Porównanie starożytnej Grecji i Rzymu.
Sztuka starożytnego Rzymu znajdowała się pod silnym wpływem cywilizacji Greckiej , w okresie republiki (504-30 r. p.n.e.). Wcześniej sztukę Romańską zdominowała kultura Etrusków, ludu przybyłego na półwysep Apeniński na początku pierwszego tysiąclecia p.n.e..
Sztuka hellenistyczna dała początek wspaniałym dziełom Rzymian , w dziedzinie architektury, rzeźby , malarstwa i literatury.
Architektura starożytnej Grecji to przede wszystkim świątynie, ponieważ były uważane za domy bogów. Kształt świątyń był ściśle określony. Front musiał być usytuowany ku wschodowi. Środkiem budowlanym na początku było drewno i glina, później zastąpiono je kamieniami (poros i marmur. ) Świątynie były otoczone kolumnami , a te były zakończone u góry kapitelem , czyli głowicą . Nad nią wznosił się belka , która podtrzymywała strop , zwana był architrawem. Świątynie posiadały strzelisty dach . Linie dachu i strop tworzyły trójkąt , nazywany frontonem. Często był on wypełniony płaskorzeźbą .
W Grecji wyróżniamy trzy porządki w których wznoszono świątynie: Dorycki –z głowicą z płyty , Joński – kapitel stanowiły rogi baranie i Koryncki – z głowicą w kształcie liści lotosu i akantu. Każde Greckie polis miało swojego boga , którego czciło , i na jego cześć wznosiło świątynie. Najlepiej zachowane budowle stoją na Akropolu w Atenach. Znajduje się tam zespól budowli wzniesionych na cześć bogini Ateny. Według mitów od jej imienia nazwano miasto , jednak naukowcy twierdzą ,że było na odwrót. Grecy tworzyli również budowle publiczne. Gimnazjony , służyły poprawie sprawności fizycznej Hellenów. Miejscem obrad bule (senatu) były buleutriony, rozwinęły się również biblioteki , służące pogłębianiu wiedzy. Rzymianie w przeciwieństwie do Greków , kładli większy nacisk na budowle użytku publicznego niż świątynie . Dla kupców , podróżników i maszerujących wojsk wielkim udogodnieniem były brukowane drogi , prowadzące do Rzymu z najodleglejszych zakątków Imperium Rzymskiego. Stąd pochodzi powszechnie znane powiedzenie „ wszystkie drogi prowadzą do Rzymu „. W Rzymie powstały również pierwsze drogowskazy. Co tysiąc kroków od miasta ustawiano słupy milowe. Ułatwiało to transport i komunikację. Wspaniałe, ogromne budowle wprawiają w zachwyt współczesnych architektów . Przykładem może być most na Dunaju o długości tysiąca stu metrów lub akwedukty biegnące nad drogami , dolinami i rzekami. Były one zdobione łukami wspartymi na arkadach.
Miejscem rozrywek dla mieszkańców Rzymu był Forum Romanum. Stamtąd , można było udać się na Kapitol. Po drodze stał zespół budowli sakralnych i świeckich. Mieszkańcy mogli również odwiedzać termy, gdzie zażywali kąpieli. Było to osiągnięcie związane z rozwiniętym systemem wodociągowym i kanalizacyjnym.
Zarówno Grecy , jak i Rzymianie lubili przedstawienia teatralne. Z tego powodu budowali teatry. W Rzymie obok teatrów budowano amfiteatry i cyrki z okrągłą areną , gdzie odbywały się wyścigi rydwanów i walki gladiatorów.
Z biegiem lat Rzymianie ulepszali architekturę hellenistyczną . Niektóre wspaniałe budowle możemy podziwiać po dzień dzisiejszy.
Rzeźba w Grecji była bardzo rozwinięta. Rzym , po podboju Grecji , zajął się tworzeniem replik genialnych dzieł Hellenów i podpisywania ich własnym nazwiskiem. Oryginalność
wykazywały tylko portrety w formie popiersia. W okresie cesarstwa rozpowszechniły się portrety władców , idealizujące i heroizujące cesarzy. Rozwinęły się również formy reliefu ,
czyli kompozycji wykonanych na płycie kamiennej lub drewnianej. Miały charakter historyczny i religijny.
Najbardziej prężne warsztaty rzeźbiarskie znajdowały się w Atenach. W III w .p.n.e. tworzono przede wszystkim kamienne portrety i grobowce. Te ostatnie służą jako oryginalne dokumenty danej epoki i mają dla współczesnych historyków większe znaczenie niż portrety. Groby często były zdobione posągiem Lwa lub Psa. Lew był uważany za króla zwierząt i miał zapewniać bezpieczeństwo zmarłemu.. Portrety tworzono przede wszystkim wielkim filozofom , a nie jak w Rzymie władcom. Realizm i kompozycje przestrzenną wprowadził Lizyp i przekazywał to swoim uczniom , a ci swoim. Każdy z uczniów ulepszał rzeźbę. Doidales wprowadził kompozycje piramidalną . Kompozycja ta rozwija się piramidalnie w górę . Wspaniałym przykładem jest Przykucnięta Afrodyta ( ok.250 r.p.n.e), znajdująca się Rzymskim Muzeum Narodowym.. Z biegiem czasu rzeźby straciły charakter tragiczny i smutny, coraz częściej pokazywano je w nastroju radosnym i wesołym, postacie zaczęły przedstawiać taniec i postacie śpiące. Do najznakomitszych rzeźbiarzy Hellady należy , Myron z Teb , który stworzył „ Dyskobola „ , Fibiasz , który pozostawił po sobie wielki pomnik Zeusa i Ateny. Atenę stworzył ze złota i kości słoniowej. dzieło to zostało umieszczone w Partenonie na Akropolu. Poliklet upatrywał boskość w nienagannych proporcjach ciała. Jego najznakomitszym dziełem był „ Toryforos „ – Chłopiec niosący włócznię.
Grecy wkładali dużo serca i wysiłku w swoje rzeźby. Cały czas pracowali nad tym aby ich pracę były coraz lepsze. Przez wiele lat dochodzili do perfekcji. Rzymianie , natomiast przybyli na „ gotowe ” . Nie wykazali za dużo własnej inicjatywy. Warsztaty rzymskie chociaż były , pełne pracy , ale była to praca kopiowania.
W Rzymie w okresie królewskiej i wczesnej republice dominowało malarstwo sztalugowe i tablicowe , które zostało wyparte przez malarstwo ścienne dopiero w późnej republice. Nowa forma sztuki ściennej została podzielona na cztery formy ze względu na rodzaj kompozycji. Pierwszą z nich była forma inkrustacyjna , tworzona w II w.p.n.e.. Imitowała ona okładzinę z marmurów. Następnie w I w.p.n.e wykształciła się forma architektoniczna. Za pomocą malowanych elementów architektonicznych , sprawiała wrażenie przestrzenne, co bardzo ożywiło przedstawione dzieła.
W pierwszej połowie I w.n.e. pojawił się styl egiptyzujący , zaczerpnięty z kultury starożytnego Egiptu. Ściany były pokrywane drobnymi motywami i obrazami imitujące malarstwo sztalugowe. Na końcu wykształciła się forma iluzjonistyczna , która sztucznie powiększał pomieszczenie poprzez malowanie pejzaży i wydarzeń historycznych.
Odtworzenie rozwoju malarstwa hellenistycznego jest bardzo trudne, ponieważ do naszych czasów dotrwało bardzo niewiele obrazów. Nie ma również przekazów pisanych na ich temat z II i I w.p.n.e , a z innych okresów jest ich niewiele. Ogromną rolę przy poznaniu chociaż pewnej części malarstwa pełnią mozaiki , nawiązujące do malarstwa. Rzymianie, podobnie jak rzeźbę, kopiowali również obrazy. Wiele dzieł rzymskich, tzw. malowideł pompejańskich, było kopiami obrazów Greckich .Rozpoznawanie dzieł artystów greckich nie było sprawą łatwą i do teraz jest sporne. W malarstwie podobnie jak w rzeźbie , dominowały formy przestrzenne , zdobiono nimi wazy. Malarze Hellady wzbogacali swe palety malarskie , nowymi kolorami, cieniami . Pojawił się również tło i ramy przedstawionego tematu.
Literatura grecka wywodzi się z pieśni , obrzędów kulturowych i przekazów ustnych. Na początku , mity i różnego rodzaju wiersze można było usłyszeć od podróżnych filozofów i poetów. Dopiero utwory były zapisywane , gdy pojawiło się pismo na terenie Hellady.
W Starożytnej Grecji wykształciły się gatunki literackie. Anakreon wykształcił gatunek , o charakterze radosnym , wesołym , który został nazwana od jego imienia – Anakreontykiem.
Twórczynią następnego gatunku była jedyna kobieta wśród grona artystów – Safona, mieszkająca na wyspie Lesbos . Była ona znana ze swej miłości do kobiet.
Tradycje ody kontynuowali Pindar i Horacy. Następnie powstała Elegia, stworzona przez Teogonisa. Była pisana dwuwierszem , o nastroju poważnym. Elegia zapoczątkowała nowy styl - Tren. Poświęcony był pewnej postaci , której wychwalano zalety. Głównymi przedstawicielami tego gatunku byli Pindar i Owidiusz. Z napisów nagrobkowych wykształcił się pisany dwuwierszem Epigramat , który z biegiem czasu stracił charakter żałobny. Jego najbardziej znanym przedstawicielem był Kallinach. Najbardziej znanym , wśród najmłodszego pokolenia , był gatunek Bajki Ezopowej. Ezop wybierał na głównych bohaterów – zwierzęta. Bajki te miały bardzo dużą wartość metaforyczną. Każdy utwór był zakończony morałem. Ostatnim gatunkiem jest Sielanka , tworzona przez Teokryta. Przedstawiała wieś wyidealizowaną, bez żadnych zmartwień. W Starożytnej Grecji rozwinęła się literatura historyczna , reprezentowana przez Ksenofonta , który napisał „ Historię Grecką „ i „ Wspomnienia o Sokratesie „ .Ponadto pojawiła się kultura dydaktyczna , do jej twórców zaliczamy między innymi Hezjoda , który napisał „ Prace i dnie „ oraz „ Teogonis” – epos o powstaniu wszechświata. Przez pisarzy często również był poruszany topos wędrówki. Przykładem może być wielkie dzieło Homera „ Odyseja „ .
W Rzymie, podobnie jak w Helladzie, literatura wywodzi się z pieśni i obrzędów. Z tego powstała pierwsza forma wierszy Rzymskich – Wierszy Saturnijskich . Początek prozie dały zapiski cenzorów „ Commentarii „ i pontyfików „ Annales maximi „ – opisana forma modlitw. W dalszym rozwoju, literatura Rzymska uległa wpływowi kultury Greckiej. Początek właściwej literatury wiąże się z wystawieniem w Rzymie greckiej komedii i tragedii w przeróbce Liwiusza Andronikusa. Był on również autorem pieśni religijnych. Dał początek epice i liryce rzymskiej. Epikę wzbogacił Newiusz i Eniusz , którzy wprowadzili środek artystyczny Heksametr. Znanym rzymskim poetą był Katon Starszy , który opisał historię Rzymu oraz dzieje miast italskich i pozaitalskich. Wielkim twórcą rzymskim był Horacy. Jego poważne i podniosłe pieśni , były pełne środków artystycznych , takich jak : archaizmy , kontrasty , porównania , epitety i przeżutne . Sławnym poetą był również Owidiusz , który napisał „ Metamorfozy „ . W okresie cesarstwa ważną rolę odegrały pamiętniki Juliusza Cezara . Wybitnym poetą był również Tuliusz Cyceron. Stworzył „ Mowy sądowe „ i „ mowy polityczne „ .
Ogólnie w dziedzinie literatury Rzymianie wykazali więcej własnej inicjatywy , niż w pozostałych dziedzinach sztuki.
Kultura rzymska jest w duży stopniu odzwierciedleniem kultury hellenistycznej. Należy sobie zadać pytanie: Czy Rzym miałby tak barwny i wspaniały dorobek kulturowy , gdyby nie istniała Starożytna Grecja ?. Z całą pewnością tak. Tylko że Rzymianie „ ukradliby „ inną kulturę.
Bibliografia:
1. Bernhard M.L. , „ Sztuka Hellenistyczna „ , Warszawa , 1993
2. Kumaniecki . K „ Historia kultury Starożytnej Grecji i Rzymu „ , Warszawa , 1965
3. Makowiecki A.Z. , Markowski A. , Paszyński W. , Wroczyński . T , „ Pamiętajcie o ogrodach ... „ , część I , Warszawa , 2002
4. Zieliński T. „Rzeczpospolita Rzymska „ , Katowice , 1989
5. Zieliński T. „ Cesarstwo Rzymskie „ , Warszawa , 1995
6. Wielka Encyklopedia Powszechna PWN , tom II i III , Warszawa , 1984