Metody badawcze w politologii

Temat pracy licencjackiej:
Funkcjonowanie komisji Rady Gminy na przykładzie Gminy Kawęczyn w latach 2002-2006.

Problem Badawczy
W literaturze z zakresu metodologii spotykamy najczęściej rozumienie problemu badawczego jako pytania czy zbioru pytań. S. Nowak wybitny polski socjolog pisał, iż; ?problem badawczy to tyle, co pewne pytanie lub zespół pytań, na które odpowiedzi ma dostarczyć badanie?. Zgodnie z najbardziej znaną klasyfikacją pytań wyróżnia się dwa ich rodzaje: pytania rozstrzygnięcia i pytania dopełnienia.
Pytanie sformułowane przeze mnie jest pytaniem rozstrzygnięcia tzn. rozpoczyna się od partykuły pytajnej ?czy? i można udzielić na nie jednej z dwóch wykluczających się odpowiedzi ?tak? czy ?nie?.
Czy funkcjonowanie czterech komisji w Radzie Gminy Kawęczyn jest wystarczające do pełnienia swoich wytyczonych zadań?

Szczegółowe pytania badawcze
1. Czy komisja planu gospodarczego, budżetu, gospodarki komunalnej i porządku publicznego nie obejmuje swoim zakresem zbyt wielkiej grupy zadań?
2. Czy komisja rolnictwa, ochrony środowiska, zaopatrzenia i usług nie powinna objąć swoim zakresem działalność w sferze kultury i kultury fizycznej?
3. Czy w statucie Gminy Kawęczyn powinien znaleźć się zapis o sferze działalności poszczególnych komisji?
4. Czy opinie i wnioski komisji powinny być uchwalane w głosowaniu jawnym?
5. Czy przy wyborze przewodniczących komisji członkowie powinny kierować się kwalifikacjami merytorycznymi?

Hipoteza robocza

Funkcjonowanie czterech komisji w Radzie Gminy Kawęczyn nie jest wystarczające z powodu zbyt wielkiej liczby spraw, którymi muszą zajmować się poszczególne komisje.

Zdefiniowanie tematu za pomocą pojęć
Najważniejsze pojęcia będące przedmiotem moich badań to:
? komisja
to zespół ludzi oddelegowany z większego grona, powołany specjalnie do nadzorowania wykonywania jakiegoś zadania, przy czym zadanie to może być również wykonywane przez komisję samodzielnie. Podstawową cechą działania komisji jest kolektywne wykonywanie pracy. W ten sposób, poprzez obarczenie odpowiedzialnością za prawidłową realizację zadania większej grupy osób, komisja staje się podmiotem o wyższej randze i powadze w porównaniu z pojedynczą osobą sprawującą funkcję kierowniczą lub kontrolną, a jednocześnie kolegialność podejmowanych przez komisję czynności i decyzji ma za zadanie przeciwdziałać nieprawidłowościom. Stąd dąży się do tego, aby skład komisji, poprzez jej zróżnicowanie, był jak najbardziej reprezentatywny. W zależności od wielkości, komisja posiada mniej lub bardziej złożoną organizację, jednak zazwyczaj posiada wyznaczonego przewodniczącego odpowiadającego za pracę komisji. Działalność komisji jest poświadczana przez wszystkich jej członków.
? przewodniczący,
? głosowanie jawne, tajne
jawne ? kiedy znany jest sposób, w jaki głosuje każdy z uczestników (np. przez podniesienie ręki lub kolejne zabranie głosu na zgromadzeniu),
tajne ? kiedy to znana jest jedynie liczba głosów i wyniki, lecz nie jest możliwe ustalenie, kto głosował w jaki sposób (np. głosowanie za pomocą kart do głosowania).
? głosowanie zwykłą większością,
? statut,
akt prawny regulujący zadania, strukturę organizacyjną i sposób działania podmiotu prawa publicznego lub prywatnego.
? komisja rewizyjna,
? opinia,
wyrażony w formie werbalnej pogląd, ściśle powiązany z subiektywnym spojrzeniem autora - używanie opinii zamiast ocen jest jedną z podstaw asertywnego zachowania.
? wniosek,
? sprawozdanie.

Charakterystyka metod badawczych
Metody badawcze nauki politycznej mogą być klasyfikowane w zależności od charakteru źródeł, czasu prowadzenia badań i czasu, w jakim określone zjawiska i procesy miały lub będą miały miejsce. Do najczęściej wykorzystywanych należą następujące metody:
1) analizy systemowej,
2) porównawcze,
3) decyzyjna,
4) behawioralne,
5) ilościowe (statystyczne),
6) empiryczne.

Metoda porównawcza
Jednymi z najwcześniej stosowanych w badaniach nad polityką są metody porównawcze (komparatystyczne). Stosowane są w badaniach zjawisk życia społecznego w postaci naturalnej; inaczej niż na przykład w naukach przyrodniczych, gdzie te metody służą do porównywania wyników i obserwacji wielokrotnie powtarzanych doświadczeń. A zatem, przez metody porównawcze będziemy rozumieć takie metody badawcze, które polegają na porównywaniu dwóch różnych układów politycznych lub poszczególnych ich części. Takie pojmowanie metody porównawczej zawęża się do badań porównawczych instytucji politycznych, tj. systemów politycznych rozumianych jako układy polityczne funkcjonujące w ramach jednego państwa. Bezpośrednim celem badań porównawczych jest ustalenie cech podobnych bądź tożsamych oraz cech odróżniających porównywanych instytucji lub procesów politycznych, względnie całych układów politycznych. Dopiero z tych ustaleń, wspartych często rezultatami badawczymi osiągniętymi innymi metodami, wyprowadzić możemy ogólniejsze wnioski, co do przedmiotu badań. Szczególne znaczenie tych badań dla nauki o polityce polega na tym, że z jednej strony dostarczają materiału niezbędnego do podejmowania optymalnych decyzji politycznych, a z drugiej strony odgrywają poważną rolę w kształtowaniu świadomości politycznej obywateli.
Podstawowa trudność w stosowaniu metody porównawczej wynika z konieczności właściwego doboru przedmiotu porównywanych zjawisk, jakie chce się poddać obserwacji i opisowi naukowemu. Właściwością tej metody jest, bowiem konfrontacja dwóch (lub więcej) obiektów politycznych (lub ich części), które noszą znamiona podobieństwa. Wynik zaś powinien polegać na ustaleniu, na czym polega owe podobieństwo lub różnica; należy zastanowić się, jakie wobec tego muszą zostać spełnione warunki, aby osiągnąć właściwe efekty stosowania tej metody.

W mojej pracy wykorzystam w/w metodę w celu porównania liczby uczestników , zadań, częstotliwości spotkań, składu osobowego, kompetencji osób zasiadających w stałych komisjach między Gminą Kawęczyn (gmina wiejska) a Gminą Turek (tj. która jest rodzajem gminy miejskiej).
W celu dokonania analizy porównawczej wybrałam dwie różne jednostki gminne ze względu na liczbę mieszkańców, skład Rady Gminy a co za tym idzie (wynikający z prawa wyborczego) różnych sposób wyboru w/w organu. Analiza ta wykaże, że zakres działań stałych komisji może być bardzo różnie ujmowane, że występuję w tym względzie duża dowolność i różnorodność interpretacji tych samych zapisów. Poddana zostanie podważeniu jedna z hipotez roboczych iż, przyjęto powszechnie liczba czterech stałych komisji, nawet dla gminy wiejskiej nie jest wystarczająca.

Metoda funkcjonalna
Jak sama nazwa wskazuje polega na przeanalizowaniu zjawiska pod kątem pełnionych funkcji. Moim zdaniem w mojej pracy ta właśnie metoda wydaje się najbardziej trafna i w połączeniu z wynikiem metody porównawczej stanowi kompleksowe potwierdzenie hipotezy badawczej.
W rozdziale drugim punkt trzeci szczegółowo zostały opisane funkcje stałych komisji. Ogólnie rzecz ujmując komisje powinny być organami fachowymi, mającymi służyć radzie pomocą przy wykonywaniu jej zadań, na przykład przez opiniowanie projektów uchwał przygotowanych przez wójta.
Analiza porównawcza w połączeniu z analizą funkcjonalną wykaże, że cztery stałe komisje nie mogą w pełni realizować swoich funkcji.

Metody empiryczne
Politologia jest bardzo charakterystyczną nauką społeczną, nie może, bowiem sama przeprowadzać naukowych eksperymentów (a wiec eksperymentów politologicznych). Cecha ta różni ją znacznie od innych nauk społecznych. Eksperymenty miarodajne dla politologii przeprowadzane są natomiast przez politykę, którą można pojmować jako ?permanentne eksperymentowanie". Metody badań empirycznych, zatem to określony, powtarzalny sposób uzyskiwania pewnego typu informacji o rzeczywistości, niezbędnych dla rozwiązania określonego typu problemu badawczego, szukanie odpowiedzi na pytanie określonego rodzaju przez szeroko pojmowaną obserwację rzeczy?wistości.
Nieco odmienne spojrzenie na metody empiryczne w nauce o polityce ma H. Groszyk. Jego zdaniem ostatecznym celem empirycz?nych procedur badawczych powinno być także ustalenie rządzących danym zjawiskiem praw. Wyeksponował on w związku z tym trzy główne stadia zastosowania tej metody:
1) zbieranie faktów poprzez szeroko pojętą obserwację;
2) analizę tych faktów głównie przez porównywanie;
3) systematyzację faktów (częściową lub pełną), połączoną z wnioskami a posteriori zmierzającymi do wykazania dynamizmu społecznego w postaci ustalenia bądź tylko zmiany, bądź też prawidłowości.
Małą liczbę wykrytych dotychczas prawidłowości można tłumaczyć słabym jeszcze stanem rozwoju nauki o polityce.

Wydaje mi się, że te trzy metody, które wyżej wymieniłam wzajemnie się uzupełniają i w połączeniu pełniej uzasadnią hipotezę badawczą. Celem tej ostatniej opisanej przeze mnie metody jest ustalenie praw rządzących takim stanem rzeczy. Metoda ta pozwala odpowiedzieć na pytania ?dlaczego??. Zgodnie z ze stadiami H. Groszyk metoda ta przedstawia dynamizm zmian zachodzących w działalności komisji, nie tylko w latach 2002-2006, ale również porównanie z latami wcześniejszymi jak i obecnymi.
Metody badań empirycznych pozwoliła mi określić, powtarzalny sposób uzyskiwania pewnego typu informacji o rzeczywistości, niezbędnych dla rozwiązania problemu badawczego, oraz szukanie odpowiedzi na pytanie określonego rodzaju przez szeroko pojmowaną obserwację rzeczywistości.
Na komisje zależy spojrzeć przez pryzmat całej społeczności gminnej, jak również Polski. Ich przydatności jak i celowości dla ?społeczeństwa lokalnego?.