Życie i twórczość Bolesława Leśmiana

Bolesław Leśmian (1877-1937), inaczej Bolesław Lesman, urodził się w Warszawie, w rodzinie urzędniczej, żydowskiej. Swą młodość spędził w Kijowie na Ukrainie, gdzie ukończył gimnazjum klasyczne i wydział prawa w 1910 roku, następnie zamieszkał w Warszawie.

W latach 1903-1906 i 1912-1914 mieszkał we Francji. W Paryżu ożenił się z malarką Zofią Chylińską i miał z nią dwie córki. W czasie wojny mieszkał w Łodzi. Przez krótki czas pracował w biurach dawnej Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej, lecz nie mógł się przyzwyczaić do zajęć urzędniczych, ciągnęło go, bowiem do poezji. Jeszcze podczas studiów kijowskich próbował sił w tym kierunku, pisząc wiersze i poematy w języku rosyjskim. Rzuciwszy pracę na kolei wyjechał za granicę. Zwiedził Włochy i Francję, poznając ówczesne prądy literacko-artystyczne, zwłaszcza modernizm, parnasizm i symbolizm. Po powrocie do kraju nawiązał współpracę z Miriamem (Zenonem Przesmyckim), redaktorem "Chimery", jednego z czołowych pism polskiego modernizmu i zaczął drukować swe pierwsze utwory na łamach tego pisma.

Debiutował w 1895 roku wierszem Sekstyny. Brał w owym czasie żywy udział w życiu kulturalnym Warszawy i Łodzi, gdzie był kierownikiem Teatru Polskiego Był współzałożycielem i reżyserem nowatorskiego Teatru Artystycznego w Warszawie. W roku 1933 wybrany został członkiem PAL, w 1935 przeniósł się do Warszawy, gdzie spędził ostatnie lata swojego życia.

Nie mogąc utrzymać się z pióra, musiał powrócić do porzuconego prawa i w 1918 roku dotrzymawszy notariat w Hrubieszowie osiadł, w tym miasteczku jako rejent, by po jakimś czasie przenieść się do Zamościa, gdzie w oddaleniu od większych ośrodków kulturalnych spędzić życie, oddając się bardziej poezji niż zajęciom notarialnym. Dziecięco ufny, nieporadny w sprawach finansowych wpadł z tego powodu w wielkie tarapaty, oszukany przez nieuczciwego wspólnika.

Jego dorobek poetycki nie jest obfity, składają się zaledwie cztery tomy wierszy w tym jeden wydany już po śmierci. W roku 1912 został wydrukowany "Sad rozstajny" Leśmiana i od razu zadziwia dojrzałością i mistrzostwem w opanowaniu formy. Zaraz po wojnie ukazuje się w 1920 roku słynna "Łąka", która ugruntowała jego sławę jako znakomitego liryka. Po szesnastu latach milczenia, w roku 1936 pojawił się zbiór wierszy "Napój cienisty", już po śmierci w 1936 roku ukazuje się ostatni tomik "Dziejba leśna", zebrany z materiałów pozostawionych przez poetę. Po wojnie wydano Klechdy polskie, Utwory rozproszone, Listy.

Leśmian jest ponadto autorem pięknych, fantastycznych baśni dla młodzieży pt. "Klechdy sezamowe" i "Przygody Sindbada Żeglarza". Jego poezję cechuje konkretność obrazowanych zjawisk, szczegóły i sensualizm. Język jest bogaty w neologizmy artystyczne, zaś wiersze są bardzo rytmiczne. Leśmian jest jednym z największych poetów spraw ostatecznych. Najczęściej powtarzającymi się tematami są: miłość, śmierć, baśniowość, elementy ludowe. Motyw śmierci pojawia się niemal we wszystkich jego utworach, niezależnie od tematu, o którym pisze poeta. Same tytuły wskazują niekiedy na zawartość wiersza: "Śnigrobek", "Za grobem", "Topielec", "Trupięgi". Bolesław Leśmian należy do poetów pokolenia dwudziestolecia międzywojennego. Jest on jednym z najoryginalniejszych polskich pisarzy. Czytając jego wiersze trudno nie poddać się urokom "zaświatów" i przedziwnych postaci.

Podmiotem lirycznym mówiącym w wierszu pt. "Urszula Kochanowska" jest sama Urszula. Świadczyć o tym to, że mówi ona w pierwszej osobie (cyt. "Zrób tak Boże - Szepnęłam - by w nieb Twoich krasie"). Od razu można zauważyć bardzo ważną rzecz. Mianowicie to, iż bardzo często wypowiadane jest jej imię (cyt. "zbliż się do mnie, Urszulo"). Interesując się życiem Urszuli wiemy, że zmarła za młodu. Można to zaobserwować w wierszu Bolesława Leśmiana (cyt., "Gdy po śmierci w niebiosów przybyłam pustkowie"). Wiemy również, że jej rodzinnym domem był Czarnolas. Czuła się tam bardzo dobrze. Można to wyczytać dokładnie w tym cyt. "Powstał dom kubek w kubek, jak nasz - Czarnoleski". W wierszu tym Urszula zwraca się do Boga. Świadczy o tym parę cytatów (cyt. "Zrób tak, Boże - Szepnęłam"). Wiersz ten wskazuje jeszcze na jedną osobę, do której jest kierowany... Do nas. Można to zaobserwować to wtedy, gdy Urszula nie zwraca się do Boga, lecz opowiada o swoich odczuciach. Wiersz ten ukazuje w największym stopniu przywiązanie ludzi do spraw ziemskich. Widzimy to w charakterze Urszuli i w sposób, w jaki Ona mówiła (cyt. "I odszedł a ja zaraz krzątam się, jak mogę."). Wiersz ten ukazuje nam, dlaczego Urszula chciała wrócić na ziemię. Gdyż bała się nieznajomego, niepoznanego. Może to nam potwierdzić cytat gdzie dokładnie widać, że Urszula jest przestraszona cyt. "I umilkłam zlękniona i oczy unoszę". Ten sam cytat ukazuje prawdziwą naturę człowieka, gdzie pokazane jest jak się bardzo bała. Wiersz ten ukazuje bezgraniczną tęsknotę, która towarzyszyła wtedy Urszuli. Najbardziej tę tęsknotę widać, w cyt. "Więc zrywam się i biegnę! Wiatr po niebie dzwoni! Serce w piersi zamiera... Nie! To -Bóg, nie oni!...". Tym samym możemy wywnioskować, że Urszula Kochanowska myślała, iż nic nie jest doskonałe. Nawet samo niebo, powszechnie uważane za Raj, czyli miejsce gdzie niczego nie brakuje i gdzie są zaspokojone wszystkie potrzeby nie tylko fizjologiczne).

Ten wiersz ma bardzo rozbudowaną treść, lecz jest on również rozległy, jeśli chodzi o budowę gramatyczną. Bolesław Leśmian stworzył wiersz, który w każdej jego linijce ma 13 sylab, bardzo trudno napisać taki wiersz. Szczególnie tak rozbudowanego pod okiem jego treści. Zastosowano tam również epitety (rzeczownik przymiotnik). Można to zaobserwować w takich słowach jak Np. cyt. "suknię najróżowszą". Wiersz ten został wzbogacony o przenośnię. Zauważyć to można w takich słowach jak Np. cyt. "Wiatr po niebie dzwoni!". Porównanie jest w tym wierszu bardzo ważnym i częstym elementem. Można zauważyć porównanie w np. cyt. "Powstał dom kubek w kubek, jak nasz - Czarnolaski" lub cyt. "Zbliż się do mnie Urszulo! Wglądasz jak żywa...!". Rymy w tym wierszu są parzyste, czyli kolejne dwie linijki się rymują, a dokładnie ostatnie wyrazy. Są one również rymami żeńskimi, czyli takimi, których słowa, jakie się rymują mają ponad jedną sylabę np. "unoszę" i "proszę", "pustkowie" i "głowie".

Moim zdaniem ten wiersz ukazuje jak bardzo Urszula tęskniła do swego Ojca, lecz na pewno już jest szczęśliwa, gdyż dołączył On już do niej.

Utwór Bolesława Leśmiana pt. "Dziewczyna" to nietypowy wiersz liryczny, gdyż można doszukać się w nim fabuły, narracji oraz opisu przeżyć. Nie ulega wątpliwości, ze dzieło przepełnione jest elementami baśniowymi i fantastycznymi. Leśmian przedstawia historię 12 braci, ich cieni i młotów, które za wszelką cenę chcą przedrzeć się przez mur, aby zobaczyć dziewczynę. Moim zdaniem mur jest symbolem śmierci, która czeka każdego człowieka. Poeta ukazuje kolejne pokolenia dążące do sprawdzenia bez korzystania czyichkolwiek doświadczeń, co nas czeka po ziemskim życiu. Chcą zaspokoić swoją ciekawość i zobaczyć jak wygląda niebo. Jednak w momencie, kiedy osiągają swój cel, są rozczarowani. Raj znacznie różni Się wyobrażeń na jego temat.
Świadczą o tym słowa:

"Lecz poza murem- nic i nic!
Ni żywej duszy, ni Dziewczyny!
Niczyich oczu ani ust! I niczyjego w kwiatach losu!
Bo to był głos i tylko- głos, i nic
Nie było, porucz głosu!"

Mam wrażenie, że autor nawiązuje do poprzedniego swojego wiersza "Urszula Kochanowska", w którym tytułowa bohaterka również rozczarowała się niebem i nie cieszy się perspektywą życia wiecznego. W oczach poety raj jest pustką i nic nie może wynagrodzić utraty ziemskiej egzystencji.

Leśmian należy do najoryginalniejszych liryków, jakich wydał polski modernizm. W jego poezji skupiły się i rozwinęły, osiągając najwyższy wyraz artystyczny, wszystkie główne tendencje estetyczno-filozoficzne tego kierunku. Zachwycenie przyrodą splata się w niej z metafizyczną tęsknotą za absolutem, rozpacz nad przemijaniem i kruchością życia, lęk przed nicością z mistycznym pragnieniem biologicznego roztopienia się w żywiołach natury. Deformacja świata zewnętrznego, fantastyka i udziwnienie elementów otaczającego życia mieszają się z realnymi zjawiskami rzeczywistości. Marzenia zwidy i senne majaki, groteskowo wykrzywione twory wyobraźni, zjawy i postaci jakby wyjęte wprost z ludowej baśni - zaludniają wiersze tego poety, którego wielki, oryginalny talent nadaje im odrębny jemu tylko właściwy styl i charakter. Wszystko, co w życiu kalekie, nieszczęśliwe i upośledzone, miało prawo obywatelstwa w tej poezji pochylonej nad ludzkim cierpieniem.
Zamknięty w tym świecie poeta, zatrzasnął drzwi do współczesności, do której nie umiał odnaleźć klucza. Był to jego poetycki protest przeciw światu, ucieczka w strefę marzeń.

Liryka Leśmiana, niesamowita, zmysłowa i zarazem wizyjna, wyraziła w sposób niepowtarzalny nastroje pesymizmu, niepokoju i lęku, natężonego aż do katastroficznych przeczuć w latach poprzedzających wybuch drugiej wojny światowej. Znakomite opanowanie rzemiosła poetyckiego przez autora Łąki i jego niezwykły język, śmiało rządzący się własnymi prawami, pełen dziwnych neologizmów i odkryć słowotwórczych, nadają jego wierszom niesamowity urok, który działa wciąż jeszcze mimo różnic w naszym odczuwaniu i odmienności panujących obecnie kryteriów estetycznych. A to jest zawsze miernik prawdziwej poezji, ze nie ulatnia się jej piękno mimo upływu lat i mimo zmian w gustach i upodobaniach artystycznych, jakie czas przynosi w raz z każdą nową epoka historyczną.