawiano jako nagich atletów lub wojowników, kobiety zaś rzeźbiono odziane w piękne szaty. Tak postawa, jak i szczegóły anatomiczne ewoluowały ku jeszcze bardziej naturalistycznemu przedstawianiu. O ile archaiczne posągi kurosów ukazywano zawsze z lewą nogą wysuniętą i ramionami trzymanymi sztywno przy ciele, to teraz mężczyźni mieli ręce ułożone swobodnie, a ciężar ciała mógł spoczywać na dowolnej nodze. Muskulaturę przedstawiano bardzo dokładnie, co stanowiło istotną zmianę w stosunku do rzeźby powstającej w VI wieku p.n.e. Z jej szkicowym, nieomal impresjonistycznym traktowaniem anatomii. Także kobiety rzeźbiono obecnie w pozycji swobodniejszej, a okrywające je szaty modelowano w taki sposób, by raczej podkreślały kształt ciała, niż go skrywały. Na twarzach rzeźbionych w rzeźbie klasycznej, zamiast charakterystycznego uśmiechu rzeźb archaicznych, malował się brak namiętności i wewnętrzny spokój.

Ulubionym materiałem rzeźbiarzy, którzy wprowadzali ten nowy, wymagający styl, stał się brąz, choć nadal chętnie sięgano po marmur. Tworzenie posągów z brązu, odlewanych w formach wykonywanych z glinianego modelu, było możliwe jedynie w dobrze wyposażonych warsztatach, dysponujących odpowiednimi piecami i narzędziami oraz pracownikami biegłymi w metalurgii. Ponieważ rzeźbiarze, czy szerzej artyści, pracowali własnymi rękami, członkowie społecznej elity uważali ich za robotników zajmujących niską pozycję w społecznej hierarchii i tylko najsławniejsi spośród nich, jak Fidiasz, mogli wspiąć się na najwyższe szczeble społecznej drabiny. Właściwie przygotowany stop miał wytrzymałość umożliwiającą wykonywanie odlewów nóg i ramion w pozycjach wyciągniętych, czego bez użycia podpórek nie można było zrobić, rzeźbiąc w marmurze (stąd biorą się owe pnie drzew i inne podobne elementy dodawane do sporządzanych w czasach rzymskich marmurowych kopii greckich brązów). Wytrzymałość i ciągliwość brązu umożliwiła nie stroniącym od eksperymentów rzeźbiarzom, takim jak Ateńczyk Myron i Poliklet z Argos, przedstawianie postaci ludzkiej w sytuacjach fizycznego wysiłku i pełnego ruchu. Dziełem Myrona jest słynny Dyskobol, ukazujący atletę na chwilę przed wyrzuceniem dysku, w postawie nie mającej nic wspólnego ze spokojną symetrią posągów archaicznych. Asymetrycznie przedstawiona postać zdaje się wprost eksplodować siłą napiętych mięśni. Inna słynna rzeźba tej epoki, Doryforos Polikleta, przedstawia kroczącego mężczyznę, niosącego włócznię (doryforos znaczy dosłownie "niosący włócznię"). Artysta ukształtował postać tak, by odnoszone przez widza wrażenie zależne było od miejsca, skąd patrzy na rzeźbę. Pomimo spokoju cała postać daje odczucie ruchu. To samo można powiedzieć o słynnym posągu kobiecym nieznanego autora, przedstawiającym zapewne Afrodytę. Kobieta wyciągniętą ręką poprawia prześwitującą szatę. Widz odnosi wrażenie energii, ruchu i delikatnej asymetrii. Archaiczne posągi były statyczne, stabilne - zdawało się, że nawet silne pchnięcie nie mogłoby ich przewrócić. Rzeźby okresu klasycznego, o bardzo zróżnicowanej tematyce, ukazują postacie ludzkie w rozmaitych pozach. Gwałtowny ruch wyrażony w niektórych z nich jest świadectwem energii charakteryzującej ludzi tamtych czasów, ale można w nim też widzieć odbicie gwałtownych przemian i politycznej niestabilności charakteryzującej polityczne dzieje Złotego Wieku.
Osiągnięcia cywilizacji, architektura , sztuka
Teatr wywodzący się z obchodów świąt ku czci boga Dionizosa
Pierwsze igrzyska olimpijskie
Pierwsze systemy filozoficzne(Platona, Sofoklesa, Heraklita z Efezu. I dwóch znakomitych filozofów –matematyków :Pitagorasa i Talesa.
Greckie porządki architektoniczne : *joński, *dorycki, *koryncki.
Wiele z greckich budowli i posągów to cuda starożytnego świata (olbrzymi posag Zeusa, Olimpijskie dłuta Fidiasza, latarnie w Aleksandrii, rodyjski kolos i górujące nad Atenami wzgórze z Akropol z Pantenonem –świątynią poświeconą Atenie oraz ze świątynią Erechtejon.
Ceramika grecka.
3. Malarstwo Starożytnej Grecji można podzielić na dwa style:
- czarnofigurowe (od VII do VI w p.n.e.) na tle czarno brązowego koloru gliny występują postacie ludzkie. Ich postacie są wycinane, i powlekane rodzajem czarnego werniksu. Natomiast szczegóły są ryte.
- czerwonofigurowe (od ok. 530 r. p.n.e.) postacie mają barwę czerwoną lub białą a tło między rysunkami jest czarne
Grecy posługiwali się czteroma kolorami:
- białą i żółtą
- dwiema odcieniami czerwieni.
Znali także technikę enkaustyczną, czyli rozpuszczanie farby w gorącym wosku.




Sztuka Rzymu

W rozwoju sztuki rzymskiej przyjmuje się podział na okresy: królewski (VI w. p. n. e.), republiki (V?I w. p. n. e.), cesarstwa (30 r. p. n. e. ? koniec IV w. n. e.). Początki architektury i plastyki rzymskiej kształtowały się pod wpływem Etrusków (toskański porządek), w okresie republiki dominowały wpływy greckie, styl późny był wynikiem zespolenia sztuki hellenistycznej i sztuki prowincji rzymskich. Największe znaczenie historyczne zyskały osiągnięcia Rzymian w architekturze; zastosowanie nowych materiałów budowlanych (cegły wypalanej, cementu) umożliwiło wznoszenie budowli o urozmaiconym rzucie poziomym, krytych sklepieniami, tworzących świadomie skomplikowane kompleksy przestrzenne. Dla architektury monumentalnej poza świątyniami są charakterystyczne budowle użyteczności publicznej (m.in. bazyliki, portyki, kurie, termy, teatry, cyrki, amfiteatry), pomniki (łuki triumfalne, kolumny), w budownictwie mieszkalnym ? domy, tzw. italskie z atrium i hellenistyczne z atrium i perystylem, piętrowe domy czynszowe (insula), miejskie i podmiejskie wille, rezydencje cesarzy (willa Hadriana w Tivoli, pałac Dioklecjana w Splicie). Grobowce budowano wzdłuż dróg publicznych (np. Via Appia) lub na nekropolach. Formą typowo rzymską było kolumbarium. Mauzolea (np. Oktawiana Augusta, Hadriana w Rzymie) wznoszono na wzór grobowców hellenistycznych. Miasta zakładano na planie prostokąta, z regularną siatką ulic równoległych do 2 głównych, krzyżujących się arterii: cardo i decumanus, otaczano murem warownym. Środek miasta zajmowało forum; wodę doprowadzały akwedukty; przez rzeki przerzucano mosty na arkadowych przęsłach. Rzeźba rzymska (zwłaszcza dekoracyjna) miała charakter odtwórczy (głównie kopie dzieł greckich); większą oryginalność wykazywał portret, zwłaszcza popiersie na profilowanej bazie. Portrety z okresu republiki cechował weryzm; w okresie cesarstwa rozpowszechniły się portrety władców (popiersia i posągi) modelowane zgodnie z wymogami propagandy. Podobnie wykonywano reliefy historyczne, zdobiące budowle i pomniki; na kamiennych sarkofagach, produkowanych od II w., występowały reliefy o treści mitologicznej i rodzajowej. Malarstwo sztalugowe i tablicowe w okresie późnej republiki zostało wyparte przez malarstwo ścienne, na podstawie schematów kompozycyjnych podzielone na 4 style pompejańskie: inkrustacyjny (II w. p. n. e.) ? imitował okładzinę z barwnych marmurów; architektoniczny (I w. p. n. e.) ? za pomocą malowanych elementów arch. stwarzał iluzję głębi przestrzennej; egiptyzujący (1 poł. I w. n. e.) ? polegał na zdobieniu ściany malowidłami imitującymi obraz sztalugowy i drobnymi motywami (często pochodzenia egipskiego); iluzjonistyczny (2 poł. I w.) ? sztucznie powiększał wnętrze przez malowanie pomieszczeń w amfiladzie lub pejzaży. Mozaiki wielobarwne lub czarno-białe, wykonywane z sześciennych kostek kamiennych, zdobiły początkowo posadzki, w okresie późniejszym także i ściany. W rzemiośle artystycznym szczególny rozkwit przeżywała gliptyka, ceramika, szklarstwo i toreutyka. Sztuka rzymska, niemal całkowicie anonimowa, wniosła do późniejszej sztuki europejskiej wiele trwałych wartości; jej bezpośrednimi następcami były: sztuka wczesnochrześcijańska i bizantyńska.
W sztuce późnego antyku nastąpił rozwój tendencji różnych od greckiego i rzymskiego klasycyzmu (np. stylizacja zamiast naturalizmu, proporcje hierarchiczne, frontalizm, nowy kanon proporcji ludzkiego ciała, ornamentalizm, symetria, geometryzacja postaci, statyka). W portrecie najważniejsza była ekspresja. W miejsce malarstwa rozwinęła się mozaika ścienna (m. in. w Piazza Armerina). Architekturę sakralną reprezentowały formy centralne (z kopułami nad budowlą na planie kwadratu). Budowle pałacowe uległy dalszej monumentalizacji (pałac Dioklecjana w Splicie). Stałe obozy wojskowe przekształcały się powoli w kilkutysięczne miasta. W prowincjach rzymskich sztuka zachowała pewne odrębności lokalne (portret fajumski w Egipcie, rzeźby sepulkralne w Palmyrze, mozaiki w Afryce Północnej, rzeźba i architektura w Galii). Sztuka wczesnochrześcijańska i późniejsza sztuka bizantyjska były kontynuacją sztuki rzymskiej i wywarły zasadniczy wpływ na sztukę średniowiecza Europy. Oddziaływanie sztuki rzymskiej Oddziaływanie sztuki rzymskiej zaznaczyło się w sztuce Gandhary czy też w sztuce islamu. Równocześnie sztuka rzymska wykorzystywała wszelkie osiągnięcia artystyczne cywilizacji Morza Śródziemnego, jak też kultur Europy. Eklektyzm i utylitaryzm sztuki rzymskiej przyczynił się do rozpowszechnienia jej daleko poza granicami imperium rzymskiego.

Rzymianie byli genialnymi architektami. Od ETRUSKÓW zapożyczyli konstrukcję łuków, który wykorzystali w sposób twórczy. Wynaleźli rodzaj betonu (zaprawa wapienna). Technika budowania polegała na stawianiu dwóch murów, między które wlewano zaprawę.
Obiekty architektoniczne:
- PANTEON - świątynia wszystkich bogów nakryta olbrzymią kopułą, którą po raz pierwszy skonstruowali Rzymianie. Cała budowla jest walcem z dobudowanym portykiem z kolumnami. Kopuła wewnątrz posiada otwór i wyłożona jest marmurowymi płytami.
- KOLOSEUM - podobnie jak Panteon w Rzymie jest obiektem na miarę XX w. (nie tylko jest tam arena i miejsca dla widzów, ale cały kompleks sal do ćwiczeń, łaźnie, pomieszczenia dla zwierząt)
- BAZYLIKI - sala targów i miejsce sądów
- ŁAŹNIE - baseny, ogrody, biblioteki, wille bogatych Patrycjuszy
- AKWEDUKTY - systemy nawadniające
- ŁUKI TRIUMFALNE - np.: Tytusa w Rzymie
RZEŹBA - nie miała charakteru idealistycznego jak w Grecji. Portretowane osoby są pokazane realistycznie, ze wszystkimi niedoskonałościami fizycznymi i charakteru.
Np:
- PORTRET KONSTANTYNA
- POSĄG KONNY MARKA AURELIUSZA
- POSĄG AUGUSTA
Osiągnięcia cywilizacji , architektura, sztuka.
Wprowadzenie cyfr, które nazywamy dzisiaj rzymskimi.
Prawo rzymskie , które wywarło duży wpływ na prawo zachodniej i środkowej Europy.
Koloseum –największy amfiteatr starożytnego świata.
Łuki triumfalne, które upamiętniły zwycięstwa rzymskich władców
Akwedukty – dzięki którym starożytni stworzyli doskonałe systemy wodociągowe.
Kamienne drogi –niektóre przetrwały do dziś .

Malarstwo Starożytnego Rzymu
Dowiadujemy się o nim z wykopalisk w Pompejach i Herkulanum. Malarstwo w St. Rzymie odgrywało rolę dekoracyjną i ich wzorów można doszukać się w malarstwie St. Grecji. Figury na tych obrazach, były ujęte w płaszczyźnie dwu- lub trójwymiarowej. Przy pierwszym spojrzeniu na dzieła plastyczne, widz odnosi wrażenie, iż nie przedstawiają żadnej treści, nie wyrażają emocji. Jednak po wnikliwej analizie możemy dostrzec, że postacie przedstawione na obrazach wyrażają zamyślenie, niepewność dnia jutrzejszego, radość. Nową formą działalności artystycznej staje się mozaika. Było to układanie kolorowych kamieni wzdłuż wyznaczonej linii. Mozaiki były układane na posadzkach lub w wejściach.