Postępowanie przed Sądem Polubownym

Tryb postępowania przed sądem polubownym określają strony, a jeżeli tego nie uczynią do chwili rozpoczęcia postępowania tryb ten określa sam sąd polubowny. Jednak postępowanie przed stałymi sądami polubownymi określone jest przez odpowiednie regulaminy. Sąd polubowny nie jest związany przepisami Kodeksu Postępowania Cywilnego, nie może jednak stosować środków przymusu. Może korzystać z pomocy prawnej sądu rejonowego.
Sąd polubowny rozstrzyga sprawę wyrokiem, który zapada bezwzględną większością głosów, chyba że zapis wymaga jednomyślności. W braku większości głosów przeważa głos superarbitra. Wyrok powinien zawierać przepisane składniki, a mianowicie:
1) oznaczenie zapisu na sąd polubowny
2) miejsce i datę wydania wyroku
3) oznaczenie stron i arbitrów
4) rozstrzygnięcie o żądaniach stron
5) przytoczenie motywów, którymi kierował się sąd polubowny przy wydaniu wyroku
6) podpisy wszystkich arbitrów
Strony mogą też zawrzeć przed sądem polubownym ugodę. Każdej ze stron powinien być doręczony (za pokwitowaniem lub dowodem doręczenia) odpis wyroku sądu polubownego podpisany tak jak oryginał. Po doręczeniu stronom odpisów wyroku sąd polubowny składa w sądzie państwowym akta sprawy. Stałe sądy polubowne mogą przechowywać akta we własnych archiwach. Powinny ich jednak udzielać sądom państwowym na ich żądanie.
Od wyroku sądu polubownego nie przysługuje odwołanie, co oznacza, że wyrok taki staje się prawomocny z chwilą doręczenia obu czy wszystkim stronom. Postępowanie przed sądem polubownym jest zatem postępowaniem jednoinstancyjnym. Wyjątek dotyczy postępowania przed Sądem Polubownym przy Izbie Bawełny, które jest postępowaniem dwuinstancyjnym, przewiduje bowiem odwołanie do sądu polubownego drugiej instancji.
Prawomocny wyrok sadu polubownego oraz ugoda zawarta przed tym sądem mają moc prawną na równi z wyrokiem pochodzącym od sądu państwowego lub ugodą zawartą przed takim sądem, po stwierdzeniu jednak przez sąd państwowy ich wykonalności w drodze postanowienia. Sąd odmówi takiego stwierdzenia, jeżeli ze złożonych akt sądu polubownego wynika, że wyrok lub ugoda treścią swą uchybia praworządności lub zasadom współżycia społecznego RP. Na postanowienie co do wykonalności przysługuje zażalenie.
Strona może w terminie miesięcznym od doręczenia wyroku wnieść do sądu państwowego nadzwyczajny środek zaskarżenia w postaci skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego. Podstawy skargi są następujące:
1) nie było ważnego zapisu na sąd polubowny albo zapis utracił moc
2) stronę pozbawiono możności obrony jej praw
3) nie zachowano trybu postępowania przed sądem polubownym ustalonego przez strony lub przepisów ustawy
4) rozstrzygnięcie o żądaniach jest niezrozumiałe, zawiera sprzeczność albo uchyla praworządności lub zasadom współżycia społecznego w RP
5) zachodzą podstawy wznowienia postępowania
Zgodnie z przepisami Kodeksu podstawy wznowienia dzielą się na dwie kategorie. Pierwsza obejmuje powody nieważności postępowania, druga – tzw. właściwe przyczyny restytucyjne. Można żądać wznowienia postępowania z powodu nieważności, jeżeli:
1) w składzie sądu uczestniczyła osoba nieuprawniona lub jeżeli orzekał sędzia wyłączony z mocy ustawy, a strona przed uprawomocnieniem się wyroku nie mogła domagać się wyłączenia
2) strona nie miała zdolności sądowej lub procesowej albo nie była należycie reprezentowana bądź jeżeli wskutek naruszenia przepisów prawa była pozbawiona możności działania
Właściwe przyczyny restytucyjne są następujące:
1) wyrok został oparty na dokumencie podrobionym lub przerobionym lub na skazującym wyroku karnym, następnie uchylonym
2) wyrok został uzyskany za pomocą przestępstwa.
Z powodu przestępstwa można żądać wznowienia jedynie wówczas, gdy czyn został ustalony prawomocnym wyrokiem skazującym, chyba że postępowanie karne nie może być wszczęte lub zostało umorzone z innych przyczyn niż brak dowodów. Można zadąć wznowienia w razie późniejszego wykrycia takich okoliczności faktycznych lub środków dowodowych, które mogłyby mieć wpływ na wynik sprawy, a z których strona nie mogła skorzystać w poprzednim postępowaniu. Można również żądać wznowienia w razie późniejszego wykrycia prawomocnego wyroku dotyczącego tego samego stosunku prawnego; w tym przypadku przedmiotem rozpoznania przez sąd jest nie tylko zaskarżony wyrok, lecz są również z urzędu inne prawomocne wyroki dotyczące tego samego stosunku prawnego.
Sąd jest związany wskazanymi przez skarżącego podstawami skargi, bierze jednak z urzędu pod uwagę czy wyrok sądu polubownego nie uchybia praworządności lub zasadom współżycia społecznego w RP. Postępowanie ze skargi odbywa się według przepisów o postępowaniu w pierwszej instancji. W wyniku tego postępowania sąd albo uchyla wyrok albo oddala skargę, przy czym od jego wyroku przysługują środki zaskarżenia na ogólnych zasadach. W razie prawomocnego uchylenia wyroku sądu polubownego z przyczyn wymienionych wyżej (pkt 2-5), sprawa podlega ponownemu rozpoznaniu przez ten sąd.