Sens moralny dramatu Adama Mickiewicza „Dziady cz. 2”
Poeta w sposób artystyczny przedstawił w dramacie trzy kategorie duchów:
- lekkie (Józio i Rózia),
- ciężkie (widmo dziedzica),
- pośrednie (pasterka Zosia).
Owe kategorie wyznaczane są przez ciężar ziemskiej winy. Duchy przekazują nauki moralne żywym. Brzmią one:
"Kto nie doznał goryczy ni razu,
Ten nie dozna słodyczy w niebie"
"Bo kto nie był ni razu człowiekiem,
Temu człowiek nic nie pomoże"
"Kto nie dotknął ziemi ni razu,
Ten nigdy nie może być w niebie"
Adam Mickiewicz w II części ?Dziadów? połączył świat wierzeń ludowych z problematyką moralną. Problem winy i kary ujął w kategoriach pozaziemskich zgodnie z wierzeniami ludowymi. Nauki moralne mają charakter ponadczasowy. Wynika z nich, że pełne człowieczeństwo może osiągnąć tylko ten, kto poznał wszystkie przejawy życia, troszczył się o innych, szanował godność ludzką i uważał dobro człowieka za wartość najwyższą.