Małe struktury społeczne. Mikrosocjologia.

Brak jednoznacznych rozstrzygnięć co do klasyfikacji teorii socjologicznych. Teorie mogą się odnosić do: jed-nostek (teorie tożsamości), grup społecznych (mikrostruktur, komunikacji), wielkich struktur społecznych (orga-nizacje międzynarodowe).
Teorie są zróżnicowane pod względem abstrakcyjności. Wysoki stopień abstrakcyjności może powodować trud-ności z artykulacją praktycznych dyrektyw.
Teorie to uogólnione systemy poglądów, które nie posiadają jeszcze empirycznej weryfikacji.
Problem powoływania teorii do życia. Rzeczywistość społeczna -> (badanie) -> dane empiryczne -> (budowanie teorii) -> teoria. Strategie: klasyczna ? indukcyjna (ekstensywność, systematyzacja semantyczna), klasyczna ? hipotetyczno- dedukcyjna (stawianie hipotez o charakterze intensywnym, systematyzacja syntaktyczna), mode-lowa.
Poziomy:
I ? ogólna orientacja teoretyczno ? metodologiczna
ontologiczne tezy teorii,
epistemologiczne tezy teorii,
metodologiczne zasady postępowania naukowego;
Te warstwy są koherentne (spójne). Przyjęcie określonej tezy to wskazanie warstwy metodologicznej w teorii.
Rozróżnienie na: realizm ontologiczny i holizm metodologiczny oraz nominalizm ontologiczny i reduk-cjonizm metodologiczny.
Teoria to budowanie prostych modeli społecznych. Model ? ogólna, abstrakcyjna wizja, składany z przyjętych kategorii analitycznych świata społecznego; na mocy definicji wskazuje i wyjaśnia mechani-zmy funkcjonowania danego obiektu, pokazuje relacje między mechanizmami, dokonuje klasyfikacji i typologii.
II ? model pojęciowy:
elementy i związki między nimi, mechanizmy;
Modele koncepcyjne ? na bazie funkcji poznawczej podlegają weryfikacji empirycznej, wynikają z przesłanek epistemologicznych i stanowią metodologiczne uszczegółowienie
Modele empiryczne ? konstruujemy wychodząc od danych empirycznych, naukowy obraz danego zja-wiska tworzą dane empiryczne po przebadaniu, te modele służą porządkowaniu wiedzy empirycznej, podlegają powtórnej weryfikacji empirycznej
Modele teoretyczne (koncepcyjne) i poglądowe.
Modele teoretyczne zjawisk nie są tożsame z tymi zjawiskami, nie można też zakładać, że one są ade-kwatne. O tym może rozstrzygnąć eksperyment. Przedmiotem są rzeczy, zjawiska, zachowania osoby. Mogą mieć charakter: społeczny, fizyczny, przedmiotów teoretycznych (są postulowane w trakcie bu-dowy teorii, aspekt realności na gruncie teorii aż do jej potwierdzenia). Postulowanie przedmiotów teo-retycznych ma sens jeśli stają się one fragmentem świata społecznego. Do momentu poddaniu przed-miotu teoretycznego empirii pozostają one abstraktami mentalnymi. W przypadku falsyfikacji traci za-sadność ich postulowanie w świecie społecznym.
Modele są układami przedmiotów teoretycznych ? stanowią teoretycznie postulowane przedmioty. Ma-ją wewnętrzną strukturę (jakie są możliwe relacje między elementami systemu).
W wyniku empirycznej weryfikacji przestrzeń zdarzeń odpowiada przestrzeni społecznej, w której za-chodzi to zjawisko.
Modele poglądowe ? przybliża i umożliwia zrozumienie bardziej abstrakcyjnych teorii przez uprosz-czenie zjawisk do mniej złożonych lub porównując je do zjawisk już opisanych. Funkcje: pokazanie, co zachodzi, co ma miejsce, obraz nie jest fotograficzny; poznawcza, model pokazuje istotne elementy; in-strumentalna, model służy do naukowego rozpoznania rzeczywistości społecznej.
Jak się przyjmie jeden model, to wszystko ujmujemy na podobnej zasadzie, selektywnie wg jednej kon-cepcji.
III ? system praw socjologicznych
Twierdzenia określające prawidłowości obserwowanych zjawisk społecznych. Wyniki badań empirycz-nych przedstawione w postaci twierdzeń o różnych stopniu ogólności.

Definicje operacyjne, pojęcia. Twierdzenia są porządkowane dzięki kryterium. Myślenie indukcyjne przy po-rządkowaniu twierdzeń (rozbudowanie teorii w poziomie). Na I i III poziome musi być spójność przyjmując jedno kryterium porządkowania twierdzeń ? forma procesów przyczynowych: zasadą uporządkowania rządzi indukcyjna strategia; zespół twierdzeń przyczynowych (wpływ jednej zmiennej na drugą bez określania siły oddziaływań); uzyskujemy abstrakcję w postaci teorii.
Forma aksjomatyczna wyjaśniania ? z aksjomatów wyprowadza się hipotezy, a z nich prawidłowości empirycz-ne. Bazuje się na modelu koncepcyjnym ? wyprowadza się elementy i współzależności między nimi a te stają się przedmiotem hipotez naukowych, które podlegają empirycznej weryfikacji.
Myślenie dedukcyjne ? w pionie. Zjawiska są tu zoperacjonalizowane. Zasadą porządkowania ? myślenie de-dukcyjne.
Każda teoria powinna mieć w równym stopniu rozbudowane wszystkie trzy poziomy. O zakwalifikowaniu teorii do I, II lub III generalizacji decyduje stopień zaawansowania danej teorii. Gdy system jest bardzo ogólny i teore-tyczny, wtedy I generacja. II generacja, gdy odpowiadają modelowi Arystotelesa, bezwzględne weryfikowanie empiryczne. III generacja ? aspekt abstrakcyjny oraz weryfikowalność empiryczna.
Kryterium systemowe podziału teorii socjologicznych (kolejne generacje). Teorie nietestowalne i wykazujące związki z filozofią społeczną a nie socjologią. Doniosłość teorii wynika z funkcji heurystycznej.
Terminy niedookreślone, abstrakcyjne mogą być przydatne jako źródło inspiracji do poszukiwań właściwych koncepcji i zjawisk społecznych.
Socjologia w połowie jest nauką empiryczną a w połowie teoretyczną (fabrykowanie teorii). To prowadzi do zinstytucjonalizowania, podziału pracy wśród socjologów.
Podział teorii:
I generacji ? cała socjologia klasyczna, współczesne koncepcje Parsonsa i innych. Bliski związek z filozofią społeczną, większość pojęć ma niejasne znaczenie, niemożność wskazania desygnatów, niedookreślony zbiór dziedzin przedmiotowych tych teorii, niedookreślona struktura. Brak wewnętrznej struktury i niejasny status poszczególnych twierdzeń. Brak wyposażenie w procedury weryfikacyjne (niesprawdzalne i trudne do obalenia).
II generacji ? teorie mikro i makrosocjologiczne. Cechy: dokładnie sprecyzowany zasięg; podawanie warunków zakresowych poprzez nałożenie na układ społeczny, do których ma się stosować; zaopatrzone w procedury we-ryfikacyjne; terminologicznie znacznie bardziej precyzyjne, definiują swe dziedziny przedmiotowo; odwołują się do konkretnych społeczeństw. W skali makro ? teorie struktury społecznej, ruchliwości społecznej, stratyfikacji. W skali mikro ? teorie solidarności grupowej, stabilności grupowej, procesów wyboru. Doskonalenie teorii II generacji to główne założenie socjologów o dobrym przygotowaniu teoretycznym lub ci, którzy zniechęcili się do budowy jednej wielkiej teorii empirycznej.
III generacji ? teorie najnowsze w socjologii, są najbardziej zaawansowane w rozwoju. Z teoriami z I generacji łączy je abstrakcyjny charakter aparatury pojęciowej; z teoriami II generacji łączy je posiadanie procedur wery-fikacyjnych. To połączenie stało się możliwe dzięki jakościowo nowej technice (koncepcji) empirycznego sprawdzania teorii. Nowa koncepcja nie odnosi się wprost do świata społecznego (do realnej rzeczywistości), ale do uniwersum teoretycznego ? zawiera proste i złożone idealne obiekty. Usuwa się nieprecyzyjności językowe i braki związków logicznych. Istnieje tu możliwość, iż spekulacje świata społecznego stają się powodem budowy teorii dobrze odwzorowujących świat społeczny. Teoria elementarna: w ramach orientacji zwanej teorią wymia-ny. Każda teoria III generacji posiada: własny obszar problemowy; specyficzną terminologię; hipotezy; procedu-ry weryfikacyjne; łączy je ta nowa metoda; podstawową jednostką analizy jest aktor sytuacji, nabiera on bardziej abstrakcyjnego charakteru (np. aktor zbiorowy); stawiają sobie za zadanie dokładność przewidywania, łączy się ta trudność, że systemy są warunkowane od struktury systemowej i osób w niej się znajdujących.

Trzeba rozpocząć eksperymentowanie oderwane od wąskiego empiryzmu i skoncentrować się na eksperymencie naukowym. Eksperyment naukowy: konstruuje się układ empiryczny w warunkach maksymalnie podobnych do modelu; obserwuje się zachowanie takiego sztucznego układu, by sprawdzić, czy w granicach błędu układ ten zachowuje się wg praw teorii. Pojawia się tu element rzeczywistości laboratoryjnej. W rzeczywistości laborato-ryjnej oczekuje się większej zgodności danych laboratoryjnych z teorią. Jeśli prawa teorii zostaną tu potwierdzo-ne, to mogą być stosowane do tzw przypadków historycznych (wyobrażeń z realnego świata społecznego). Pra-wa te mogą być przeznaczone do analizy.
Teoria elementarna ? dąży się do jej skonstruowania czyli takiego modelu świata rzeczywistego, której obiekty (podmioty, zasoby, stosunki społeczne, sankcje) wytwarzają się w wyniku przepływu sankcji; jest zoginskowana na teoretycznym modelowaniu struktur i uwzględnia jedynie immanentne dla danej sytuacji warunki jak rozkład zasobów pozycji i możliwość stosowania sankcji przez osobę mającą pozycję; nie uwzględnia się w teorii szer-szego kontekstu społecznego, w ramach którego zachodzą porządkowania określonych zbiorowości; poza zainte-resowaniami teorii ? fakt powstawania zróżnicowanych pozycji w szerszych układach społecznych; główne pytania teorii elementarnej: jak struktury oddziaływują na zachowania ludzi; jaką moc ma to oddziaływania; jak powstają systemy strukturalnie określone. Mieści się tu socjologia historyczna. Widerszpil ? Białoszewski: sys-tem ? struktura społeczna (koncepcja teoretyczna, model abstrakcyjny, powstał w wyniku wielu zjawisk empi-rycznych) ? rzeczywistość empiryczna.
Struktura socjologii jako: całokształt zjawisk społecznych; zawężenie stosunków społecznych do bardziej trwa-łych (instytucje) i zaangażowanych (grupy).
Instytucje ? ułatwiają orientację w zmieniających się sytuacjach, kontrolują zachowania w grupie; wzory za-chowań usankcjonowane; pewna trwałość. Stosunki społeczne ? systemy zróżnicowanych i skoordynowanych działań. Instytucje to punkty pozwalające orientować się jednostce w siatce świata społecznego.
Rola badacza: wykrycie zasad powiązania grup, instytucji w ramach szerszych struktur; wykrycie ich wpływu na zachowanie jednostek ludzkich.
Grupy to instytucje (u Rybickiego). Grupy jako element struktury, to analizowanie działań jednostek ludzkich i stosunków między grupami. Jeśli nacisk na instytucje, to widoczna jest funkcja kontrolna, analizuje się zjawiska władzy, autorytetu. Funkcje kontrolne i podporządkowanie interesom grupy. Grupy sprowadza się do wzorów zachowań ? zacieranie różnic między grupą a instytucją.
Opisać strukturę ? opisać sprzężenia między grupą i instytucją i na czym polegają.
Wizja struktury społecznej:
- statyczna
- dynamiczna ? a: pojęcia dynamicznej struktury społecznej; r: rozumienie dynamiki, pojęcia konfliktu i z czym wiązać, teoria marksistowska i funkcjonalna, zmiana, pojęcie równowagi, systemu, relacje system społeczny a struktura społeczna.
Struktura ? w socjologii odnosząc do świata społecznego nie są sprecyzowane jego granice. W XIX próbowano zdefiniować strukturę społeczną.
Struktura społeczna (wg Walczak ? Duraj): perspektywa architektoniczna (tyle co budowa, określamy mniej lub bardziej wyraźne powiązania ze sobą elementów) i perspektywa anatomiczna (względnie organiczna całość, w której poszczególne elementy interesują badaczy nie ze względu na siłę i treść związków oraz współzależności, ale ze względu na funkcje pełnione utrzymać społeczeństwo jako specyficzną całość).
Struktura społeczna (wg Sztompki): cztery idee w pojmowaniu struktury społecznej: (1) idea relacji, zależności, stosunków między elementami (idea organizacji), np. definicja Giddensa (organizacja stosunków społecznych), Nadel?a (określona artykulacja, uporządkowane ułożenie części); (2) idea regularności, prawidłowości, powta-rzalności, wszystko co nieprzypadkowe, np. definicja Blau (spójne, trwałe regularności), Levy?ego (wzór, ob-serwowalna jedność działania czy funkcjonowania); (3) idea głębokiego, ukrytego wymiaru podstawowego, np. definicja Homansa (włąściowości bardziej fundamentalne niż cechy jednostek), Allen?a (istotne, głębokie, leżące u podstaw uwarunkowania); (4) idea, w której struktura jest jako determinująca, wyznaczająca, kontrolująca wobec zjawisk empirycznych, np. definicja Godde?a (uporządkowanie elementów, które determinuje większość zróżnicowań w danej dziedzinie zjawisk), Blau (relacje między grupami i jednostkami, które znajdują wyraz w ich działaniu i zachowaniu. Definicja struktury wg Sztompki ? w bardzo szerokim ujęciu to ukryta sieć trwałych i regularnych powiązań między składnikami jakiejś rzeczywistości, która istotnie wpływa na przebieg obserwo-walnych w tej dziedzinie zjawisk.
Mówiąc o strukturze możemy mieć na myśli: antycypowany (przewidywalny) układ; aktualny stan stosunków, zależności między elementami; idealny układ elementów jako czynnik konfrontacji rzeczywistości społecznej z pożądaną wizją elementów tej struktury.
Aspekty struktury: relacyjny (wskazuje na różny sposób uwikłania członków społeczeństwa i konkretnych grup w sieć społecznych zależności, relacji), dystrybutywny (wskazuje na rozkład pewnych społecznie pożądanych a ograniczonych wartości, generowanie zróżnicowań społecznych, obiektywnie, np. poziom dochodu).
Struktura wg Ossowskiego ? system stosunków między pewnymi kategoriami, ze względu na funkcje tych kate-gorii. Aspekt przestrzenny (ekologiczna, geograficzna), aspekt nieprzestrzenny (społeczna). Trzy typy stosun-ków: (1) zależności wzajemnych ? wynika z podziału funkcji; (2) zależności jednostkowych ? wynikają z przy-wilejów posiadania środków przymusu wobec innych członków; (3) stosunki dystansu, więzi, antagonizmów.
Dwie ścierające się tendencje struktury społecznej (Rybicki): (a) ujmowanie struktury przez wskazanie jednego podstawowego elementu; (b) wieloaspektowe ujmowanie struktury przez wskazywanie czynników, kształtują-cych poszczególne typy struktur społecznych.
Struktury różnią się między sobą w zależności od elementów: struktury proste (elementy jednorodne, relacje między nimi mają charakter związków podlegających temu samemu rodzajowi prawidłowości (np. rola), struktu-ry złożone (obejmują elementy różnorodne i między kategoriami elementów zachodzą związki różnego typu). Szukanie struktur prostych jest starą tendencją w socjologii. Struktury należy analizować jako złożone, gdyż tak one wyglądają w rzeczywistym świecie społecznym.
Parsons ? w systemie społecznym podstawowym elementem jest działanie, wyodrębnia system osobowości i kultury.
Merton ? wyodrębnia dwa elementy struktury. Cele i zadania działalności określane przedmiotowo przez kultu-rę. Indywidualne zachowania i kontrola odbywa się poprzez cele. Kultura wyznacza cele i działania. Analityczne podejście do rzeczywistości społecznej, wyodrębnianie elementów pod względem analizy Merton, Parsons, Nadel.
Pozycja ? miejsce, w którym znajduje się jednostka. Aspekt pozycyjny struktury społeczne (struktura widziana przez jednostkę. Główne pojęcie: pozycja społeczna ? element struktury otoczony przez wiązkę relacji struktu-ralnych:
- zestaw norm i wartości, układających się w role społeczne
- zestaw poglądów, nawyków myślenia, stereotypów przekonań ? mentalność pozycyjna
- wiązka kanałów interakcyjnych (komunikacyjnych; opcja interakcyjna
- pozycję otacza pula dóbr i środków społecznie cenionych (prawa i przywileje); układa się to w status
Pozycja: opcja mentalnościowa, opcja interakcyjna, rola status.
Złożona i wzajemnie powiązana całość w charakterystyczniej dla jednostki roli, opcji mentalnej, statusu i opcji interakcyjnej ? pozycja.
Dużym uproszczeniem jest postrzeganie jednostki z jedną pozycją, zawsze jest pewien zbiór pozycji.
Osoba społeczna ? jednostka posiadająca wiele pozycji.
Każda pozycja społeczna wiąże inny fragment struktury i łączą się z nią odmienne wzory oczekiwań, ale też inaczej sformułowane pytania (różny stopień uszczegółowienia).
Jeśli oczekiwania są nieprecyzyjne ? powstaje obszar dylematów, z którymi jednostka musi sobie poradzić. Konflikty tworzą się ponad strukturami gdy układ wartości tworzący role jest znacząco inny w różnych pozy-cjach.
Aby wyjaśnić kim jest jednostka należy: wykrywać układy pozycji jednostki i unikalną kombinację oddziaływań strukturalnych, którym poddana jest jednostka.
Ludzie poddawani są jednej, całościowej, wewnętrznej wielowymiarowej i wewnętrznie sprzecznej strukturze.
Struktura społeczna jest jednolita i spójna gdy cztery wymiary są do siebie dopasowane. W płaszczyźnie jed-nostkowej miałyby się zgadzać z ich przekonaniami a ta z możliwościami działania a to wszystko zgadzać się miało z interesami jednostki.
Niejednolitość struktury społecznej ? odmowa legitymizacji (są wytyczone normy ale jest odmowa ich potwier-dzenia).
Zjawisko frustracji społecznej ? wzory możemy uznawać ale jest zblokowanie w komunikacji.
Struktura jest nieproblematyczna, cechuje się ontologiczną realnością: była, jest i będzie.
Struktura traktowana jako problematyczna i wytwarzana: socjologia historyczna, teoria podmiotowości, interak-cjonizm. Działanie społeczne jest tu atomem. Wyjaśnia się z tego co jednostkowe się byty ponadjednostkowe. Nie są dane tu role, pozycje społeczne, jednostka je zdobywa (pozycję), rolę odgrywa itd.
Geneza struktury (odpowiada czterem wymiarom struktury):
- instytucjonalizacji struktury normatywnej w powiązaniu ze społecznymi funkcjami
- artykulacja struktury idealnej
- rozbudowywanie struktury łączności, komunikacji i styczności między jednostkami
- powstanie trwałych hierarchii

Turnera podział teorii powstawania społeczeństw:
- orientacja strukturalna: teoria funkcjonalna, konfliktu, wymiany; sygnalizują problem struktury, która jest i ulega modyfikacjom
- orientacja podmiotowa: teoria interakcjonalistyczna, fenomenologiczna, etnometodologiczna; teorie, w których struktura nie jest zastana lecz wytworzona przez umysły o pewnej świadomości.
Sztompki podział teorii:
- funkcjonalna
- konfliktu
- ekologiczna
- działania
- interakcji

Teoria funkcjonalna (Malinowski, Radcliff-Brown, Merton). Makrofunkcjonalizm. Mikrofunkcjonalizm (ro-dzina).
Teoria konfliktu (Comte, Zimmel, Aron). Świat rozdarty wielopłaszczyznowymi konfliktami, świat historycz-ny, ciągłe zmiany. Socjologia ma się skupić na badaniu czynników hamujących te zmiany zakłócające rozwój. Konflikt da się kontrolować ale nie da się go wyeliminować. Przymus spaja. Wspólnota wartości i norm nie mają tu miejsca. Przymus pochodzi od instytucji nadrzędnych. Brak dobrowolności. Cele i wartości są zawsze narzu-cane jednostkom. Władza to dominacja w imperatywie zorganizowanych zbiorowości ludzkich. Stanem patolo-gicznym jest brak konfliktu.
Cechy zbiorowości imperatywnie zorganizowanych:
- relacje subordynacji ? występują tu rządzeni ? rządzący, pracujący ? na których pracują; mają charakter trwały i uzasadniony przez panującą ideologię; wyrażają się w nakazach i zakazach;
- podwójne ograniczenie kompetencji rządzących ? ograniczenie przedmiotowe (jedni mogą wydawać rozka-zy w ściśle określonych sprawach) i podmiotowe (mogą wydawać rozkazy wyłącznie określonym osobom)
Zmiana jako proces (nie zjawisko) ma etapy:
(1) istnienie co najmniej 2 grup o sprzecznych interesach; (2) powstanie jawnego i otwartego konfliktu; (3) zmiana społeczeństwa.
Teoria ekologiczna (Park, MacKenzie). Bada się społeczeństwo w trakcie organizacji, jej formę, typy, rozwój. Jest to widziane jako rezultat stymulujących i ograniczających czynników środowiska zewnętrznego. Społeczeń-stwo widziane jako system w sieci wzajemnych relacji między jednostkami. Kompleks ekologiczny złożony z populacji, organizacji, habitatu (środowisko społeczne oddziałujące na zbiorowość), technologii. Podstawowe założenie: twierdzenie o organizacji społecznej jako formie zbiorowej adaptacji danej z zewnątrz. Zmiana spo-łeczna to przekształcenie, wytworzenie nowej lub rozpad starej organizacji.

Jest też podejście strukturalne i organizacyjne. Istnieje też szczebel jednostkowy analizy procesów społecznych: teoria działania i interakcji. Wszystko w społeczeństwie jest rezultatem bądź wypadkową ludzkich działań.
Teoria działania (Weber, Pareto, Marshall). Pojawiła się równocześnie z narodzinami naukowej socjologii. Społeczeństwo jest u zbiorem powiązanych ludzkich działań ich wytworów. Pojedyncze działanie jest wytwo-rem aktorów. Przejawia się tu tylko cząstka osobowości jednostki. Każde działanie ma cel, ma określony prze-bieg i korzysta z określonych środków. Każde działanie odbywa się w warunkach wpływających na jego wyko-nanie. Warunki fizyczne, kulturowe, społeczne. Każde działanie posiada orientację normatywną, aktor kieruje się motywacjami. Orientacje mają charakter: poznawczy, emocjonalny i oceniający. Brak sytuacji obiektywnych. Działanie społeczne powstaje w wyniku uświadomienia sobie faktu pozostawania w kontaktach i w zależności z innymi ludźmi. Każde działanie jest skierowane ku innym. Jest to teoria ahistoryczna, subiektywistyczna, forma-listyczna.
Teoria interakcji (Simmel, Sorokin, Homans). Teoria ahistoryczna, dąży do wykrycia podstawowego atomu ? interakcji. Interakcja ? wzajemne oddziaływanie co najmniej 2 jednostek ludzkich. Opiera się na wymianie na-gród i kar, związanych z reakcją innych na zachowanie aktora. Wyznaczają one społeczne koszty zachowania społecznego. Społeczne kary i nagrody: wzmocnienie pierwotne; wzmocnienia wtórne ? wynikają z faktu przy-należenia ludzi do danej kultury; wzmocnienia uogólnione, np. pieniądze, sława.
Zachowania społeczne na poziomie:
- subinstytucjonalnym ? wymiana nagród bezpośrednio między partnerami, wzmocnienie pierwotne
- instytucjonalnym ? wymiana nagród i kar bardziej złożona, uczestniczy wiele osób.
Homans wyjaśnia procesy społeczne:
- gdy w sytuacji gdy człowiek uzyskał nagrodę to spotykając sytuację podobną przejawia tendencję do re-agowania podobnie
- tym częściej jednostka będzie podejmować określone działania im częściej w danym okresie była nagradza-na
- im większą wartość posiada dla danej jednostki określone działanie osoby X, tym częściej jednostka będzie podejmować działania, za które może oczekiwać nagrody
- wartość nagrody otrzymywanej od innych w wyniku pewnego zachowania jest tym mniejsza im częściej była ona otrzymywana

Historia.
I okres 1900-19. Stwierdzono, że w zakładach pracy tworzą się nieformalne grupy mające własne standardy sposobów pracy. Struktura empiryczna obiektem badań. Gangi, grupy szkolne. Około 28 tematów badań.
II okres 1920-39. Skok ilościowy badań do 112 tematów. Brak systematyzacji wiedzy. Grupa nie jest postrzega-na jako emergentna struktura. Nurty badawcze:
- Allport ? wpływ grup na myślenie
- Piaget ? badania wskazujące na wzory interakcji w grupach rówieśniczych. Wraz z wiekiem rośnie zdolność uczestnictwa w grupach coraz większych
- Nurt badań psychiatrycznych ? Freud
- Skład grupy a efektywność ? grupy tej samej płci są bardziej efektywne
- South ? bardziej strukturalistyczne i holistyczne analizy grupy
- Potrzeby praktyczne ? Tresher; gangi
Lata 30 i 40. Istytucjonalizacja socjologii i powstanie ośrodków badawczych. Szkoła Iowa (Khewin).
Liczne badania wąskoempiryczne o charakterze empirycznym, brak syntezy wiedzy. Pominięcie aspektu meto-dologicznego. Szkoła w Maya ? badania nad podwyższeniem wydajności pracy. Dominacja w podejściu holi-stycznym. Teoria Dicksona i Roethlis ? grupowy system zapatrywań.

Komunikacja.
Kto (nadawca) ? co (przekaz) ? jak (kanał) ? komu (odbiorca) ? z jakim skutkiem (efekt)
Nadawca: wiarygodność, autorytet, kompetencje, atrakcyjność, podobieństwo nadawcy i odbiorcy.
Kanał: im dłuższy tym większe zniekształcenia, najlepszy to dwie osoby.
Odbiorca: poglądy, otwartość, zdolności, pozycja.
Bariery: emocje, sympatia lub antypatia, uprzedzenia i stereotypy, wrogość, różnice w percepcji.
Treścią komunikacji jest język.
Dzięki komunikacji porównujemy siebie z innymi, co jest elementem tworzenia tożsamości. Powstaje także więź, wpływ, kontrola, potrzeby opiekuńcze. Przezwycięża się izolację.
W dużych grupach społecznych ? bardzo rozbudowana sieć komunikacji, duże zniekształcenia, dociera 20 30 % wiadomości. Fragmentaryzacja otoczenia ? tylko osoby na górze mają pełny ogląd.
Przezwyciężenie ograniczeń w komunikacji:
- częste kontaktowanie się kierownictwa z pracownikami
- dbanie o wykorzystanie całego kanału
- ograniczenie szczebli zarządzania ? uproszczenie komunikacji
- stworzenie ludzi odpowiedzialnych za komunikację
- w samej strukturze ma być możliwość sygnalizowania negatywnych informacji
- wydawanie pism wewnętrznych
- projektowanie specjalnych sieci komunikacji
W małych grupach ? sieć jest prostsza, przeszłość jest czynnikiem integrującym, luźny przepływ informacji.
Typy sieci komunikacyjnych:
- pionowe ? zróżnicowanie pozycji i statusów, celem jest informowanie o zasadach, celach itp.; sieć może być budowana w dowolnym punkcie; może nastąpić blokada.
- poziome ? wśród osób o tej samej pozycji, by stworzyć kanał koordynacji i rozwiązywania problemów; twarz w twarz; duża część informacji przepływa poza liniami formalnego podporządkowania.
Schematy komunikacji.

Obręcz

Comcon

Plotka A -> B -> C -> D ->E
D
Model raka ? hierarchiczny A <-> B <-> C
E
Koło

Obręcz ? brak osoby dominujące, każdy z tych punktów to pozycja społeczna, brak pozycji kontrolującej inne, każda osoba jest równie centralna, każdy może być członkiem lub przywódcą
Koło ? jedna pozycja centralna ? kontrolująca i przywódcza
Zjawiska:
- obręcz ? szybsze przystosowanie do nowych działań, łatwiej rodzą sobie ze złożonymi zadaniami, sprzyja aktywowaniu członków, więcej osób zadowolonych z uczestnictwa, więcej błędów jest popełnianych, mała możliwość identyfikacji swojej roli społecznej
- koło ? jedna osoba jest bardzo zadowolona, efektywność i sprawność działań jest większa, duże zróżnico-wanie ról społecznych, organizacja wysoce stabilna, łatwiejsza percepcja struktury ? popełnia mniej błędów i w przypadku zadań prostych jest bardziej efektywna
Morale wybitnie zróżnicowane ? im bardziej centralna pozycja tym wyższe morale.
Różny jest nacisk strukturalny na jednostkę. Kultura grupy zaciera optymalny nacisk na jednostkę, tj nie można go jednoznacznie ustalić. Ten optymalny nacisk ma gwarantować właściwą percepcję roli społecznej.
Nasycenie informacji ? ogólny zespół wymogów strukturalnych skierowanych na daną pozycję.
Funkcje pogłoski i plotki:
- typ komunikacja nieoficjalnej
- źródłem jest osoba funkcjonująca w kilku grupach informacyjnych
- cechy: brak poszanowania autorytetu i prestiżu
- towarzyska
- komunikacyjna (informacyjna)
- wzmacnia i przyśpiesza działanie formalnych kanałów
- najwyżsi z przywódców wykorzystują by kontrolować zjawiska
- uciekają się oni do manipulacji
Warunki powstania plotki: sprawa bardzo ważna dla członków grupy w danym czasie; musi zaistnieć zjawisko niejasności poznawczej; zróżnicowanie pozycji pod względem ilości kanałów informacyjnych.
Typy struktur pogłosek:
- łańcuch
- plotkarz
- kiść
- prawdopodobieństwo

Teoria Kurta ? Lewina, teoria pola
Jest to podstawa, na której wyrosło szereg studiów dotyczących sprawowania władzy. W odniesieniu do grup społecznych przyjmuje się tezę holizmu, antyredukcjonizmu i antyarystotelizmu. Grupa widziana jest jako swo-ista całość. Inspiracją była fizyczna teoria pola. Zarówno dla Lewina i kontynuatorów jest to baza heurystyczna. Z tej teorii wyodrębnia są pola, charakterystyczne wątki np.: pole elktromagnetyczne to układ sił w nim wystę-pujących, istnieje realnie nawet wówczas gdy w tym polu nie ma cząstek materii. Grupa jest tak samo realna jak realne jest pole eletromagnetyczne. Granice pola są wyznaczone przez oddziałujące w nim siły. Granice grupy są czymś niekonkretnym, nie do końca dają się zaakceptować ale dają się wyczuć od zewnątrz i wewnątrz. Pole ma swoją historię ? przeszłość i teraźniejszość. Pole istniejące tu i teraz jest uzależnione od pola istniejącego w bezpośredniej przeszłości. Działanie obiektu jest wyznaczone przez rozkład sił a nie przez własności tego obiek-tu. W tej koncepcji mała grupa to całość dynamiczna, podstawową jej własnością jest wzajemna zależność ele-mentów wobec czego zmiana jednego elementu modyfikuje relacje innych (zakres modyfikacji zależy od siły powiązania elementów). Grupa nie ma własności myślenia oraz takich jak każdy żywy organizm. Stąd tendencja do utrzymania dynamicznej równowagi ze środowiskiem. Grupa jest w stanie przetrwać jako całość, zachowując tożsamość w takim środowisku, w którym zachodzą zmiany dzięki temu, że posiada organizację. Obraz życia grupy jest jako lokomocja członków grupy. Zmiana pozycji następuje wg zasady: jednostka przemieszcza się z jednego regionu przestrzeni życiowej ku regionom mającym pozytywną walencję (atrakcyjnych); odsuwa się od regionów o walencji negatywnej (repulsja). (Grupa to przestrzeń życiowa, w której zróżnicowane są przestrzenie życiowe). Zjawisko repulsji. W owym obszarze grupowym istnieją siły opisujące pole władzy. Badano głównie problem zwartości i ogólne siły oddziałujące na członków by utrzymać ich w grupie. Samo pojęcie lokomocji stosuje się do grupy jako całości lub do jednostek jako członków grupy. Grupa jako całość zmierzająca do celu musi mieć określony poziom zwartości i komunikacji a także muszą tam występować odpowiednie związki emocjonalne, gdyż dążąc do celu grupa musi pokonać różne przeszkody. Jedną z przeszkód jest obecność człon-ków, którzy nie podzielają punktu widzenia większości czyli łamią zasadę jednomyślności grupy. Wówczas to co się dzieje, takie jednostki zostają odrzucone poza granice pola lub na jego peryferie. Grupa przemieszczająca się do celu, siły w takiej grupie są nastawione na jednomyślność (dewiant wypada poza granice grupy). Zwartość grupowa rozważana jest jako zmienna zależna i niezależna. Zwartość zwiększają: nastawienie na współpracę a nie współzawodnictwo; atmosfera demokratyczna a nie autokratyzm czy liberalizm; trwałość statusów grupo-wych, tzn status trwale wysoki lub niski jest lepszy niż zmiana statusu; wzajemne lubienie się członków grupy; prestiż grupy; zainteresowanie zadaniem. Zwartość jako zmienna niezależna: członkowie bardziej zwracają uwagę na siebie; są bardziej otwarci na zmianę i wpływ; częściej mają zinternalizowane normy społeczne; panu-ją przyjazne stosunki; zachowania uczuciowe mają charakter nieinstrumentalny; występuje solidarność grupowa; członkowie lepiej radzą sobie z frustracją. Całe pole można opisać przez pojęcie klimatów przywódczych. Auto-kratyzm charakteryzuje się tym, że jednostka nie uczestniczy w pracach grupy, przywódca decyduje o polityce grupy, dyktuje techniki rozwiązywania zadania, wobec czego członkowie nie są świadomi kroków oraz tego, co wykonuje inny członek grupy, przywódcza wyznacza zadania i odpowiedzialności za ich wykonanie, osobiście karze i nagradza, prezentuje na zewnątrz stosunek przyjacielski lub bezosobowy niż otwarcie wrogi. Rzeczywi-sty stosunek władcy wobec członków grupy jest wrogi. Demokracja. Polityka grupy to przedmiot decyzji gru-powych podejmowanych w trakcie dyskusji, przywódca jest inicjatorem i stymulatorem dyskusji, nigdy nie jest w centrum. Grupa tworzy ogólną perspektywę działań. Przywódca dopuszcza kilka propozycji, z których grupa wybiera. Podział pracy zależy od grupy a współdziałanie ma charakter spontaniczny. Przywódca stara się być zwykłym członkiem grupy, uczestniczy w pracach, ale nie angażuje się przesadnie. W ocenach członków orien-tuje się na fakty, jest obiektywny. Przywódca a cesze autokraty wytwarza klimat przywódcy, pole sił i napięć. Grupa autokratyczna: występują większe napięcia wewnątrz grupy; jest 55% więcej interakcji niż wymaga tego sytuacja; większy stopień frustracji członków grupy; mniejsze zadowolenie z przynależności; niższy stopień niezależności; dominacja postawy panowania nad innymi; mniejsza obiektywność członków wobec siebie; wy-stępowania kozłów ofiarnych; przypadki wrogości; dużo zadań niedokończonych; egocentryzm; w przypadku braku lidera dezorganizacja grupy; efektywność większa, jakość mniejsza. Grupa o klimacie demokratycznym: członkowie częściej mówią o sobie ?my?; zadowolenie z uczestnictwa w grupie; grupa jest zwarta i stabilna; niski stopień frustracji; nacisk na współpracę; kooperacja; powszechne postawy obiektywne; krytyka konstruk-tywna; brak kozła ofiarnego; wyższy poziom zaufania; komunikacja o charakterze otwartym; w działaniach elementy konstruktywne i racjonalne; poczucie wspólnoty; lepsza percepcja celów; mniejsza efektywność, większa jakość; mniej prac pozostaje niedokończonych. Lewin stworzył grupy eksperymentalne. Pole sił grupy w sposób istotny wpływa na przestrzeń życiową jednostki, na pole jej sił życiowych. W grupie autorytatywnej są częste zachowania agresywne i wrogie. Badania nad klimatami pola otworzyły nowy rozdział w socjologii, po-szukiwanie wyjaśnień mechanizmu przywództwa w małych grupach. Kontynuatorzy: Bales i Stater. Badania te wyznaczyły jeden z wymiarów współczesnej mikrosocjologii ? teorię dynamiki grupowej. W Polsce badania tego typu prowadził Sidor. Badał grupy wojskowe i odkrył styl demokratyczny, autokratyczny oraz dem ? autokr i autokrat ?dem. Najwyżej aprobowany jest styl dem ? autokrat, najwyższe wyniki szkoleń uzyskiwała grupa, najwyżysze wyniki wyróżnień. Najmniej aprobowane czyste style. W badaniach holenderskich Muldera, badano grupy w sytuacjach zagrożenia budową marketów. Stwierdził, że im silniejsze zagrożenie tym silniejsza potrzeba wyłonienia kierownika grupy, tym więcej osób wybiera kierownika autokratę. Prawidłowości. W warunkach silnego zagrożenia ludzie mają tendencję do preferowania autokratów. Trzy typy autokratów: surowy, zyczliwy i nieudolny.

Teoria Fiedlera.
Zależnościowy model przywództwa w małych grupach lub teoria sytuacyjnych warunków działalności kierow-niczej. Powstała w wyniku 15 letnich badań na 1600 grupach. Wskazuje ona, że należy wziąć oprócz wpływu przywódcy, sytuację w grupie, którą należy powiązać z kontekstem zewnętrznym, makrostrukturami oraz ce-chami osobowościowymi przywódcy i członków grupy. Otrzymamy wyjaśnienie dlaczego grupa postępuje tak a nie inaczej. Sformułował trzy warunki wpływające na podstawę efektywności: efektywność grupy jest zależna od sytuacji zewnętrznej (efektywność grupy jest uwarunkowana adekwatnością stylu przywództwa do specy-ficznej sytuacji działania); efektywność stylu przywództwa zależy od stopnia w jakim sytuacja w grupie umoż-liwi wywieranie wpływu określonego typu. Trzy warunki działalności kierowniczej: stosunki między kierowni-kiem a członkami są wyznaczane przez pozycyjne lub negocjacyjne stosunki emocjonalne do kierownictwa; lojalność grupy do kierownika; z autorytetem osobistym kierownika. Kiedy w tych trzech wymiarach przewaga komponentu negatywnego to układ wewnętrzny zdecydowanie niekorzystny. Struktura zadania wyznacza sytu-ację w grupie. Warunek drugi. Struktura zadania. Precyzja określenia struktury zadania. Najlepiej ustrukturali-zowane jest zadanie operacyjne. W przypadku zadań operacyjnych możemy powiedzieć, że ta struktura jest jasna, przejrzysta i czytelna dla członków. Niejasna struktura wymaga innych procedur od kierownika. Zadania o nieokreślonej strukturze są abstrakcyjne, trudno przewidzieć kolejne operacje. Warunek trzeci. Władza kierow-nika. Władza może być budowana na: poparciu ze strony zwierzchników; możliwości udzielenia kar i nagród; wpływu na awansowanie i zwalnianie. Fiedler stwierdza, że niezależnie od osobistych kontaktów kierownika w grupie, może on się oprzeć na danej formalnie władzy z góry. Nie zawsze jest tak, że władza wiąże się z autory-tetem, emocjonalnym oddźwiękiem ze strony grupy. Fiedler mówi, że nie można jednoznacznie rozstrzygnąć jaki typ zachowań kierownika jest prawidłowy. Badania umożliwiają przewidywanie, który ze stylów daje naj-lepsze efekty. Kierownicy z tendencją do działania autokratycznego osiągają sukces gdy warunki są bardzo ko-rzystne lub gdy warunki są bardzo niekorzystne. Kierownik z tendencją do działań demokratycznych osiąga sukces gdy warunki są umiarkowanie dobre. Najbardziej efektywny kierownik to taki, który jest wszechstronny i plastyczny. Typy autorytetów: surowy (apodyktyczny, ma tendencje do monopolizowania informacji dotyczą-cych grupy, działa w sztywnych regułach, stwarza duży dystans, stosuje kary w najwyższym wymiarze), życzli-wy (chce dobrze dla podwładnego, ale sam ustala co jest dobre, polecenia kierownika trzeba przyjmować z po-korą i zachwytem, obniża wartość podwładnych), nieudolny (despotyczny i nieobliczalny, awansuje i nagradza niewłaściwe osoby, wydaje wiele poleceń niemożliwych do spełnienia). Nie ma zależności między doświadcze-niem, wykształceniem a efektywnością grup. Model zależnościowy wykazał, że styl przywództwa określonej osoby jest efektywny w określonych warunkach. Może się zmienić i dlatego nie zawsze jest efektywny w swoich działaniach. Model ten sugeruje, że sytuacja staje się niekorzystna dla przywódcy kiedy przechodzi od sytuacji nowej do sytuacji znanej. Przywódca zna grupę z wcześniejszych zadań, łatwiej jest rozplanować podział pracy. Są ludzie którzy lepiej sprawdzają się w sytuacjach rutynowych i tacy, którzy sprawdzają się w sytuacjach no-wych. Fiedler wskazuje, że należy przygotować kierowników do oceny sytuacji zadaniowej w jakiej się znaleźli oraz należy przygotować ich do przyjęcia strategii umożliwiającej im najlepsze działanie w oparciu o ich wzór przywództwa. Zaprzeczenie tezie, że sztucznie można zmienić styl kierowania. Można zaktywizować zdolności elastycznego reagowania na społeczną zmianę. Należy dobierać odpowiednie zadania do odpowiednich ludzi. Trudniej zmienić człowieka niż sytuację. Manipulować trzeba elementami sytuacji. W grupach formalnych mo-żemy: zmienić władzę pozycji przywódcy, w ramach tego możemy: skłonić przywódcę do konsultacji z pod-władnymi; ograniczyć władzę w sprawach personalnych; przydzielić mu podwładnych równych mu w hierarchii; zmienić strukturę zadania; przydzielamy kłopotliwych podwładnych.

Teoria X, Y
Zawiera uogólnienia systemu przekonań zwierzchników o prawidłowościach rządzących zachowaniem pod-władnych. Teoria McGreogor?a. Teoria X ? człowiek nie lubi pracy i unika jej. Dąży do uzyskania max korzyści przy min wysiłku. Jest w stanie coś zrobić jeżeli pracuje pod wpływem kar i strachu. Chce mieć zawsze wszyst-ko dokładnie określone, unikać inicjatywy. Chce być kontrolowany by uniknąć odpowiedzialności. Z natury opiera się zmaganiom. Sposoby kierowania grupą. Ściśle sformalizowanie struktur, scentralizowanie decyzji, postępowanie kierownicze zgodne ze schematem surowy autokrata. Orientacja przedmiotowa, na zadanie. Teoria Y ? pozytywne i odpowiedzialne ustosunkowanie jednostki do zatrudniającej instytucji. Praca to elementarna potrzeba człowieka, daje satysfakcję. Jej efekty zależne są od warunków technicznych, fizycznych, ekonomicz-nych, społecznych. Człowiek w procesie pracy potrzebuje określonego marginesu swobody. Człowiek jest od-powiedzialny za skutki swoich działań, jest zdolny do samokontroli i samokontroli, w wyniku identyfikacji z zadaniem. Nagrody lepiej motywują niż kary. Mniejsza jest formalizacja struktur w grupie gdzie przywódca ma takie wyobrażenie o podwładnych. Orientacja podmiotowa. Dyrektywy praktyczne. Konieczność stosowania lekkiego nadzoru; kierowanie jest utożsamiane z aktywizowaniem podwładnych poprzez doradzanie itp. Jest to styl integratywny. Założenia teorii X i Y były weryfikowane w badaniach przez Likerta. Ustalił on korelację między sprawnością a stylem kierownictwa. Wprowadził rozróżnienie termionologiczne zamiast stylów kiero-wania są orientacje kierownicze podmiotowe i przedmiotowe.

Teoria Homansa.
Jest całościową prezentacją behawioralnej teorii wymiany. Datowana na 1958. Źródła inspiracji to klasyczna ekonomia oraz antropologia. Życie społeczne ukazane jest jako wymiana dóbr o adekwatnej wartości między jednostkami. Jednostka są wolne, racjonalne, zdolne do kalkulacji; dokonują wyborów na podstawie własnych interesów ale kontekstu do decyzji dostarcza rynek. Ostatecznie interesy jednostki są sharmonizowane z ogółem społeczeństwa w wyniku oddziaływania niewidzialnej ręki rynku. Związki z antropologią: koncepcja Malinow-skiego, Levi-Stroussa, Mossa. Oni stworzyni podstawy teorii wymiany w antropologii, której fragment są prze-noszone do teorii Homansa. Levi podważył złożenia indywidualistyczne, że grupa nie jednostki umawiają się co do transkcji wymiany. Procesy wymiany czynią działania społeczne ściśle społecznymi, są czymś specyficznym. Niektórzy zaliczają Homansa do interakcjonistycznej koncepcji. Jego koncepcja sprawia, że jest redukcjonistą ? możliwość poznania i wyjaśnienia społeczeństwa przez to, co się dzieje w małych grupach społecznych. Rozwój cywilizacji zakłada się, że jest wynikiem działania jednostek, które są członkami grup. Spowodowało to wytwór indywidualnych decyzji jednostek, wyborów ludzkich widzianych jako przebiegających w ramach sytuacji wy-znaczonych przez rynek. Miniaturę społeczeństw stanowią małe grupy społeczne. Dla rozpoznania procesów globalnych w społeczeństwie konieczne jest badanie małych grup. Społeczeństwo jest działającymi ludźmi i musi być ostatecznie wyjaśniane przez zasady tych działań. Grupa społeczna ? jeżeli w danym czasie każda spośród pewnych jednostek wchodzi w interakcję z każdą spośród pozostałych to mówimy, że tworzą grupę, a każda jednostka jest członkiem tej grupy. Homans wyodrębnia dwa typy układów społecznych: otwarte i za-mknięte. Podstawowe elementy schematu grupy to: działania, uczucia, komunikacja. Grupa to obiektywna ca-łość ograniczną, złożona w powiązane ze sobą elementy. W grupie wyodrębnia się system zewnętrzny i we-wnętrzny. System zewnętrzny grupy jest to sposób ułożenia elementów, który daje grupie uzdolnienia do adap-tacji środowiska społecznego. Wszystko to co decyduje o adaptacji do otoczenia. System wewnętrzny grupy, tzw sztuczny, bo są to wszystkie pozostałe relacje, zależności i zachowania, które mieszczą się w systemie zewnętrz-nym. Jest to zachowanie grupy polegające na wyrażaniu uczuć ku sobie, które powstają dzięki członkostwu, w toku wspólnego życia. Hipotezy dotyczące (1) zachowań jednostki w grupie, (2) procesów grup, (3) podziałów grup. Teoria H. To przykład teorii empirycznej o najmniejszym stopniu uogólnienia, to zbiór hipotez dających się uporządkować w trzy w hipotezy. Zjawiska konformizmu i nonkonformizmu. Pozycja u H. To status. Zjawi-ska takie jak współzawodnictwo, współdziałanie, władzę, autorytet wiąże z pozycją. Konformizm odpowiada za współpracę, za wzajemne dostosowanie się członków grupy poprzez dostosowanie się każdego członka grupy do norm. Pewne prawidłowości: im większą wartość członek grupy przypisuje nagrodom otrzymywanym od innych członków grupy tym bardziej prawdopodobne, że podporządkuje się normom. W ty, przypadku wartość nagrody uzależniona jest od możliwości uzyskania nagrody z alternatywnego źródła. Im większa liczba członków grupy gotowych podporządkować się tym większe prawdopodobieństwo, że pojedynczy nonkonformista stanie się konformistą. Natomiast jeśli spotka drugiego nonkonformistę to mniej prawdopodobne, że stanie się konformi-stą. Dostarczą sobie wzmocnień. Członkowie podgrup nonkonformistycznych jeżeli mają pozostać w grupie to upodobniają się do siebie w innych sferach niż te, których dotyczy nonkonformizm. Grupy tworzą poczucie braku nonkonformisty odmawiając nagród i członkowie grupy mogą odmawiać ich sporadycznie i nieświado-mie, bądź w wyniku narad i świadomego zjednoczenia. Może być zastosowana teoria o wyższym stopniu brutal-ności lub mogą być podjęte działania typu zastraszającego. Karanie może doprowadzać do pogłębiania się za-chowań nonkonformistycznych bo łączy się z reakcją emocjonalną ukaranego. W wyniku dalszego pogwałcenia norm do usunięcia z grupy kiedy złamana zostaje wysoko oceniania norma. Nonkonformista może pozostać w grupie ale na niższej pozycji. Jednostka może też pozostać na niższej pozycji jeżeli jest w stanie świadczyć usłu-gi cenione przez grupę. Współpracownictwo ? działanie co najmniej dwóch osób skierowane na uzyskanie na-grody. Stopień odniesienia sukcesu przez jedną osobę jest wtedy stopniem pozbawienia nagrody drugiego. Współzawodnictwo ma tendencję do wywoływania wrogich działań miedzy partnerami. Może doprowadzić do upodobnienia działań partnerów jeśli łączą ich jeszcze inne związki poza rywalizacją gdyż wtedy nie zechcą posunąć się za daleko w swej wrogości. Jeżeli żaden z partnerów nie może być wyeliminowany a nagroda może być podzielona to obaj mogą się nauczyć jak dokonywać podziału zgodnie z zasadą rozdzielczej sprawiedliwo-ści. Problem władzy. Homans oddziela władzę od autorytetu. Władza oznacza pewne zróżnicowanie i te różnice wtedy opierają się na różnicach czynników statusu. Działania w grupie mogą przebiegać wg zasady, że wszyscy wykonują to samo lub wg specjalizacji ? wtedy następuje zróżnicowanie działań niezbędnych dla celu i wtedy powstaje konieczność kooperacji, która wymaga pojawienia się przywództwa, władzy jednostkowej. Różnice w stopniu posiadanej władzy są różnicami w zdolności nagradzania i karania czyli wywierania wpływu. U podstaw tego leżą różnice siły fizycznej (zasadza się na zdolnościach intelektualnych, decyduje o tym, że ktoś w sposób odpowiedni lub nie będzie nagradzał i karał). Jednostka jest w stanie osiągnąć jeden rodzaj władzy w wyniku wcześniejszego osiągnięcia innego rodzaju władzy. Władza ma zdolność do uogólnień, polega to na tym, że osobnik A posługuje się B by C był mu posłuszny. Władzę o wiele częściej sprawuje się poprzez nagradzanie niż karanie. Ukształtowanie się różnic we władzy i statusie stwarza podstawy dla osiągnięcia przywództwa. Władzę i status zyskują osoby świadczące usługi bardzo rzadkie i poszukiwane. Ważny jest czynnik subiektywny tych, którzy zezwalają na władzę. Konieczne jest, by działania członków grupy będą nagrodzone. Przywództwo łączy się z wydawaniem poleceń, definiowaniem sytuacji i z przekonaniem społeczeństwa, że to będzie korzystne. Zazwyczaj osoba o wysokim statusie posiada możność władzy. Ma potencjalnie większą szansę dopuszczenia na to stanowisko. Rozważając problematykę przywództwa i władzy wprowadza zasadę zgodności: od osób o ni-skim statusie nie oczekuje się, że będą zabierać głos, a od osoby o wysokim statusie oczekuje się tego, a jeśli osoba o wysokim statusie nie odpowiada pozytywnie na to oczekiwanie społeczne to straci pozycję w oczach członków grupy. W wypadku przywództwa jest tak, że jeden sukces pociąga następne. Można to zinterpretować: nawet jeśli osoba, która wielokrotnie odniosła sukcesy a w tym momencie ich nie odnosi, to i tak ma poparcie, zaufanie grupy w podejmowaniu nowych działań. Mądry przywódca jest osobą, wtóra wydaje polecenia, które jest w stanie skontrolować, i które wie, że będą wykonywane. Autorytet to podzielane przypuszczenie członków grupy, że jego polecenie będą wykonywane. Autorytet zasadza się na przypuszczeniu społeczeństwa, że będzie on postępował sprawiedliwie bo to prowadzi do współpracy i przyszłego posłuszeństwa członków grupy. Nie ma miejsce na wrogie uczucia między członkami grupy. Przywódca, który jest też autorytetem stoi przed proble-mami zewnętrznymi a nie tylko wewnętrznymi. Musi prowadzić grupę do jej zewnętrznego celu a jednocześnie zorganizować ją wewnętrznej tak, by wewnętrzny cel oparty był na zasadzie sprawiedliwości. Przywódca musi podnieść autorytet do takiego poziomu, że grupa będzie akceptować jako dobre i uczciwe wszystkie jego defini-cje sytuacji i polecenia. Równocześnie autorytet jest symbolem wysokiego statusu ze wszystkimi tego konse-kwencjami. Osoby o wysokiej pozycji obnoszą się z symbolami swej pozycji by podtrzymać własny autorytet i władzę, Rola społeczna ? gdy od osoby o określonej pozycji oczekuje się określonego zachowani oraz pewnej liczby innych sposobów zachowania np.: sprawiedliwego, to odróżnia się ją od osób o innych pozycjach w gru-pie i to właśnie znaczy, iż pełni ona rolę. W grupie są osoby o zróżnicowanych pozycjach, najwięcej jest śred-nich statusów. Osoby na średnich statusach w niewielkim stopniu różnią się od siebie i równocześnie mają naj-więcej do zyskania i stracenia w grupie. Osoby w zależności od statusu wykazują różny stopień konformizmu i zdolności do nonkonformizmu. Ryzyko utraty statusu wiąże się z zakwestionowaniem przywództwa. Mogą uzyskać wyższy status. Przy wysokim i niskim statusie osoby rzadko prezentują wysoki stopień nonkonformi-zmu. Osoby o najwyższym statusie mają przyzwolenie na zmianę norm. Osoby o niskim statusie mogą być wy-soce nonkonformistyczne, ponieważ konformizmem nic nie zyskują. Koszt społeczny to nagrody i kary. Dwie strefy działań: publiczna i prywatna. Trzy grupy hipotez: (1) dotyczące zachowań jednostki w grupie, (2) proce-sów grupowych, (3) podziału grupowego. Ad 1 ? im częściej osoby pozostają w interakcjach tym silniejsze po-czucie przyjaźni; osoby pozostające w interakcji są częściej do siebie podobne w działaniach. Ad 2 ? osoby podobne częściej wchodzą w interakcje.