Zaczyny i zaprawy

Zaczyny i zaprawy

1. Zaczyn – mieszanina spoiwa (gipsu lub cementu) z wodą
2. Zaprawa budowlana - mieszanina spoiw i drobnoziarnistych kruszyw z wodą i z dodatkami
Do zapraw stosuje się prawie wszystkie rodzaje spoiw: wapno, cement, gips. Materiałem wiążącym mogą być także lepiszcza, np. glina, bitumy. Kruszywem do zapraw jest głównie piasek, ale może być także drobny żużel, trociny itp.
Woda do zapraw powinna pochodzić z wodociągów lub ze źródeł zdatnych do picia. Woda pobrana z sieci wodociągowej nie wymaga badań. Wykluczone jest użycie wody zanieczyszczonej (tłuszcze, muł, szczątki organiczne) i nadmiernie zasolonej (woda morska, mineralna, ścieki).
Zaprawę w stanie plastycznym przed rozpoczęciem wiązania określa się terminem zaprawy świeżej, a zaprawę w stanie stałym po odpowiednim okresie twardnienia – zaprawą stwardniałą.
Poszczególne składniki zapraw dozuje się objętościowo (zaprawy przygotowywane na budowie) lub wagowo (w wytwórniach zapraw). Jednak, na niewielkich budowach domów jednorodzinnych najczęściej stosuje się dozowanie objętościowo-wagowe: spoiwa odmierzane są wagowo, zaś piasek i woda objętościowo.

Ogólny podział zapraw jest wykonywany pod względem użytego spoiwa. W praktyce większe znaczenie mają zaprawy:
• cementowe (c),
• cementowo-wapienne (cw),
• wapienne (w),
• gipsowe (g),
• gipsowo-wapienne (gw),
• cementowo-gliniane (cgl).

Ze względu na zastosowanie zapraw w budownictwie wyróżnia się zaprawy murarskie, tynkarskie, szlachetne, ciepłochronne, wodoszczelne, żaroodporne, kwasoodporne itp.
Z technicznego punku widzenia zaprawy dzieli się na klasy –np. M03, M06, M1, M2, M4, M7, M12, M15, M20 (mogą być inne wielkości liczbowe jednak oznaczać one będą to samo). Liczba po symbolu M oznacza średnią 28-dniową wytrzymałość zaprawy na ściskanie, wyrażoną w MPa.

Inne rodzaje zapraw
• Zaprawy polimerowe – uzyskuje się przez zastosowanie jako wypełniacza żywic syntetycznych. Zaprawy te mają min. zwiększoną odporność na agresję chemiczną, większą wytrzymałość , szczególnie na rozciąganie i uderzenie, dobrą przyczepność do podłoża. Stosuje się je do wykonywania wypraw tynkarskich, zwłaszcza na zniszczonych podłożach, posadzek w budownictwie przemysłowym, do uszczelniania budynków itp.
• Zaprawy ogniotrwałe – stosowane do budowy obiektów pracujących w podwyższonej temperaturze. Do nich należą:
 Zaprawy szamotowe – wytwarzane ze zmielonego szamotu i gliny ogniotrwałej. Stosuje się je do łączenia elementów ogniotrwałych.
 Zaprawy krzemionkowe - wytwarzane ze zmielonego kwarcytu, piasku oraz gliny ogniotrwałej w ilości 20%. Stosuje się je do łączenia kształtek kamionkowych narażonych na działanie temperatury do 1200oC.
 Zaprawy termalitowe - wytwarzane z mieszaniny ziemi okrzemkowej i gliny ogniotrwałej. Stosuje się je do łączenia murów wykonywanych z cegły termalitowej pracujących w temperaturze do 900oC.
Dodatki do zapraw
• Dodatki uplastyczniające zaprawy cementowe to popioły lotne, mączki mineralne i żużlowe oraz związki chemiczne (np. Klutan). Oprócz wymienionych środkiem uplastyczniającym jest także wapno w każdej postaci. Większość tych dodatków zwiększa jednocześnie wodoszczelność zaprawy, ich wytrzymałość i odporność na korozję. Stosowanie dodatków należy ograniczać do 10% masy cementu.
• Dodatki przyspieszające wiązanie – są również stosowane głównie do zapraw cementowych. Najczęściej jest stosowany chlorek wapniowy CaCl2 (maksymalnie do 2% masy cementu). Inne środki to szkło wodne, soda (węglan sodowy) lub węglan potasowy. W znacznym stopniu przyspieszają wiązanie, ale na ogół poważnie zmniejszają wytrzymałość zaprawy, dlatego należy stosować je w niewielkich ilościach oraz sprawdzić doświadczalnie ich działanie. Zaletą tych dodatków jest to, że nie powodują korozji stali.
• Dodatki koloryzujące – rozjaśniające (białe mączki mineralne) i barwiące (odporne na alkalia barwidła mineralne), stosuje się do elewacyjnych zapraw tynkarskich, zwiększając walory estetyczne budowli. Dodatki te można mieszać z cementem lub dodawać bezpośrednio do wody zarobowej (w zależność czy są rozpuszczalne w wodzie.

Zastosowanie zapraw budowlanych:

 Do budowy przegród budowlanych złożonych z elementów drobnowymiarowych;
 Do wypełniania wszelkiego rodzaju ubytków obiektów zarówno mieszkalnych jak i inżynierskich, np. spoiny, rysy;
 Do uszczelniania obiektów wymagających dużej szczelności, np. podziemne ściany budynków narażone na działanie wody gruntowej, ściany zbiorników na materiały płynne;
 Do ochrony elementów budynków przed wpływami zewnętrznymi z jednoczesną poprawą walorów estetycznych przez otynkowanie obiektu;
 Do produkcji przemysłowej elementów budowlanych