Biblia.

BILBLIA
1. Pojęcie, podział, powstanie
2. Gatunki zawarte w Biblii, przykłady
3. Treść i uniwersalizm wybranych przypowieści biblijnych (3 przykłady)
4. Kontynuacje i nawiązania do Biblii w literaturze i sztuce różnych epok
5. Wyjaśnij źródła i sens wyrażeń zaczerpniętych z Biblii (hiobowa wieść, umywać ręce)


1. Biblia (gr. biblion, lm biblia = księgi) zbiór ksiąg uważanych przez żydów i chrześcijan za święte i natchnione przez Boga. Biblia skład się z dwóch zasadniczych części: Starego Testamentu (46 ksiąg uznawanych przez judaizm i chrześcijaństwo) i Nowego Testamentu (27 ksiąg uznawanych przez wyznania chrześcijańskie).

STARY TESTAMENT.

Na ogół przyjmuje się, że najstarsze teksty powstały w XIII w. p.n.e., zaś ostatnie w I w. p.n.e. S.T. był pisany w trzech językach: greckim, hebrajskim i aramejskim. Księgi owe zawierają mity, legendy, zapisy, wiersze, antyfony i prawa boskie, zgodnie, z którymi ludzie powinni postępować. Są tam dzieję Abrahama i Mojżesza, proroków, takich jak Amos, Ezdrasz, Izajasz i Ezechiel, który zachęcał ludzi w ciężkich czasach, by trwali przy Bogu.

NOWY TESTAMENT.

W I w. n.e. chrześcijanie dodali do Starego Testamentu 27 nowych ksiąg. Zawierają one opis życia i nauk Jezusa, zebrany w czterech ewangeliach (ewangelia to w języku greckim ‘dobra nowina’), historię wczesnego kościoła (Dzieje Apostolskie) oraz listy pisane przez św. Pawła i innych apostołów.

2. Gatunki zawarte w Biblii
współczesna biblistyka wyróżnia następujące gatunki biblijne w Starym Testamencie według przyjętego podziału na księgi:

- Historyczne:
· Poemat epicki
· Saga rodowa
· Opowiadanie historyczne
· Kronika
· Nowela dydaktyczna
· Zbiór praw

- Mądrościowe:
· Dialog filozoficzny
· Monolog filozoficzny
· Pieśń miłosna
· Przypowieść
· Przysłowie
· Aforyzm
· Psalm (hymn, pieśń, modlitwa)

- prorockie
· mowa religijna
· kazanie
· wyrocznia
· przekleństwo
· lamentacja
· list
· apokalipsa.

3. Treść i uniwersalizm wybranych przypowieści biblijnych (3 przykłady)

„O siewcy” (Mk 4, 2-9)
Uczył ich wiele w przypowieściach i mówił im w swojej nauce: <Słuchajcie: Oto siewca wyszedł siać. A gdy siał, jedno padło na drogę; i przyleciały ptaki, i wydziobały je. Inne padło na miejsce skaliste, gdzie nie miało wiele ziemi, i wnet wzeszło, bo nie było głęboko w glebie. Lecz po wschodzie słońca przypaliło się i nie mając korzenia, uschło. Inne znów padło między ciernie, a ciernie wybujały i zagłuszyły je, tak że nie wydało owocu. Inne w końcu padły na ziemię żyzną, wzeszły, wyrosły i wydały plon: trzydziestokrotny, sześćdziesięciokrotny i stokrotny.> I dodał: <Kto ma uszy do słuchania, niechaj słucha.>

„O synu marnotrawnym”
Powiedział też: <Pewien człowiek miał dwóch synów. Młodszy z nich rzekł do ojca: Ojcze, daj mi część majątku, która na mnie przypada. Podzielił więc majątek między nich. Niedługo potem młodszy syn, zabrawszy wszystko, odjechał w dalekie strony i tam roztrwonił swój majątek, żyjąc rozrzutnie. A gdy wszystko wydał, nastał ciężki głód w owej krainie i on sam zaczął cierpieć niedostatek. Poszedł i przystał do jednego z obywateli owej krainy, a ten posłał go na swoje pola żeby pasł świnie. Pragnął on napełnić swój żołądek strąkami, którymi żywiły się świnie, lecz nikt mu ich nie dawał. Wtedy zastanowił się i rzekł: Iluż to najemników mojego ojca ma pod dostatkiem chleba, a ja tu z głodu ginę. Zabiorę się i pójdę do mego ojca, i powiem mu: Ojcze, zgrzeszyłem przeciw Bogu i względem ciebie; już nie jestem godzien nazywać się twoim synem: uczyń mię choćby jednym z najemników. Wybrał się więc i poszedł do swojego ojca. A gdy był jeszcze daleko, ujrzał go jego ojciec i wzruszył się głęboko; wybiegł naprzeciw niego, rzucił mu się na szyję i ucałował go.

A syn rzekł do niego: Ojcze, zgrzeszyłem przeciw Bogu i względem ciebie, już nie jestem godzien nazywać się twoim synem. Lecz ojciec rzekł do swoich sług: Przynieście szybko najlepszą szatę i ubierzcie go; dajcie mu też pierścień na rękę i sandały na nogi. Przyprowadźcie utuczone cielę i zabijcie: będziemy ucztować i bawić się, ponieważ ten mój syn był umarły, a znów ożył; zaginął, a odnalazł się. I zaczęli się bawić. Tymczasem starszy jego syn przebywał na polu. Gdy wracał i był blisko domu, usłyszał muzykę i tańce. Przywołał jednego ze sług i pytał go, co to ma znaczyć. Ten mu rzekł: Twój brat powrócił, a ojciec twój kazał zabić utuczone cielę, ponieważ odzyskał go zdrowego. Na to rozgniewał się i nie chciał wejść; wtedy ojciec jego wyszedł i tłumaczył mu. Lecz on odpowiedział ojcu: Oto tyle lat ci służę i nigdy nie przekroczyłem twojego rozkazu; ale mnie nie dałeś nigdy koźlęcia, żebym się zabawił z przyjaciółmi. Skoro jednak wrócił ten syn twój, który roztrwonił twój majątek z nierządnicami, kazałeś zabić dla niego utuczone cielę. Lecz on mu odpowiedział: Moje dziecko, ty zawsze jesteś przy mnie i wszystko moje do ciebie należy. A trzeba się weselić i cieszyć z tego, że ten brat twój był umarły, a znów ożył, zaginął a odnalazł się.>

„O miłosiernym Samarytaninie”
Jezus nawiązując do tego, rzekł: <Pewien człowiek schodził z Jerozolimy do Jerycha i wpadł w ręce zbójców. Ci nie tylko że go obdarli, lecz jeszcze rany mu zadali i zostawiwszy na pół umarłego, odeszli. Przypadkiem przechodził tą drogą pewien kapłan; zobaczył go i minął. Tak samo lewita, gdy przyszedł na to miejsce i zobaczył go, minął. Pewien zaś Samarytanin, będąc w podróży, przechodził również obok niego. Gdy go zobaczył, wzruszył się głęboko: podszedł do niego i opatrzył mu rany, zalewając je oliwą i winem; potem wsadził go na swoje bydlę, zawiózł do gospody i pielęgnował go. Następnego zaś dnia wyjął dwa denary, dał gospodarzowi i rzekł: Miej o nim staranie, a jeśli co więcej wydasz, ja oddam tobie, gdy będę wracał. Któryż z tych trzech okazał się, według twego zdania, bliźnim tego, który wpadł w ręce zbójców?> On odpowiedział: <Ten, który mu okazał miłosierdzie.> Jezus mu rzekł: <Idź, i ty czyń podobnie!>
Cel: pouczający, moralizatorski lub dydaktyczny.

4. Kontynuacje i nawiązania do Biblii w literaturze i sztuce różnych epok
Biblia jest chyba największym źródłem toposów, który przewijają się przez wszystkie epoki
- Daniel Naborowski „Marność”
- Daniel Naborowski „Krótkość żywota”
- Mark Twain „Pamiętnik Adama i Ewy”
- Jan Twardowski „Nie wiedzieli”
- Wacław Oszajca „o stworzeniu człowieka”
- Czesław Miłosz „Piosnka o końcu świata”

5. Wyjaśnij źródła i sens wyrażeń zaczerpniętych z Biblii
- Alfa i omega - ktoś uznany za wszystkowiedzącego, absolutny autorytet w jakiejś dziedzinie
- Apokalipsa - 1. prorocza, zwykle groźna, przerażająca, katastroficzna wizja 2. zjawisko, wydarzenie przerażające, budzące grozę
- Droga krzyżowa - męczarnia, ciężkie prze życia niewinnie cierpiących ludzi
- wypić do dna kielich goryczy - w stylu książkowym: doświadczyć wszelkich negatywnych skutków czegoś, cierpień itp.
- Trąba jerychońska - w Biblii: jedna z trąb, od których dźwięku zburzone zostały mury Jerycha; także: silny, głośny dźwięk
- Judasz - człowiek fałszywy, zakłamany i podstępny; zdrajca
- Manna z nieba - nieoczekiwany zysk, niezasłużony dar
- Potop - zagłada świata przez zatopienie
- rzucać słowa na wiatr - nie przejmować się tym, co się komuś obiecało, zapowiedziało.