Egzamin z ekologii

. METABOLIZ BIOSFERY
Reakcje redoks (redukcja utleniania) - polega na oddawaniu przez jedna substancje (reduktor) i przyjmowaniu ich przez drugą (utleniacz). Reduktory to donory elektronów a utleniacze to akceptory elektronów.
Najwyższy potencjał ma wolny tlen, najniższy-związki organiczne.
Próg aktywacji - może być pokonany za pomocą katalizatorów (substancji, które powodują wzrost reakcji setki tys. razy, bez potrzeby dostarczania dodatkowej energii)
Enzymy - wyspecjalizowane białka jako katalizator w układach biologicznych.
Różnorodność strategii metabolicznych
Organizmy żywe potrzebują 3 rodzajów substratów
1. strukturalnego - materiał do budowy własnego ciała, przede wszystkim C, H, O, N, S
2. donora elektronów - utleniając się dostarcza energii albo umożliwia zredukowanie utlenionego substratu strukturalnego (CO2) w celu wytworzenia związków organicznych
3. utleniacza (akceptora elektr.) - w reakcji z substratem energetycznym uwalnia energię potrzebną do wykonania pracy (tlen, NO3, H2S)
Redukcja asymilacyjna - służy wbudowaniu w nową biomasę zredukowanych związków węgla, siarki i azotu.
Redukcja dysymilacyjna - to użycie jakiejś pary substratów w celu wykorzystania wydzielającej się energii.
Strategie wszystkich organizmów:
* Heterotrofia - pobieranie gotowych związków ogranicznych
* Autotrofia (samożywność) - samodzielne produkowanie materii organicznej w wyniku redukcji CO2 lub węglowodanów.
Strategie chemoautotrofów:
* chemoorganotrofy
* chemolitoogranotrofy (bakterie wodorowe, nitryfikacyjne, siarkowe, żelaziste; bakterie denitryfikacyjne i desulfuryzacyjne)
Strategie fotoautotrofów - wykorzystują promieniowanie słoneczne
* Fotoorganotrofy - purpurowe bakterie bezsiarkowe.
* Fotolitoautotrofy (rośliny, sińce, bakterie siarkowe: purpurowe i zielone).
* Nitrogenaza - enzym zawierający m.in. atomy molibdenu oraz bardzo silnie redukującą substancję - ferredoksynę - białko zawierające żelazo.
* Oddychanie - utlenianie substratu organicznego, uwalniając energię do wykonania pracy.
Odmiany oddychania beztlenowego:
- redukcja azotanów (denitryfikacja) - najpospolitszy w biosferze proces uwalniania związków organicznych, po oddychaniu tlenowym. Bakterie wykorzystują wysoki potencjał utleniający azotanów i azotynów, doprowadzając do uwolnienia azotu cząsteczkowego N2
- redukcja siarczanów i siarki (desulfuryzacja) - siarczan jest ostatecznym akceptorem elektronów u różnorodnych, heterotroficznych, anaerobowych bakterii, które jako donory wykorzystują związki organiczne i wodór.
- CO2 jako akceptor elektronów (utleniacz) - dwie grupy drobnoustrojów: metanogeny (wykorzystują CO2 jako ostateczny akceptor elektronów dla wodoru) i bakterie octanowe (beztlenowe chemolitoautotrofy, które wytwarzają kwas octowy jako jedyny produkt utleniania CO2 różnych substratów).
- redukcja żelaza - odgrywa rolę geochemiczną, gdyż przyczynia się do uruchomienia nierozpuszczalnych związków żelaza trójwartościowego
- organiczne akceptory elektronów - np. kwas fumarowy
Fermentacja - wewnętrznie zrównoważona reakcja redoks, w trakcie której jedne produkty akceptują, a inne oddają elektrony z uwolnieniem energii (alkoholowa, masłowa, metanowa).
Ekosystemy cieplic głębinowych - rozwijają się w pobliżu podmorskich źródeł hydrotermalnych, czyli cieplic głębinowych na głębokości większej niż 2500 m. Powstają w miejscach pękania cienkiej skorupy ziemskiej wskutek aktywności tektonicznej i wydobywania się gorącej magmy. Woda chłodzi magmę i powoduje jej zastyganie, a sama się ogrzewa. W pobliżu woda jest znacznie cieplejsza, bogata w zredukowane związki mineralne: metan, siarkowodór. Mieszkańcy: małże, ślimaki, sercówki, krewetki, kraby i inne.








II. PRODUKCJA PIERWOTNA BIOSFERY
Praca - polega na przekazywaniu jakiejś energii
Energia z wnętrza Ziemi - ma postać strumienia ciepła, które płynie od gorącego jądra ku chłodniejszej powierzchni i tam się rozpoczyna, głównie w postaci promieniowania podczerwonego.
Natężenie promieniowania słonecznego - mierzone prostopadle do kierunku promieniowania powyżej atmosfery, wynosi 1360 W*m (stała słoneczna)
Bilans energii biosfery - jest sumą promieniowania docierającego do ziemi i promieniowania odbitego oraz wyemitowanego przez planetę i atmosferę.
Promieniowanie czynne fotosyntetycznie (PAR) - zwykle nie przekracza 44% całkowitej energii promieniowania docierającego do poziomu morza.
Międzynarodowy Program Biologiczny (IMB)
- troska o wyżywienie ludności
- rozwinęły się placówki naukowe
- przetłumaczono i opublikowano podręczniki
Proces fotosyntezy
Energia + nCO2 + nH2O -> (CH2O)n + nO2
Metody pomiaru produkcji pierwotnej:
Metody żniwne - zbieranie i ważenie biomasy. Metody te polegają na określaniu stanu biomasy w jednym wybranym momencie. Założenia: pomiar w okresie max stanu biomasy, tempo rotacji biomasy (jak często w danej jednostce następuje wymiana osobników)
Pomiary fizjologiczne - pomiar można przeprowadzać zarówno w powietrzu jak i w wodzie. Do ciemnych i jasnych butelek wlewa się wodę z jeziora i nim zanurza. Po wyjęciu oznacza się w obu ilość rozpuszczonego tlenu i CO2. W jasnej obserwujemy procesy fotosyntezy i oddychania, a ciemnej tylko oddychania.
Metody pośrednie - ocenianie tempa produkcji roślinnej na zwiększysz obszarach polegają na zbadaniu, w jaki sposób tempo produkcji biomasy zależy od różnych łatwych do zmierzenia czynników (temper. dł. okresu wegetacji, kombinacje).
Metody wskaźnikowe - biorą pod uwagę czynniki takie jak: masa lub całkowita powierzchnia liści w ekosystemie.
Ilość chlorofilu - w jakim tempie przebiega proces wiązania CO2
Tempo produkcji pierwotnej zależy od:
* cech fizjologicznych roślin
* dostępność substratów chemicznych i klimatu, substancji mineralnych (azotu, fosforu, potasu, magnezu, wapnia)
Produkcja pierwotna w oceanach:
Roślinom żyjącym w wodzie nie brakuje wody
i wielu minerałów rozpuszczalnych w wodzie. Fotosynteza przebiega tylko przy warstwie powierzchniowej, a jej tempo zależy od czynników wpływających na przeźroczystość wody. CO2 nie brakuje (łatwo rozpuszcza się w wodzie). Bakterie jak rośliny potrzebują fosforu, który jest pierwiastkiem deficytowym w pelagicznej warstwie oceanów. Potas i sód rozprzestrzeniają się bardzo łatwo i stężenie w wodach morskich jest podobne. Aniony w oceanie i związki ciężkich metali zawierają niezbędne pierwiastki do życia, nie są wszędzie dostępne. Związki te są rozpuszczalne i maja tendencje do opadania w głębsze warstwy, tam gdzie jest fotosynteza. Powierzchnia oceanów poddana jest wpływowi wiatru. Ruch ten powoduje, że planem budowy pelagicznej rośliny morskiej jest pojedyncza komórka (brunatnice, krasnorosty).
Czynniki:
* dostęp do pierwiastków odżywczych
* cyrkulacja prądów morskich (upwellingi - zjaw. Wypychania wód głębinowych ku powierzchni).
Strefa euforyczna - warstwa wód, w której tempo produkcji pierwotnej jest wyższe niż tempo dekompozycji. Jej grubość zależy od przeźroczystości wody.
Produkcja na lądach:
Na lądach nie brakuje CO2, jednak podstawowa trudność stanowi brak wody. Niedobór pary wodnej powoduje wysychanie. Musi być kompromis między potrzebą zwiększania powierzchni w celu lepszego wykorzystania światła i koniecznością ograniczenia powierzchni, z której odparowuje woda. Ważny jest dostęp do składników odżywczych. Większość roślin żyje na granicy środowiska wodnego i atmosfery. Podstawową trudnością jest brak wody i substancji mineralnych.
Rośliny nie maja serca. Pracę wykonuje mechanizm napędzany energią słoneczną, jest to pokaźna ilość energii.
W regionach polarnych nie ma produkcji pierwotnej. Czynnikiem ograniczającym może być dostępność pierwiastków odżywczych, azotanu i fosforu.
Ewapotranspiracja potencjalna - wskaźnik mówiący o tym, jak szybkie mogłoby być parowanie, gdyby dostępność wody była wystarczająca. Zależy od temp. powietrza i turbulencji powietrza.
Mikoryza - symbioza roślin naczyniowych z grzybami.
Fotosynteza typu CAM - szparki roślin otwierają się tylko nocą, kiedy niebezpieczeństwo utraty wody przez parowanie jest mniejsze.
Fotosynteza typu C3 - rośliny dobrze sobie radzą w cieniu, ale są bardziej rozrzutne.
Fotosynteza typu C4 - odznaczają się większą produktywnością przy silniejszym świetle i oszczędniej wykorzystują wodę.
Dekompozycja - rozkład biomasy, jest procesem chemicznym, charakterystycznym dla całej biosfery i jej podjednostek. Jest to przejaw procesu oddychania.
Dekompozycja dokonywana przez rośliny - produktami przemiany są: CO2 i woda. Rośliny rozkładają połowę materii organicznej, powstałej w procesie fotosyntezy. To największa w biosferze grupa destruentów.
Dekompozycja dokonywana przez konsumenta - znaczna część skonsumowanej materii opuszcza ciało rośliny lub mięsożercy w postaci CO2, wody i jednego z produktów przemian białkowych: amoniaku, kwasu moczowego lub mocznika. Kał jest rozdrobniony, co ułatwia dostęp mikroorganizmów do substratu.
Destruenci - reducenci (bioreduktory) - organizmy odżywiające się szczątkami innych organizmów i rozkładające złożone związki organiczne na prostsze związki, także nieorganiczne.
Saprofity - inaczej roztocza, które zaliczamy do bakterii grzybów, które żyją w przewodzie pokarmowym zwierząt. Także sarpotrofy i mikrokonsumenci.
Detrytusożercy - saprofagi, zwierzęta z różnych grup systematycznych, odżywiające się martwa materia organiczną w glebie i mule dennym ekosystemów wodnych.
Saprobionty - organizmy żyjące wśród rozkładającej się materii organicznej (polisaprobionty, mezosaprobionty, oligosaprobion-ty)
Nekrofagi - trupojady, padlinożercy, zwierzęta żywiące się martwymi ciałami innych zwierząt.
Sanitariusze przyrody - wszystkie organizmy odżywiające się martwymi roślinami i zwierzętami, od bakterii po ssaki.
Procesy dekompozycji w wodach:
Tu rozpoczyna się dekompozycja martwej materii organicznej pochodzącej z obumarłych komórek glonów i odchodów planktonicznych konsumentów. Cecha glonów morskich jest to, że zawierają niewiele celulozy, lecz inne polisacharydy w wyniku rozkładu celulozy powstają rozpuszczalne kwasy humusowe i drobno dyspersyjna zawiesina - humus wodny. Materia ta nie ulega dalszej dekompozycji bakteryjnej, chociaż część detrytusu ulega mineralizacji chemicznej. Na dnie oceanów tworzy się sapropel, czyli luźna zawiesina szczątków organicznych i mineralnych w gęstym roztworze przydennym, stopniowo przechodząca w trwały osad. Powstaja kwasy sardelowe oraz huminowe i fluwinowe. Sapropel zawiera rozpuszczalne cukry i pochodne rozkładu lipidów - węglowodory. Białka szybko zostają rozłożone do aminokwasów.
Procesy dekompozycji na lądach:
Powstają kwasy humusowe (huminowe i fulwowe), frakcja nierozpuszczalna o niejednolitym składzie. Podczas rozkładu białek w glebach powstają aminokwasy i aminy.
Kwasy huminowe - są nierozpuszczalne w wodzie, ale tworzą rozpuszczalne sole z jednowartościowymi jonami, co pozwala je wyekstrahować z próchnicy.
Kwasy fulwowe - rozpuszczają się w wodzie i wielu rozpuszczalnikach organicznych, ich roztwory są wyraźnie kwaśne. Łatwo tworzą kompleksy z jonami żelaza i glinu.
Lignina - jest polimerem o rozgałęzionych łańcuchach z grupami aromatycznymi o trudnym do ustalenia składzie.
III. CYKLE BIOGEOCHEMICZNE
Pierwiastki najbardziej rozpowszechnione:
H, He, O, C, N, Ne, Mg, Si, Fe, S, Ar, Al, Co, Na, Ni, Cu, P, Cl, K
Cykle biogeochemiczne - rośliny lądowe asymilują dwutlenek węgla, wykorzystując ten związek jako źródło węgla w fotosyntezie, rośliny wodne używają w tym celu rozpuszczone w wodzie węglany. Węgiel jest uwalniany ponownie do atmosfery w procesach oddychania organizmów. Główna pula azotu na Ziemi znajduje się w atmosferze, skąd czerpią go organizmy wiążące azot i dokąd jest on uwalniany przez bakterie w procesie denitryfikacji. Zasoby fosfory znajdują się głównie w wodach glebowych, rzekach, jeziorach, a także w skałach i oceanicznych osadach dennych. Pule siarki stanowią zarówno atmosfera, jak i litosfera.
Wyróżnia się dwa typy cykli:
1) gazowego, gdzie zbiornikiem krążącego składnika jest atmosfera lub hydrosfera (np. azot)
2) sedymentacyjnego, gdzie zbiornikiem krążącego składnika jest skorupa ziemska (np. fosfor)
Geochemia - jest dziedzina nauki zajmującą się badaniem przemian chemicznych, które zachodzą podczas krążenia pierwiastków biogennych w ekosystemach ziemi, odbywającego się dzięki różnorakim procesom biologicznym.
Zasoby pierwiastków biogennych - drogi wychodzenia z obiegu: erozja mechaniczna i chemiczna; procesy karbonizacji (działania węglanów). Zwyczajne rozpuszczanie się związków mineralnych w wodach jest również drogą, na której pierwiastki biogenne zawarte w skałach i glebach, mogą być włączone do obiegu. Rozpuszczone związki mogą być transportowane przez wody na znaczne odległości i osadzać się wzdłuż cieków wodnych. Źródłem tych pierwiastków są gazy atmosferyczne, szczególnie CO2 i azot. Inne znajdujące się w atmosferze stają się dostępne poprzez opadanie wraz z wodą lub po porostu osiadanie na powierzchni gleb i wód w okresach suchych.
Cykl węgla:
Oddychanie i fotosynteza są głównymi procesami odpowiedzialnymi za obieg węgla. Podstawową jego forma jest CO2, zaś krążenie odbywa się między atmosferą, hydrosferą i organizmami żywymi. Rośliny lądowe wykorzystują w procesie fotosyntezy CO2 zawarty w atmosferze, rośliny wodne zaś korzystają z zasobów węgla, jakimi są węglany rozpuszczalne w wodzie. Węgiel występuje też w wodach słodkich oraz w oceanach w formie dwuwęglanów powstających w wyniku wietrzenia skał wapiennych.
Cykl azotu:
Główna pula azotu zawarta jest w atmosferze. Podstawowe znaczenie maja procesy wiązania azotu i denitryfikacji przez mikroorganizmy. Źródłem niewielkich ilości azotu mogą też być wyładowania elektryczne w atmosferze, powstałe wówczas kwasy SA rozpuszczalne w wodzie deszczowej i wraz z deszczem opadają na powierzchnie ziemi. W ten sposób wprowadzone jest do obiegu około 3-4% azotu. Ilość związków azotu spływających do mórz i oceanów z wodami płynącymi jest również niewielka, lecz proces ten jest ważny do funkcjonowania ekosystemów wodnych.
Cykl fosforu:
Głównym źródłem fosforu są wody glebowe, rzeki, jeziora i skały, w tym osady oceaniczne. Obieg fosforu jest typu sedymentacyjnego, ponieważ pula jego zasobów zawarta jest głownie w litosferze, a krążące związki mineralne po przedostaniu się do wód oceanicznych są w efekcie deponowane w osadach. Po przedostaniu się do wód oceanicznych, fosfor krąży pomiędzy wodami powierzchniowymi a głębszymi warstwami wód.
Cykl siarki:
Uwalnianie siarki zachodzi dzięki 3 naturalnym procesom biogeochemicznym:
1) tworzenie aerozolu z rozpryskującej się wody morskiej
2) aktywność wulkaniczna
3) oddychanie beztlenowe bakterii redukujących siarczany.
Produktem anaerobowej redukcji siarczanów jest siarkowodór.
Około połowa dostępnej siarki odprowadzanej z wodami z powierzchni lądów do oceanu pochodzi z wietrzenia skał, druga z atmosfery. Podczas drogi w kierunku oceanu, część dostępnej siarki pobierana jest przez rośliny i włączana do łańcuchów pokarmowych w ekosystemach. Następnie po rozkładzie martwych szczątków organicznych, związki siarki znów staja się dostępne dla roślin. Znacznie mniejsza część włączana jest do obiegu wewnętrznego w ekosystemach lądowych i wodnych.



Przyczyny zmiany klimatu:
- cykl Milankowvicia - im zimniej, tym większe rozmiary obszarów pokryte lodem i śniegiem, tym więcej promieniowania odbija się od powierzchni ziemi i tym mniej energii się zatrzymuje
- efekt cieplarniany - dodatni bilans energii promieniowania słonecznego spowodowany wzrostem stężenia niektórych gazów w atmosferze Ziemi.
Gazy cieplarniane:
* CO2 - wzrost jest przyczyną narastającego tempa spalania paliw kopalnianych i postępujące wylesianie
* Metan (CH4) - gaz cieplarniany pochłaniający podczerwień i to w oknie nie zajętym przez parę wodną i CO2. Głównymi źródłami metany w biosferze są zespoły organizmów żywych. Metan jest produkowany masowo przez metanogeny - bakterie, które żyja w środowiskach ubogich w tlen, np. w bagnach, biorą udział w beztlenowym rozkładzie pokarmów roślinnych w przewodach pokarmowych roślinożerców.
Najważniejszym mechanizmem usuwania metanu jest utlenianie w atmosferze. Zdolność utleniająca atmosfery zależy od ilości wolnych rodników, które powstają w wyniku reakcji pary wodnej z wolnym pojedynczym atomem tlenu, uwolnionym w wyniku rozłożenia cząsteczki ozony przez promieniowanie UV. Metanogeny występują na wysypiskach śmieci i oczyszczalniach ścieków.
Nitryfikacja - utlenianie, jest procesem aerobowym, w którym jon amonowy zostaje utleniony przez wyspecjalizowane bakterie, do azotynu, a potem do azotanu.
Amonifikacja - proces, w którym podczas rozkładu materii zostaje uwolniona, jako grupa amonowa, NH4+. To uwalnianie amoniaku lub jonów amonowych podczas rozkładu białka.
Mocznik - rozkładany jest przez enzym urazę do amoniaku i CO2.
Denitryfikacja - polega na redukcji azotanów i azotynów. Denitryfikacji asymilacyjnej dokonują grzyby, rośliny pobierające azot. Denitryfikację dysymilacyjną przeprowadzają wyłącznie bakterie, redukując azotany i azotyny do gazowych tlenków azotu.


IV. RODZAJE EKOSYSTEMÓW.
Wyróżniamy 4 rodzaje ekosystemów: jeziora, lasy, step, ocean.
Jezioro - to zagłębienie terenu wypełnione wodą, gdzie przebiegają procesy ekologiczne.
Cechy:
* bardzo wysokie ciepło właściwe, ciepło topnienia i parowania
* największa masa właściwa - temp. +40C, ta woda zawsze zalega w zbiornikach
Strefy biotyczne:
- strefa litoralna - strefa w pobliżu brzegów, gdzie mogą się ukorzeniać rośliny naczyniowe
- pelagial - strefa limnetyczna, warstwa przy powierzchni w otwartej toni wodnej
- strefa profundalna - leżąca poniżej, głęboka toń wodna, gdzie nie dociera już fotosyntetycznie aktywne promieniowanie słoneczne.
Sieć troficzna:
* producenci - plankton (unoszone przez wodę glony i inne samożywne organizmy) w strefie pelagicznej i rośliny ukorzenione strefy litoralnej
* konsumenci - znajdują się wśród planktonu i nektonu (organizmów pływających w toni wodnej) oraz wśród żyjącego na dnie bentosu.
* destruenci - występują wszędzie, najwięcej nich wchodzi w skład planktonu i bentosu.
Stratyfikacja termiczna:
- epilimnion - warstwa powierzchniowa, dobrze mieszana i utleniona, w lecie stosunkowo ciepła
- hipolimnion - warstwa wody chłodnej, słabo mieszanej
- termoklina - stosunkowo cienka warstwa graniczna, następuje ostra zmiana temperatury wraz z głębokością
Regulacyjna rola fosfory:
* różna rozpuszczalność jego związków w zależności od tego czy tworzą się w warunkach redukcyjnych czy utleniających
* głównym producentem jest plankton
* konsumenci żywią się planktonem, roślinnymi planktonowymi destruentami
* szczątki opadające na dno zatrzymuja część fosforu
* przy niedoborze tlenu związki fosforu są łatwo rozpuszczalne
* fosfor zawarty w nierozpuszczalnych osadach dobrze natlenionych części zbiorników jest niedostępny dla żyjących tam roślin
* jeżeli woda ma dużo fosforu tworzy się zakwit jeziora (ustaje produkcja tlenu)
* jezioro eutroficzne - woda mętna, muł
* jezioro oligotroficzne - czysta woda, szlachetne ryby łososiowate
Biomanipulacja - zmienianie proporcji gatunków przez zarybianie lub usuwanie pewnych gatunków.
Problem jezior zaporowych:
- tworzenie zbiorników retencyjnych
- zapobieganie podwoziom lub produkcja energii elektrycznej
- eutrofizacja całego zbiornika i zakwit glonów
Step - ekosystem trawiasty, formacje roślinne od półpustyń do suchych stepów
Cechy:
* klimat umierkowany
* teren suchy, sezonowość klimatu
* głęboko ukorzenione rośliny
* małe krzewy
* w glebie tylko materia organiczna
Wpływ gryzoni:
- producenci - trawy, krzewy, karawany
- konsumenci - owady, szarańczaki, gryzonie, ptaki (ziarnojady), drapieżne żurawie stepowe, ssaki drapieżne
Las - tworzą drzewa, rośliny potężne i długowieczne, wszelkie procesy w ekosystemach leśnych przebiegają w skali czasowej, która można mierzyć latami.
Puszcza Niepołomicka: grądy (lasy dębowo-lipowograbowe), bory sosnowe i sosnowo-dębowe.
Sieć troficzna:
1) producenci - drzewa; w borach dominuje sosna z domieszka dębu, brzozy i innych gatunków; występuje kruszyna, a w runie przeważają borówki, są też paprocie; runo jest bogate w gatunki
2) konsumenci I rzędu - owady roślinożerne: ryjkowce żerujące na korzeniach roślin, chrząszcze odżywiające się drewnem i łykiem, larwy motyli żerujące na liściach i igłach drzew; SA również ssaki kopytne gryzonie leśne, częściowo ptaki
3) konsumenci wyższych rzędów - to ptaki owadożerne (ponad 120 gat.), ptaki drapieżne, sowy oraz ssaki owadożerne i drapieżne
4) destruenci - to kompleks organizmów zasiedlających ściółkę i glebę, makrofauny glebowe
Ocean - oceany pokrywają większośc część planety, udział oceanów w biogeochemicznym obiegu węgla i innych pierwiastków jest ogromny.
V. EKOSYSTEM.
Ekosystem:
1) układ, który realizuje procesy produkcji i dekompozycji, wykorzystując do tego energię i podtrzymując cykl obiegu pierwiastka
2) to ogół organizmów zamieszkujących jakiś obszar, pozostających we wzajemnych relacjach
>>> ekosystem + biocenoza = biotop
3) jest to dowolny fragment
Biomy - są to zróżnicowane, strefowo układające się środowiska, gdzie rozwija się charakterystyczna roślinność
Gleba - to zewnętrzna powłoka litosfery, na nią składają się cząstki mineralne i organiczne oraz powietrze i wilgoć glebowa.
Lateryzacja - proces zachodzący w wilgotnych i gorących glebach między zwrotnikami; gleby laterytowe są ubogie w składniki odżywcze, występują w okolicach równika.
Sukcesja pierwotna - rozwój ekosystemu od zera: nagromadzenie i segregacja puli pierwiastków, powstawanie gleby, następstwa gatunków.
Klimaks - ostatnie, stabilne stadium rozwoju sukcesji.
Sukcesja wtórna - odtwarzanie ekosystemu po jego wcześniejszym zaburzeniu.

VI. REGULACJA LICZEBNOŚĆI POPULACJI.
Populacja - zespół osobników tego samego gatunku, mogących się skutecznie i swobodnie krzyżować, zajmujących te sama niszę ekologiczną.
Nisza ekologiczna - przestrzeń, która zapewnia niezbędne warunki życiowe.
Właściwości populacji:
* liczebność: to liczba osobników składających się na populację; tempo wzrostu ilościowego populacji obrazują dwie krzywe:
- wzrost ograniczony - obecność drapieżników, klimat, choroby
- wzrost nieograniczony - liczbo osobników stale wzrasta
* rozrodczość: stosunek liczby nowo narodzonych osobników do liczebności całej populacji
* śmiertelność: umieralność osobników populacji
* struktura wieku: przedstawia się graficznie w postaci piramidy wieku
* rozprzestrzenienie: polega na przemieszczaniu się organizmów dorosłych lub młodych do wew. lub zew. populacji
* struktura przestrzenna: trzy rodzaje:
- równomierne np.: rośliny w sadzie
- losowe np.: muchy
- skupiskowe np.: antylopy
Altruizm - funkcjonowanie osobników w taki sposób, który zmniejsza ich szanse na przeżycie i wydanie potomstwa.
Terytorializm - polega na tym, że poszczególne osobniki starają się zająć pewien teren, aktywnie go broniąc, znakując jego granice, poświęcając na to część zasobów, które udało im się zmonopolizować.
Miara produkcji netto - oznacza się zwykłe symbolem R0. Jeśli każda samica urodzi tylko jedną córkę to R0 wynosi 1.
Współczynnik reprodukcji brutto - jest to liczba potomstwa żeńskiego, które może wydać przez całe życie samica dożywająca najstarszej klasy wieku.
Cykl życiowy - kolejne fazy przeobrażeń w trakcie rozwoju osobników
Historia życia - charakterystyczny dla gatunku przebieg wydarzeń w życiu organizmu, od zapłodnienia przez kolejne fazy rozwoju aż do śmierci.
Cechy historii życiowej: masa ciała, max długość życia, wiek przystąpienia do rozwoju.