Pytania z XIX wieku od 21-28

21. polityka władz pruskich wobec Polaków w zaborze pruskim w latach 1871-1914

Chwalba 450-463

? Prusy wobec Kościoła ? Kulturkampf (walka o kulturę)

o Walka z Kościołem to walka z separatyzmem w tym wypadku katolickim (problem dotyczy również Bawarii)
o Ustawy majowe (1873) ? dotyczy kształcenia i powoływania osób duchownych, ksiądz (katolicki i ewangelicki musi być/mieć:
o Obywatel Rzeszy
o Ukończoną teologię na niemieckim uniwersytecie
o Zatwierdzenie od władzy ? Kościół zgłasza kandydata, ale musi go przedstawić do akceptacji
o Uwięzienie abp Ledóchowskiego 1874
? Sprzeciwiał się religii po polsku
? Mianował urzędników diecezji bez zgody władz

? Prusy wobec języka ? ograniczanie polskiego w administracji i szkolnictwie


o 1876 ? ustawa o języku państwowym - usuwanie polskiego z administracji i kolei zwalnianie Polaków
o 1877 i 1898 w sądownictwie jak w powyższych dziedzinach wyłącznie niemiecki
o ustawa kagańcowa 1908 zakaz rozmowy w języku innym niż niemieckim na zgromadzeniach publicznych * wyjątkiem przedwyborcze spotkania na obszarach gdzie społeczność nie-niemiecka stanowi więcej niż 60%
o Wprowadzenie nauki po niemiecku, bicie uczniów mówiących po polsku
? Sprzeciw rodziców, zwłaszcza przeciw religii po niemiecku
? Strajk we Wrześni 15 V 1901
? Strajk szkolny 1905
o Oficjalne pojęcie ?prusaków polskiego pochodzenia? ? depolonizacja robotników ? wpływ środowisk nacjonalistycznych na rząd
o Aptekarze nie realizowali recept po polsku, policjanci karali za polskie szyldy sklepów, polskie napisy na nagrobkach, cenzura gazet

? Prusy wobec polskiej ziemi

o Rugi pruskie 1885 ? masowe wysiedlenia Polaków z Galicji i Królestwa Pol. ? przebywających w Prusach nielegalni, bez obywatelstwa i zezwoleń
o Komisja Kolonizacyjna 1886 ? dysponowała dużymi środkami od rządu, założona przez Bismarcka, popierana przez późniejszych kanclerzy (Blok, von Bethmann- Hellweg)
? Zadanie ? skupywanie gruntów od polskich ziemian i osadzanie tam niemieckich kolonistów
? Cele:
? Powstrzymanie procesu repolonizacji miast
? Osłabienie finasowe polskiego mieszczaństwa
? ekspansja niemieckiej kultury ( w tym protestantyzmu)
o Związek Popierania Niemczyzny na Kresach Wschodnich lub Niemiecki Związek Kresów Wschodnich ? Hakata (nazwiska założycieli Hansemann, Kennemann, Tiedemann), powstaje w Poznaniu 1894, lobuje rządy, wspiera antypolskie ustawodawstwo, w przededniu wojny liczy ok. 55 tysięcy członków
? Cele
? Obserwacja prasy polskiej
? Zachęcanie Niemców do wykupywania nieruchomości od Polaków
? Sprowadzanie Niemców ? nakręcanie gospodarki
? Wzmacnianie niemieckiej klasy średniej
? Wspieranie niemieckich szkół

o Ustawa osadnicza 1904 ? zakaz tworzenia nowych osad rolniczych, w praktyce zakaz budowy budynków mieszkalnych i gospodarczych ? wóz Drzymały
o Ustawa wywłaszczeniowa 1908 przymusowe wywłaszczanie Polaków
o 1912 ? dodatkowy zakaz kupowania ziemi przez Polaków od Niemców

? Era Capriviego 1890-1894, czasy rządów kanclerza propolskiego, przerwa w konfliktach polsko-pruskich, okres przerwy umocniło stronę polską, W zamian za poparcie polityki wojennej i kolonialnej (Józef Kościelski ? przywódca Koła Polskiego w Reichstagu, ugodowiec), ustępstwa wobec Polaków:
? Mianowanie abp Floriana Stablewskiego ? stał się łącznikiem między władzą a wiernymi, szukał kompromisów, łagodził spory.
? Przyznanie Związkowi Spółek Zarobkowych 1892 prawa delegacji rewizorów do spółek w nim zrzeszonych ? szybszy i bardziej dynamiczny rozwój spółek
? Język polski jako dodatkowy przedmiot w szkołach ludowych
? Od 1894 zgoda na parcelację majątków ziemskich i osiedlanie Polaków na takich nowych gospodarstwach ? przeciwdziałanie Komisji Kolonizacyjnej
Od roku 1894, ustąpienie Capriviego odwrót od polityki ustępstw i ugody, aż do czasów Wojny.




22. Plusy i minusy autonomii galicyjskiej.

Chwalba 49-512

Etapy tworzenia autonomii:
- dyplom październikowy 1860
- patent lutowy 1861
- konstytucja grudniowa 1867



Plusy Minusy
? Utworzenie Sejmu Krajowego 1860
? Wprowadzenie języka polskiego od administracji, policji, sądownictwa 1869, na UJ 1870
? Powołanie Akademii Umiejętności ? Kraków 1871, Akademia Techniczna ? Lwów 1877, przyszła Politechnika
? Wolności polityczne i podstawowe swobody ? efekt konstytucji grudniowej (więcej str. 504)
? Samodzielność decyzji w sprawach kultury krajowej przez Sejm Krajowy
? Powołanie Wydziału Krajowego ? organ wykonawczy Sejmu Krajowego
? Powołanie Rady Szkolnej Krajowej
? Wyższe urzędy pełnili Polacy ? namiestnik, minister ds. Galicji
? Utworzenie samorządów gminnych 1862 ? Nadmierny rozwój administracji (tendencja ogólnoaustiacka)
? Hamowanie rozwoju gospodarczego do końca lat 80, poprawa po 1900
? Rolnictwo na niskim poziomie technicznym i ekonomicznym ? brak inwestycji
? Bieda chłopów ?Golicja i Głodomeria?
? Przeludnienie wsi
? Niewystarczająca produkcja zboża
? Słaby przemysł ? małe zacofane zakłady (do1900)


23. Bilans rewolucji 1905roku w zaborze rosyjskim

Chwalba 371-383, 416-422

KRÓLESTWO POLSKIE

? Możliwość powoływania organizacji społecznych
? Powołanie Towarzystwa Kursów Naukowych (XI 1906) ? zadania edukacyjne, samokształcenie się, robotnicy, kobiety
? Wzrost wydawnictw książkowych i prasowych ? wzrost czytelnictwa
? Działalność stowarzyszeń skupiających grupy zawodowe służących społeczeństwu
? Higieniczne, lekarskie, naukowe, literackie
? Legalizacja instytucji: kulturalnych, oświatowych, społecznych ?większa aktywizacja inteligencji
? Uzyskanie reprezentacji politycznej w Dumie Państwowej
? Podział w PPS:
? Starzy ? Piłsudski ? PPS ?Frakcja Rewolucyjna
? Młodzi ? Sachs ? PPS ?Lewica
? Lokaut łódzki ? czasowe zamknięcie fabryk ? robotnicy zostają bez pracy, później przyjmowanie na groszych warunkach
? Bojkot rosyjskich uczelni ? studenci wyjeżdżają za granicę- Galicja, Belgia, Szwajcaria, Francja
? Od IV 1906 w szkołach gminnych język polski językiem wykładowym
? Akcja oświatowa ? propagowanie wysyłania dzieci do szkół
? Walka z analfabetyzmem
? Wprowadzenie polskiego, obok rosyjskiego w administracji
? Sądownictwo nadal po rosyjsku
? Ożywienie polityczne środowiska robotniczego
? Rozłam polityczny prawicy na antyniemieckie i antyrosyjską


ZIEMIE ZABRANE

? Aktywacja inteligencji ? wzrost wydawnictw
? Stowarzyszenia kulturalne ? muzea, biblioteki
? Przyjmowanie do szkół Polaków, katolików na nauczycieli
? Nauczanie języka ojczystego po polsku w szkołach średnich (zajęcia nieobowiązkowe)
? Od 1910 powrót do rusyfikacji


24. Polskie formacje wojskowe podczas I Wojny Światowej

Chwalba 571-574, 581, 584-587

Austria 1914

? Kompania Kadrowa ? powołana przez Naczelny Komitet Narodowy (NKN)
? 2 VIII zgoda na mobilizację
? 6 VIII wymarsz z Oleandrów w kierunku Kongresówki
? 10 VIII wejście do Jędrzejowa, 12 VIII Kielce
? liczyła około 140-170 żołnierzy
? dowódca Tadeusz Kasprzycki

? Legiony mają powstać dwa Legion Wschodni i Zachodni
? Wschodni, 16 VIII ? 21 IX ? Lwów ? odmowa przysięgi na wierność Franz Józefowi
? Zachodni , 16 VIII ? 19 XII ? Kraków
o Dowódca Rajmund Baczyński, potem Karol Durski- Trzaska
o 19 XII 1914 przekształcone w Brygady

? I brygada (Piłsudski)
? II brygada (Haller) miejsca walki na stronie 573
? III brygada ? powstaje później

? Jesień 1915 ? okres największej liczebności ok. 15 tys żołnierzy 10 tys. W formacjach pomocniczych i zapasowych

Niemcy (po akcie 5 XI)

? 20 IX 1916 ? przeformowanie Legionów w Polski Korpus Posiłkowy
? Tworzenie Polskich Sił Zbrojnych (polnische wehrmacht) oddziałów zbrojnych Królestwa Polskiego (1916-1918)
o Tworzony z żołnierzy Polskiego korpusu pomocniczego
o Dowodzone przez Hansa von Beselera
? 3 VIII 1917 zarządzenie przysięgi na wierność niemieckiemu cesarzowi
? 9 VIII 1917 (data wikipedia) kryzys przysięgowy ? dotyczy I i III brygady

Rosja

? 1914 odezwa Mikołaja Mikołajewicza dowódcy armii rosyjskiej do Polaków

? Legion Puławski (miejsce formowania ? Puławy)? tworzony przez Komitet Narodowy Polski, władze utrudniają powołanie oddziałów wojskowych, 24 I 1915 przekształcony w oddział armii rosyjskiej

? Naczelny Komitet Wojskowy (Naczpol) dostaje zgodę od rządu Rosji na utworzenie polskich oddziałów 1917
o Tzw. Korpusy wschodnie
? I korpus ? dow. gen Józef Dowbor-Muśnicki, miejsce formacji ? Mińsk 1917
? II korpus dow. Od IV 1918 Haller ? V 1918 bitwa pod Kaniowem rozbity przez Niemców ? zbierał się w Besarabii 1917
? III korpus dow. Gen Eugeniusz de Henning-Michaelis ? Ukraina 1918
? IV korpus miał się zebrać w Odessie przerwane przez wejście do miasta bolszewików

Polska Armia na Zachodzie

? 4 VI 1917 ? powołanie polskiej armii przez prezydenta Francji ? z inicjatywy Dmowskiego (Komitet Narodowy Polski)
? rekruci brani z polskich z jeńców z państw centralnych, Polaków w armii Francji, z emigracji (USA, Kanada, Brazylia)
? 3 X 1918 Haller przejmuje dowództwo
? Błękitna Armia (od koloru mundurów)
? liczyła w czasie końca zakończenia wojny 70 tys. Ludzi


25. Polskie ośrodki władzy i reprezentacji narodowej w dobie I WŚ

Chwalba 571-573, 581-582, 586-590

- Naczelny Komitet Narodowy (NKN)

? Powstaje 16 VIII 1914 w Krakowie
? Porozumienie sił konserwatywnych, demokratycznych i ludowych
? Na czele prezydent KRK Juliusz Leo, potem Władysław Leopold Jaworski
? Siła proaustriacka, organizuje tworzenie Legionów
? Departamentem Wojskowym NKN kieruje Władysław Sikorki
? W Ramach NKN działa Liga Kobiet:
o Troska o rannych żołnierzy, prowadzi szpitale, ochronki dla dzieci, stołówki
o Od kryzysu przysięgowego poza NKN

- Komitet Narodowy Polski (KNP)

? Powstaje XI 1914 w Warszawie
? Skupiał realistów i endeków
? Ograniczany przez władze rosyjską, antyniemiecki
? Organizuje tworzenie Legionu Puławskiego
? Prezesem Zygmunt Wielkopolski
? Miał poparcie Francji i Anglii
? Reprezentowany przez Romana Dmowskiego
? Działa do 1917 w Polsce

- Komitet Narodowy Polski (KNP)

? Zawiązany w Lozannie 15 VIII 1917, potem przenosi się do Paryża
? Zrzesza endeków i realistów ? kontynuuje KNP z Warszawy, patrz wyżej
? Prezesem zostaje Dmowski, aktywnie działa Paderewski
? Organizuje Armię Polskę we Francji
? Uznawany za oficjalnego reprezentanta Polski przez rządy Francji, USA, UK i Włoch
? Rozwiązuje się 16 I 1919

- Tymczasowa Rada Stanu Królestwa Polskiego

? Powstaje na mocy ustaleń aktu 5 XI 1916 w Wawie
? W jej skład wchodzi 25 nominatów (15 z zaboru niemieckiego, 10 z austriackiego)
? Przygotowywała kadrę urzędniczą i praw dla nowego państwa
? Piłsudski odpowiedzialny w niej za sprawy wojskowe
? Po kryzysie przysięgowym (VII 1917) podaje się do dymisji

- Rada Regencyjna

? Powołana 12 XI 1917 w Warszawie
? W skład wchodzą:
? Książę Zdzisława Lubomirski
? Abp warsz. Aleksander Kakowski
? Józef Ostrowski, prawnik i polityk, przywódca realistów
? Stanowiła prawo w Królestwie Polskim
? Powołuje Radę Ministrów (7 XII 1917) ? pod przewodnictwem Jana Kucharzewskiego
? 7 i 12 X 1918 znosi administracje okupanta w Królestwie Polskim
? 11 XI 1918 przekazała władzę nad podległym jej wojskiem Józefowi Piłsudskiemu.

Rada Stanu

? Powstaje w Warszawie 1918 jako naczelny organ władzy państwowej, quasi-pralament
? Członkowie wybierani (połowa) przez rady miejskie i sejmiki powiatowe, reszta przez Radę Regencyjną
? Opracowywała przyszłe ustawy państwowe
? Zlikwidowana 7 X 1918 decyzją Rady Regencyjnej

26. Ruch ludowy na ziemiach polskich w II połowie wieku ? podobieństwa i różnice

Chwalba 448-449, 520- 521, 527-529

Prusy

Chwalba str. 449 (trzeci akapit) ? ? nie uformował się (?) ruch ludowy.

Określane przez podręcznik jako ?ruch ludowy?

? Środowisko skupione wokół pisma ?Orędownik? ? organizowanego przez Romana Szamańskiego.
? Do lud zaliczano mieszczan i wiejskich gospodarzy
? Cel: stworzenie samodzielnego stronnictwa mieszczańskiego ? wybór własnych kandydatów do Landtagu i Reichstagu.
? Opozycja wobec konserwatystów ? mniej układni z rządem, konserwatyści radzą im ostrożniejsze działania w walce politycznej
? Chcą walczyć w obronie wiary, języka, jedności narodowej
? Obrona polskości i ?walka o duszę polskiego chłopa?

Rosja

? 1904 powstanie Polskiego Związku Ludowego (PZL)
? Przewodzili mu: Stefan Brzeziński, Zygmunt Nowicki
? Wspierali walkę robotników rolnych o lepsze warunki pracy i płacy
? Strajki miały spontaniczny charakter
? Na początku 1907 rozbity aresztowaniami
? Od 1908 zaczęto legalnie wydawać ?Zaranie? ? gazeta zaczyna skupiać dawne środowisko PZL, z pismem współpracuje Maria Dąbrowska
? Podzielali wieje poglądów z PPS ? Frakcją Rewolucyjną
? ?Zaraniarze? uznają za cel: uobywatelnienie chłopów, emancypację wsi i jej rozwój przez modernizację
? Popularyzowali hasło ?sami sobie?
? Bardziej lewicowi niż ludowcy z Galicji
? Popadali w konflikty z ziemiaństwem i Kościołem ? podważali pozycję duchowieństwa
? XII 1913 wyrasta z Zaraniarzy partia PSL, później PSL ? ?Wyzwolenie?


Galicja

- Stronnictwo Ludowe

? Powstaje 28 VII 1895 w Rzeszowie
? Przywódcy Karol Lewakowski, Jakub Bojko, Jan Stapiński
? Gazeta ruch ?Przyjaciel Ludu?
? Założenia:
? Socjalna, prawna i polityczna emancypacja chłopów
? Demokratyzacja życia politycznego o prawa wyborczego? wprowadzenie tajnych i powszechnych wyborów
? Reprezentowanie wsi wobec władz
? Zabieganie o inwestycje na wsiach
? Zmienia nazwę w 1903 na Polskie Stronnictwo Ludowe ? dodaje do programu upowszechnianie wśród chłopów świadomości narodowej i uobywatelnienia chłopów
? Pozostawało pod wpływem endecji
? Po zmianie ordynacji wyborczej w 1907 roku w Galicji zwycięża PSL
? Rozłam w PSL 1913 na:
o PSL ? Lewica ? Jan Stapiński
o PSL ? Piast - Jakub Bojko, Wincenty Witos ? tygodnik ?Piast?

Podobieństwa Różnice
? Biorą w obronę ludność wiejską
? Budzenie postaw narodowych i obywatelskich wśród chłopów
? Posiadają swoje organy prasowe
? W opozycji wobec konserwatywnych ziemian (w Galicji do 1907) ? Różny poziom upolitycznienia organizacji - w Niemczech działa raczej jak ruch społeczny niż partia polityczna
? Tylko galicyjski PSL wchodzi o parlamentu
? Różny stosunek do lewicowych haseł
? Stosunek do Kościoła

28. Dwa nurty w polskim socjalizmie

Socjalizm niepodległościowy Socjalizm anty-niepodległościowy
PPS

? Powstaje w Paryżu XI 1892, z połączenia II Proletariatu i Związku Robotników Polskich
? Przyjmuje program w którym zobowiązuje się do walki o niepodległą, ludową, demokratyczną Polskę
? Tworzą się krajowe komórki PPS ?kolportują ?bibułę?, tworzą pismo PPSu ?Robotnik?
? Przywódcy: - Józef Piłsudski, Aleksander Sulkiewicz, Aleksander Malinowski, Stanisław Wojciechowski
? Włączanie wątków religijnych do agitacji
? Podczas rewolucji 1905 ? tworzy Organizację Bojową ? walczą z policją i kozakami ? tzw. Krwawa środa (72 policjantów zabitych)
? XI 1906 zjazd PPSu ? podział na:
o Starych ? PPS Frakcja rewolucyjna ? cele niepodległościowe ważniejsze niż społeczne, zaczyna wokół siebie tworzyć front niepodleg. ? XI 1912 Komisja Tymczasowa Skonfederowanych Stronnictw Niepodległościowych (KTSSN), tworzy organizację paramilitarne i strzeleckie
o Młodzi ? PPS Lewica, zbliżają się do SDKPiL, usuwają z programu hasła niepodległościowe

Polska Partia Socjaldemokratyczna Galicji i Śląska (PPSD)

? Powstaje w 1897
? 1904 początek współpracy z PPS
? 1912 wchodzi w skład KTSSN
? 1914 współtworzy NKN i Legiony
? przywódca Ignacy Daszyński I Proletariat

? Powstaje w 1882 w Warszawie
? Przywódca Ludwik Waryński
? Nazywali siebie internacjonalistami, bezpaństwowcami
? Wspierali terror indywidualny, protesty manifestacje, strajki
? Wydawali pisma uświadamiające robotników
? Po serii aresztowań przestają istnieć

Socjaldemokracja Królestwa Polskiego (SDKP) 1893 z czasem SDKPiL ( i Litwy) od 1900

? Nie akceptują programu PPS, część działaczy II Proletariatu i ZRP
? Jak nadrzędny cel obalenie caratu o utworzenie rosyjskiej republiki demokratycznej, by znów później na drodze rewolucji obalić ją i wprowadzić państwo socjalistyczne.
? Przywódcy:
o Julian Marchlewski
o Mirosław Wosołowski
o Róża Luksemburg

? Brali udział w protestach, drukowali propagandę, czcili 1. maja
? W rewolucji 1905 prze do rewolucji wraz z robotnikami rosyjskimi
? 1918 wraz z PPS Lewicą zakłada Komunistyczną Partię Robotników Polskich (KPRP)