Władza polityczna a panowanie

W przeciwieństwie do władzy, która jest szansą realizacji przez jednostki lub grupy ich własnej woli w ramach wspólnego działania, panowanie opiera się na założeniu, że dany rozkaz zostanie wykonany pod wpływem wiary w prawomocność władzy, która wydaje rozkaz. Panowanie opiera się na stosunku nadrzędności i podrzędności.
Podmioty społeczne w stosunku władzy podlegają zmianom, więc i sam stosunek ulega zmianom, wykazując w ten sposób swą szczególną dynamikę. Z takim wnioskiem kłóci się wniosek przeciwstawny przypisujący władzy charakter jednostkowy (uznający władzę za atrybut jednostki, jej cechę wewnętrzną bądź własność). Zakładając względną niezmienność jednostki należałoby przypisać władzy niezmienny charakter i uznać ją za zjawisko statyczne. W dużej mierze takie stanowisko potwierdza Weberowska koncepcja prawomocnego panowania. Zachodzi ono w następujących warunkach:
1) istnieje jednostka lub grupa panująca nad społeczeństwem
2) istnieje jednostka lub grupa poddanych lub podwładnych
3) panujący mają wolę wpływania na postępowanie podwładnych oraz dają jej wyraz
4) istnieją dowody na to, że poddani są posłuszni woli panujących
5) istnieją dowody na to, że poddani akceptują wolę panującego, nawet bez wywierania na nich wpływu
Tak rozumiane panowanie występuje w 3 postaciach:
a) panowanie legalne- opiera się na systemie praw stosowanych w działalności prawnej i administracyjnej, gdzie obowiązuje posłuszeństwo wobec ustanowionej zasady. Również rozkazujący jest jej posłuszny . Istnieje przekonanie o dowolności zmieniania prawa pod warunkiem, że zachowane zostaną formalne procedury. Weber rozumiał przez panowanie legalne władzę sprawowaną przez zorganizowaną hierarchicznie administrację (biurokrację).
b) panowanie tradycyjne- opiera się na wierze w prawomocność władzy, która "istniała zawsze". Czystym typem tego panowania jest patriarchalizm (władza pana nad swym domostwem), który w złożonych systemach społecznych przeradza się we władzę patrymonialną (charakteryzuje się połączeniem spraw publicznych ze sprawami prywatnymi władcy). "O treści rozkazów decyduje tradycja, której nierozważne naruszenie przez panującego zagrażałoby prawomocności jego władzy, opierającej się wyłącznie na świętości tradycji. Stworzenie nowego prawa, przeciwnego normom tradycyjnym , uchodzi za coś zasadniczo niemożliwego".
c) panowanie charyzmatyczne- realizuje się w oparciu o charyzmę (cecha osobowości sprawiająca, że jednostka jest traktowana jak wyposażona w nadnaturalne, nadludzkie lub przynajmniej szczególne władze i własności, dzięki którym uważana jest za przywódcę). Posłuszeństwo temu panowaniu oparte jest na irracjonalnych przesłankach. Jest z natury nietrwałe, gdyż charyzma wymaga dowodu. Ulotność właściwości charyzmatycznych jest przyczyną depersonalizacji i "instytucjonalizacji" panowania charyzmatycznego.
Przedstawione typy nie zostały wyróżnione ze względu na wspólne kryterium. Wzajemnie się one przenikają i żaden z nich nie wyczerpuje całości problemu. Nie mogą być one też wykorzystywane do analizy typów ustrojów politycznych.