Konstytucja marcowa i kwietniowa - porównanie
| KONSTYTUCJA MARCOWA | KONSTYTUCJA KWIETNIOWA | |
|---|---|---|
Ustrój RP w świetle konstytucji | Od 17 marca 1921 roku państwo polskie nosiło nazwę "Rzeczpospolita Polska". Po II wojnie światowej przyjęła się dla niego nazwa " Druga Rzeczpospolita " - dla odróżnienia od Pierwszej - szlacheckiej. Na mocy Konstytucji marcowej w Polsce wprowadzono ustrój demokratycznej republiki parlamentarnej - system parlamentarno-gabinetowy , w której władzę zwierzchnią sprawował naród przez organy w trójpodziale władzy . | O zmianie konstytucji mówiło się od zamachu majowego ( 12 maja 1926 ). 23 marca 1935 Sejm przyjął poprawki Senatu w sprawie nowej konstytucji, a 28 kwietnia 1935 podpisał ją prezydent Mościcki . Na mocy Konstytucji kwietniowej w Polsce wprowadzono ustrój prezydencki-autorytarny . Ustawa konstytucyjna została uchwalona z naruszeniem przepisów konstytucji marcowej dotyczących zmiany konstytucji i zwierzchnictwa narodu , co było wyrazem faszyzujących tendencji obozu rządzącego . W swoim manifeście PKWN uznał Konstytucję kwietniową za bezprawną. |
Władza ustawodawcza | Dwuizbowy parlament o stanowisku nadrzędnym wobec organów państwa ; Sejm - 444 posłów i Senat 111 - senatorów (z głosem ostatecznym Sejmu), obie izby obradujące jednocześnie to Zgromadzenie Narodowe . Parlament wybierany miał być co 5 lat w wyborach pięcioprzymiotnikowych . Senat, jako izba wyższa, nie miał inicjatywy ustawodawczej , miał natomiast prawo veta zawieszającego, czyli wstrzymania projektu ustawy na 60 dni. Sejm mógł uchwalić wstrzymaną przez Senat ustawę kwalifikowaną większością 11/20 głosów. Parlament maił także prawo udzielenia amnestii w drodze ustawodawczej. | Dwuizbowy parlament - Sejm - 208 posłów i Senat 96 - senatorów . Parlament wybierany miał być co 5 lat, w wyborach czteroprzymiotnikowych - nieproporcjonalnych, 1/3 senatorów mianował prezydent. Sejm sprawował funkcje ustawodawcze, uchwalał budżet i podatki , kontrolował działalność rządu (mógł żądać ustąpienia rządu, pociągać premiera do odpowiedzialności konstytucyjnej). Władza nie należała do Sejmu. |
Prawa wyborcze | Prawa wyborcze czynne : do Sejmu: 21 lat do Senatu: 30 lat Prawa wyborcze bierne : do Sejmu: 25 lat do Senatu: 40 lat | Prawa wyborcze czynne : do Sejmu: 21 lat do Senatu: 30 lat Prawa wyborcze bierne : do Sejmu: 25 lat do Senatu: 40 lat |
Władza wykonawcza | Władza wykonawcza sprawowana była przez premiera , radę ministrów , podporządkowanych Sejmowi, oraz prezydenta , którego decyzje wymagały zatwierdzenia przez rząd. | Władza wykonawcza sprawowana była przez prezydenta ., premiera , radę ministrów . |
Władza sądownicza | Władzę sądowniczą sprawować miały niezawisłe sądy, złożone z nieusuwalnych sędziów , które rozpoznawały sprawy na jawnych rozprawach . | Władzę sądowniczą sprawować miały niezawisłe sądy, złożone z nieusuwalnych sędziów , których mianował prezydent |
Obywatel | Miał zapewnioną równość wobec prawa względem innych obywateli, nietykalność własności prywatnej, ochronę życia, wolność , tajność korespondencji oraz brak cenzury . | Miał zapewnioną równość wobec prawa, możliwość rozwoju wartości osobistych oraz wolność sumienia, słowa i zrzeszeń, ograniczone jednak przez dobro powszechne, ponieważ żadne działanie nie może stanąć w sprzeczności z celami państwa , wyrażonymi w jego prawach. W razie oporu państwo stosuje środki przymusu . Wojskowi, należący do zmobilizowanej części wojska lub marynarki wojennej nie mogli brać udzialu w wyborach powszechnych. |