Porównanie konstytucji marcowej z kwietniową
| Konstytucja kwietniowa | Konstytucja marcowa | |
|---|---|---|
| Zasady ustrojowe | Ustrój prezydencko-autorytarny system rządów w demokracji charakteryzujący się rygorystycznym podziałem (separacją) władzy ustawodawczej i wykonawczej, oraz połączeniem funkcji prezydenta i szefa rządu. W myśl tych zasad prezydentowi (jako organowi władzy wykonawczej) przysługuje pełnia władzy wykonawczej, oraz zwolnienie z odpowiedzialności przed parlamentem - pozbawiony zostaje jednak możliwości ustawodawczych. | Wprowadzała ustrój demokratycznej republiki parlamentarnej - system parlamentarno-gabinetowy, w której władzę zwierzchnią sprawował naród przez organy w trójpodziale władzy. |
| Prawa polityczne | Prawa wyborcze czynne: na Sejm: 24 lat do Senatu: 30 lat Prawa wyborcze bierne: na Sejm: 30 lat do Senatu: 40 lat | Prawa wyborcze czynne: do Sejmu: 21 lat do Senatu: 30 lat Prawa wyborcze bierne: do Sejmu: 25 lat do Senatu: 40 lat |
| Sejm i Senat | Sejm-208 posłów Senat-96 senatorów Parlament miał być wybierany co 5 lat w wyborach czteroprzymiotnikowych –nieproporcjonalnych, 1/3 senatorów mianował prezydent Sejm sprawował funkcje ustawodawcze, uchwalał budżet i podatki, kontrolował działalność rządu (mógł żądać ustąpienia rządu, pociągać premiera do odpowiedzialności konstytucyjnej). Władza nie należała do Sejmu. | Sejm - 444posłów i Senat 111 - senatorów (z głosem ostatecznym Sejmu), obie izby obradujące jednocześnie to Zgromadzenie Narodowe. Parlament wybierany miał być co 5 lat w wyborach pięcioprzymiotnikowych. Senat, jako izba wyższa, nie miał inicjatywy ustawodawczej, miał natomiast prawo veta zawieszającego, czyli wstrzymania projektu ustawy na 60 dni. Sejm mógł uchwalić wstrzymaną przez Senat ustawę kwalifikowaną większością 11/20 głosów. Parlament maił także prawo udzielenia amnestii w drodze ustawodawczej. Parlament mógł być rozwiązany przed końcem kadencji przez Sejm lub prezydenta za zgodą 3/5 Senatu. |
| Prezydent | Prezydent otrzymał władzę zwierzchnią względem parlamentu i rządu - jednolitą i niepodzielną, był "odpowiedzialny przed Bogiem i historią". Konstytucja nadała mu prerogatywy nie wymagające kontrasygnaty odpowiednich ministrów. Mógł mianować premiera i ministrów, zwoływać i rozwiązywać Sejm i Senat, wyznaczać terminy ich sesji, powoływać 1/3 senatorów. Posiadał także prawo wskazania następcy na czas wojny, kandydata na prezydenta, mianowania lub odwołania wodza naczelnego sił zbrojnych. Dysponował prawem łaski, wydawania dekretów w czasie wojny, zarządzenia powszechnego głosowania. Za kontrasygnatą odpowiednich organów prezydent mógł wydawać dekrety o stanie wojny lub pokoju, mianować ministrów, wstrzymywać ustawy (veto zawieszające) oraz powoływać Sejm i Senat w zmniejszonym składzie. Pełnił funkcję reprezentacyjną w stosunkach międzynarodowych i posiadał zwierzchność nad siłami zbrojnymi. | Prezydent był wybierany na siedmioletnią kadencję przez Zgromadzenie Narodowe bezwzględną większością głosów. Miał on prawo odwołać rząd, zwoływać sesje sejmowe, obsadzać funkcje wojskowe, posiadał najwyższą zwierzchność nad siłami zbrojnymi, nie był natomiast dowódcą naczelnym w czasie wojny, mógł natomiast wypowiedzieć wojnę i zawrzeć pokój za uprzednią zgodą Sejmu. Prezydent posiadał także prawo darowania i łagodzenia kar, pełnił funkcję reprezentacyjną (w stosunkach międzynarodowych także akceptująca i koordynującą). Akt podpisany przez prezydenta nabierał mocy po podpisaniu go także przez premiera i odpowiedniego ministra. Prezydent nie miał żadnych uprawnień ustawodawczych. W razie popełnienia przestępstwa, prezydent mógł być sądzony tylko na wniosek Sejmu przezę. Prezydenci, którzy byli wykonawcami tej konstytucji to: Gabriel Narutowicz, Stanisław Wojciechowski i Ignacy Mościcki. |