Dydaktyka ogólna

TEMAT:

INTELIGENCJA

Inteligencja – jest to łatwość dostrzegania związków i zależności miedzy zjawiskami i wykorzystania tych spostrzeżeń do rozwiązywania problemów.


Elementy inteligencji emocjonalnej:

1. 1. Znajomość własnych emocji (wiem, co czuję i czego chcę)
2. 2. Panowanie nad emocjami
3. 3. Automotywacja (umiejętność podporządkowania się obranym celom)
4. 4. Odroczone wartościowanie (odroczona gratyfikacja)
5. 5. Rozpoznawanie emocji u innych
6. 6. Nawiązywanie i podtrzymywanie związków z innymi ludźmi.

Koncepcja Howarda Gardnera:

W umyśle mieszczą się różne, odrębne formy inteligencji.
Wyróżnił on aż 7 typów inteligencji:
1. inteligencja lingwistyczna
2. inteligencja matematyczno – logiczna
3. inteligencja wizualno-przestrzenna
4. inteligencja muzyczna
5. inteligencja interpersonalna
6. inteligencja intrapersonalna
7. inteligencja kinestetyczna (ruchowa)

TEMAT:

STYLE POZNAWCZE

Czynniki warunkujące efekty uczenia się:

1. Fizyczne
- dźwięki
- światło
- temperatura
- przestrzeń

2. Osobowościowe
- motywacja
- emocje
- wytrzymałość

3. Społeczne
- zbiorowość
- zespół
- para
- sam

4. Intelektualne
- inteligencja/zdolności
- pamięć
- uwaga
- zainteresowania


5. Style poznawcze
- preferowana półkula
- zmysły
- analityczny/globalny
- refleksyjny/impulsywny

Styl poznawczy – jest to charakterystyczny dla każdego człowieka sposób postrzegania, organizowania i przetwarzania informacji.

Lewa półkula odpowiada za:
- zapamiętywanie nazwy
- rozwiązywanie problemów logicznych
- planowanie i strukturyzowanie
- mówienie i pisanie (posługiwanie się słowem)
- kontrolowanie emocji
- dobre zapamiętywanie dowcipów i puent
- odtwarzanie chronologiczne faktów
- zapamiętywanie detali
- obliczanie ułamków, procentów i radzenie sobie ze statystyką

Lewa półkula rozwija inteligencję matematyczno-logiczną i lingwistyczną.


Prawa półkula odpowiada za:
- zapamiętywanie twarzy
- rozwiązywanie problemów traktując je całościowo
- działanie spontaniczne oraz zmienianie planów pod wpływem impulsów
- preferowanie pytań otwartych
- swobodne wyrażanie uczuć
- posługiwanie się metaforą i tworzenie opowiadań
- koncentrację na teraźniejszości
- dobre wyczuwanie nastrojów innych
- dobre radzenie sobie z geometrią i pracami graficznymi

Prawa półkula rozwija inteligencję interpersonalną i wizualno-przestrzenną.
Trzy podstawowe kanały poznawcze to:

1. Kanał wzrokowy
2. Kanał słuchowy
3. Kanał kinestetyczny (czuciowo-ruchowy)



Aby funkcjonować na maksymalnym poziomie swoich możliwości poznawczych musi się mieć dostateczną wiedzę poprzez kanał, który się osobiście preferuje (np. kinestetyk potrzebuje ruchu w przyswajaniu wiedzy, lubi w czasie nauki rysować i pisać – jest to przejaw jego koncentracji i uwagi).



Wyróżnia się też dwa rodzaje (wymiary) stylów poznawczych:

1. Analityczny
2. Globalny


Styl analityczny –osoby o analitycznym stylu - z całości wyodrębniają części, są analityczne, niezależne w swoim myśleniu i działaniu (działają zazwyczaj wg własnych wewnętrznych zasad), są samodzielne, niezależne, odporne na bodźce zewnętrzne, zwracają uwagę na detale, lubią zadania o charakterze matematycznym i biologicznym. Z zasady wybierają takie zawody jak: architekt, matematyk, leśnik czy rolnik.


Styl globalny – osoby o globalnym stylu – postrzegają raczej całości, nie są wrażliwe na szczegóły i detale, chętnie wchodzą w relacje społeczne i z reguły mają dużo takich kontaktów, oczekują pomocy, wsparcia i współdziałania. Wybierają takie zawody jak: artysta, nauczyciel czy pracownik socjalny. Statystycznie styl globalny występuje częściej u kobiet.

Istnieje też podział stylów poznawczych ze względu na sposób i szybkość działania:

1. Styl refleksyjny
2. Styl impulsywny

Styl refleksyjny – osoby o stylu refleksyjnym są to osoby, które analizują wiele rozwiązań. Na wyniki ich pracy trzeba czekać długo, ale popełniają oni stosunkowo mało błędów.

Styl impulsywny - osoby o stylu impulsywnym są to osoby bardzo szybko rozpoczynające swoje działanie. Zadania rozpatrują powierzchownie i w związku z tym często popełniają stosunkowo dużo błędów.





TEMAT:

WARTOŚCI W KSZTAŁCENIU



Charakterystyka dojrzałej osobowości:

1. Dojrzałość emocjonalna
2. Otwartość na doświadczenia
3. Motywacja do rozwoju i zmian
4. Zdolność do racjonalnego kierowania sobą
5. Posiadanie systemu wartości wyższych
6. Samopoznanie i samoakceptacja
7. Zdolność do przeżywania uczuć wyższych
8. Umiejętność współżycia z ludźmi





Mówiąc o kształceniu mówimy jednocześnie o wartościach, ponieważ:

1. Wartości stanowią nadrzędny orientacyjno-regulacyjny element struktury osobowości człowieka poprzez:

- wyznaczanie wyboru drogi życiowej i stylu życia
- nadanie życiu sensu
- bycie rodzajem egzystencjonalnego oparcia, bez którego życie ludzkie narażone byłoby na zamęt i chaos
- motywowanie ludzkich zachowań

2. Zapewniają trwałość i ciągłość kultur oraz wspólnot społecznych. Są filarami, na których opiera się całe życie społeczne.

3. Z nich – miedzy innymi – wyprowadzane są cele kształcenia.

4. Stanowią kryterium oceny wszelkich ludzkich działań, w tym także kształcenia.

5. Decydują o realizacji roli nauczyciela i ucznia.



Wartości jako zjawisko autonomiczne - własność przedmiotów (nosicieli wartości) niezależnie od tego jak je oceniają ludzie. Ludzie są zdolni poznawać i realizować wartości, ale one istnieją niezależnie od faktycznego aktu poznania i realizacji.
Ujęcie Platona: „Prawda, dobro i piękno”


Wartość jako kierunek motywacji – przedmiot, stan rzeczy, który wzbudza emocje pozytywne uruchamia motywację, ku której człowiek skierowuje swoje dążenia. Wartości takie mogą być autoteliczne (same w sobie) lub instrumentalne (są środkiem do osiągnięcia innych wartości – tych autotelicznych).

Wartość jako przedmiot pozytywnej oceny – zjawiska i rzeczy zasługujące na akceptację, uznanie, choć nie muszą stanowić przedmiotu pragnień. Nie musi istnieć zgodność między nią a wartością jako kierunkiem motywacji.

Wartość jako kryterium pozytywnej oceny przedmiotów – idea, zasada, kryterium, które pozwala ocenić szczególne zdarzenia, przebieg, nadać im wartość dodatnią lub ujemną. Pytamy nie o to, co ma wartość – tylko, dlaczego ma wartość.


Kognitariusz (wg Kozieleckiego) – od łacińskiego słowa Cognictio – osoba zajmująca się gromadzeniem, przechowywaniem, przetwarzaniem, odtwarzaniem i produkowaniem wiedzy.

Idea mądrości wywodzi się z filozofii greckiej. Była ona wówczas uważana za jedną z najważniejszych cnót człowieka. Mądrość decydowała o tym, że człowiek umiał ocenić, co jest dobre a co złe. Mądrość to pewne pojednanie rozumu z wartościami humanistycznymi (wg Kozieleckiego). Człowiek zachowuje swą mądrość, gdy próbuje zjednoczyć to, co poznawczo możliwe z tym, co służy dobru człowieka.


Osoba mądra to osoba refleksyjna, która jest dociekliwa i głęboko wnika w sprawy, zanim zajmie swoje ostateczne stanowisko. Ponadto osoba mądra:

1. Dostrzega złożoność spraw
2. Patrzy z wielu perspektyw
3. Ujmuje sprawy w szerokim kontekście – rozważa szczegóły na tle całości
4. Regularnie zastanawia się nad sobą i nad swoim działaniem
5. Stara się raczej zrozumieć niż ocenić czy osądzić
6. Ma krytyczny stosunek do swojej wiedzy
7. Unika przedwczesnych sądów, gdy ma zbyt mało wiedzy - nie zajmuje stanowiska
8. Szuka uzasadnień i dowodów (argumentów)
9. Unika kategorycznych sądów i pochopnych uogólnień
10. Przewiduje konsekwencje także uboczne i niezamierzone
11. Wraz ze zmianą sytuacji zmienia swoje działanie


Osiem zasad bezrefleksyjności (braku mądrości - czyli głupoty):

1. Zamiast mozolnie dzielić włos na czworo, miej o wszystkim proste i nieodwołalne zdanie
2. Wierz nieodwołalnie w swoją wyjątkową intuicję i mądrość
3. Myślących inaczej miej za durniów
4. Patrz na sprawy tylko z własnej perspektywy
5. Zakrzykuj kłopotliwe sprawy, a wina obarczaj innych
6. Na krytykę odpowiadaj atakiem złości
7. Nie trać czasu na przewidywanie i nie kontroluj swych przewidzeń
8. Myśl życzeniowo. Wierz, że stanie się to czego pragniesz.


TEMAT:

CZŁOWIEK JAKO PODMIOT SWOJEGO ROZWOJU



Dzidziuś Kobieta


Cztery siły rozwoju człowieka wg koncepcji Stefana Konarskiego:

1. Bios
2. Etos
3. Agos
4. Los

Bios – jest podstawowym fundamentem rozwoju. Są to instynkty i biologiczne potrzeby człowieka.

Etos – siła umiejscowiona w społecznym środowisku życia człowieka. Należą do niej między innymi: mowa, pionowa postawa ciała, normy estetyczne, prawne, ideowe, zwyczajowe, obrzędy itp.

Agos – siła tkwiąca w celowo i świadomie podejmowanych działaniach nauczycieli i wychowawców. Ma ona pomagać człowiekowi wykorzystywać swój potencjał oraz pokonywać ograniczenia wpisane w jego bios i etos.
Los – jest to siła nieobliczalna i nieprzewidywalna, ale taka, która w istotny sposób wpływa na indywidualne ludzkie biografie. Od losu otrzymujemy np. miejsce urodzenia czy rodziców. Jednak i my też wpływamy na swój los np. gromadząc swój „kapitał życiowy”.


CECHY PODMIOTU:

1. Świadomość

Jest to stan, który jest połączony z orientacją we własnych przeżyciach, dążeniach, myślach, motywacjach, reakcjach z otoczeniem a także połączone z relacją z naszym otoczeniem zewnętrznym (społecznym i materialnym). Czasami zdarza się, że najpierw działamy- a potem dopiero trafia do nas świadomość tego działania (np. zabranie ręki od ognia czy zamknięcie powieki przed urazem). Czasami zdarza się też tak, że świadomość towarzyszy naszemu aktywnemu działaniu (np. zauroczenie nowym partnerem i zdradzanie męża bez myślenia o konsekwencjach).
Czasami zaś świadomość wyprzedza nasze działanie. Wówczas najpierw przewidujemy wszystkie konsekwencje tego co chcemy zrobić.
Dla dojrzałego człowieka prawidłowy jest rozwój każdego rodzaju świadomości i dopiero wówczas można powiedzieć, że mamy pełną świadomość.

2. Wolność

Wolność może mieć różne wymiary, może, więc być:
- - wolnością wybierania
- - wolnością myślenia
- - wolnością fizyczną (swobodne przemieszczanie się)
- - czynem wolnym, czyli takim, za którym opowiadamy się rozumowo uzasadniając go pragnieniem
- - wolnością mierzoną nie tym, co robimy, lecz dlaczego to robimy


Zasada wolności
(E. From „Ucieczka od wolności”)

W życiu musimy tylko dwie rzeczy – musimy umrzeć i musimy wybierać.
Niczego więcej nie musimy.


3. Odpowiedzialność

Jest to umiejętność zaakceptowania i przyjęcia na siebie konsekwencji własnego czynu.


4. Moc sprawcza

Wiara we własna moc sprawcza to wiara w to, że możemy dokonywać zmian w sobie oraz w świecie zewnętrznym. Moc sprawcza jest tym większa im większa jest generatywność człowieka, czyli skłonność do spontanicznych zachowań oraz tendencja do wypróbowywania nowych schematów myślenia i działania.
Optymizmem nazywamy oczekiwanie sukcesu bądź powodzenia. Zaufanie do siebie – jest związane z poczuciem własnej wartości – jest to zaufanie do własnych pomysłów. Selektywnością nazywamy moc sprawczą, która jest tym większa, im większa jest właśnie selektywność, czyli zdolność do ustalania priorytetów, do wartościowania oraz do selektywnego pobierania i przetwarzania informacji. Poszukiwanie przyczynowości to nastawienie na wykrywanie związku między poszczególnymi zjawiskami. Zwłaszcza miedzy własnym zachowaniem a jego następstwami.

5. Poczucie tożsamości

Poczucie tożsamości to zbiór samookreśleń składających się z cech i kategorii, za pomocą których człowiek opisuje własną osobę. Jest to więc zbiór wszystkich odpowiedzi na pytanie: kim jestem?




TEMAT:

POZNAWANIE ŚWIATA PRZEZ CZŁOWIEKA


Rodzaje poznania:

1. Pośrednie – korzystanie z wiedzy nagromadzonej przez ludzkość i udostępnionej w postaci słowa mówionego lub drukowanego.

2. Bezpośrednie – gromadzenie spostrzeżeń w kontakcie z rzeczywistością, podejmowanie samodzielnych działań praktycznych i aktywności intelektualnej (formułowanie wniosków, uogólnień, prawidłowości, zasad, itp.)



Drogi poznania bezpośredniego:

1. Empirycznie – poznanie za pomocą zmysłów - poznajemy zewnętrzne cechy przedmiotów i zjawisk.
2. Racjonalnie – poznanie intelektualne, które prowadzi do uchwycenia istoty rzeczy i zjawisk (np. tworzenie pojęć).

3. Pragmatycznie – poznanie poprzez działanie.



Sposoby uczenia się:

1. Pamięciowe – pamięć jest tu procesem dominującym. Uczenie takie polega na wielokrotnym powtarzaniu wiadomości – aż do utrwalenia się trwałego śladu pamięciowego.

2. Przez rozumienie – polega na uchwyceniu związków, zależności i skojarzeń pomiędzy zjawiskami.

3. Przez próby i błędy – polega na wielokrotnym podejmowaniu różnych działań i powtórnym podejmowaniu tych, które okazały się skuteczne.

4. Przez naśladowanie – uczymy się głównie pewnych umiejętności, wyrażania emocji, itp.

5. Przez rozwiązywanie problemów – jest bardzo ściśle związane z poznaniem bezpośrednim. Polega na przyjęciu pewnych przypuszczeń, weryfikowaniu tych przypuszczeń (praktycznie bądź intelektualnie) i wybieraniu tych, za którymi przemawiają sprawdzone przesłanki.


Zasady wspomagania uczenia się pamięciowego:

1. Nie przeciążaj pamięci krótkotrwałej (jednorazowo przyswajamy średnio około 7 informacji)
2. Dziel materiał na części
3. Prezentacje słowną łącz z wizualną
4. Poszczególne części materiału łącz ze sobą w sensowną całości
5. Nawiązuj do wiedzy dotychczas posiadanej przez uczących się
6. Nawiązuj do doświadczeń osób uczących się
7. Używaj aktywnych form powtarzania
8. Stosuj „mosty pamięciowe” (w treściach, które nie mają związków zależnościowych, logicznych nadaje się sztuczne zależności)
9. Zachęcaj do refleksji nad własna pamięcią, do odkrywania skutecznych sposobów zapamiętywania
10. Nie oczekuj skupienia uwagi na dłużej niż 1-1,5 minuty na każdy rok życia.

„Myśleć – to patrzeć życiu w twarz
czytać z niej – co się da wyczytać
Myśleć – to rozważać pobrane nauki
dochodzić do wniosków
Myśleć – to porzucić sztuczki
rozrywki, wykręty
Myśleć – to być człowiekiem
bez reszty rzeczy pochłoniętym”


Umiejętności myślenia:

1. Analizowanie
2. Porównywanie
3. Formułowanie wniosków
- - dedukcja
- - indukcja
- - analogia
4. Wyjaśnianie (poszukiwanie przyczyn)
5. Ustalanie kryteriów (wymagania – mierniki)
6. Określenie priorytetów
7. Projektowanie i planowanie
8. Przewidywanie

TEMAT:

PODMIOTOWE ŹRÓDŁA I WARUNKI ZMIANY EDUKACYJNEJ


W kształceniu dorosłych należy pamiętać o kilku ważnych warunkach, które mają istotny wpływ na mające w nich zajść zmiany edukacyjne. Należą do nich:

1. ustawienie stołów –stoły powinny być tak ustawione, aby ludzie nie czuli się podrzędni lecz tak by czuli się partnerami w procesie nauki
2. oświetlenie – oświetlenie ma ogromny wpływ na zdolność do odpowiedniej koncentracji i wysiłku umysłowego. Bardzo niekorzystne jest oświetlenie jarzeniowe a także półmrok.
3. doświadczenia życiowe – należy pamiętać, iż ma się odczynienia z ludźmi dorosłymi, doświadczonymi w różnych dziedzinach życia. Doświadczenia te należy szanować i pozwolić uczącym się je wykorzystywać w dalszej nauce.


Elementy warunkujące zmiany edukacyjne (uczenie się) :

1. Motywacja
2. Emocje (satysfakcja, wyzwania)
3. Zainteresowanie
4. Uwaga (koncentracja)
5. Poczucie kompetencji (przekonanie o tym, że potrafi sobie poradzić z wyznaczonym celem)
TEMAT:

METODY KSZTAŁCENIA




WYKŁAD

1. Wstęp
- przedstawienie się
- temat
- cel
- agenda

2. Treść główna
- „treści wypoczynkowe”
- pomoce dydaktyczne
- różnicowanie woli słuchaczy
- kontakt wzrokowy
- praca głosem
- zaangażowanie emocjonalne
- tempo mówienia

3. Zakończenie




DYDKUSJA

1. Wprowadzenie
Osoba prowadząca dyskusje nie powinna ujawniać swojego stanowiska na dany temat!
- temat
- cel
- zasady dyskusji (np. podział grupy na mniejsze wypracowujące swoje stanowisko)
- skierowanie pierwszego pytania do kogoś konkretnego

2. Utrzymanie kierunku w celu podtrzymania tematu
- utrzymanie kierunku dyskusji
- poruszanie różnych alternatywnych problemów dotyczących tematu
- zaangażowanie wszystkich uczestników
- kontrolowanie kultury dyskusji

4. Podsumowanie
- można tu także oceniać wkład poszczególnych dyskutantów (zwłaszcza w szkołach)

TEMAT:

CZYNNIKI PODMIOTOWE I SYTUACYJNE WPŁYWAJĄCE NA UCZENIE SIĘ


1. Cele
- przekonanie ucznia, że cel leży w granicach jego możliwości
- cel jest jasny, precyzyjny i atrakcyjny
- cel jest użyteczny
- uczeń ma poczucie kompetencji
- cel musi być od początku znany
- cel nie jest zbyt odległy w czasie

2. Zadania
- jasne kryteria zadania
- urozmaicenie
- zadania uwzględniające możliwości uczących się
- systematyczne udzielanie informacji zwrotnej
- możliwość wyboru zadań
- możliwość prezentacji własnych pomysłów i rozwiązań
- stwarzanie możliwości poznania bezpośredniego
- zadania pozwalające odnieść sukces
3. Organizacja pracy
- uwaga
- ład w miejscu pracy
- logiczny plan zajęć
- „dobry start”
- ćwiczenia organizujące uwagę
- sposób prezentacji
- pomoce naukowe
- różnorodność zadań i metod
- estetyczne pomoce dydaktyczne
- docenianie wysiłków i efektów pracy


RAPS
(Rozpoznanie i analiza potrzeb szkolenia)

Szkolenia w firmach robi się ze względu na:

KLIENCI:
- nowe oczekiwania klientów
- wzrost liczby klientów
- skargi klientów
- „odpływ” klientów
- pozyskanie nowych klientów

ZMIANY W FIRMIE:
- wchodzenie na nowy rynek
- nowe technologie
- nowy sprzęt
- zmiany organizacji pracy
- nowy profil działalności
- wyniki kontroli i raporty
- zmiana wizerunku
- podnoszenie prestiżu
- wzrost wydajności
- potrzeba „przywiązania” pracownika
- wzrost wypadkowości
- poprawa jakości obsługi

PRACOWNICY:
- konflikty
- potrzeba awansu
- duża rotacja (fruktacja) kadry
- nowi pracownicy
- problemy z absencją
- dyscyplina pracy

ZMIANY POZA FIRMĄ:
- wzrost konkurencji
- zmiany przepisów prawnych itp.
- Dotacje


Skąd wiemy jakie są potrzeby szkoleniowe w firmie?

1. Z wywiadów (rozmów) z pracownikami o kadrą kierownicza
2. Z obserwacji pracowników na stanowiskach pracy
3. Z analizy dokumentów w firmie dotyczących wyników ekonomicznych
4. Z obserwacji „świata” poza firma
5. Z przeprowadzonych ankiet (np. anonimowych)


FAZY RACJONALNEGO DZIAŁANIA:

I. PRZYGOTOWANIE
- określenie celu
- poznanie warunków
- planowanie

II. WYKONANIE
- realizacja planu
- bieżąca kontrola
- rozwiązywanie nieprzewidzianych problemów
III. KONTROLA FINALNA
- ocena uzyskanego wyniku
- ocena przebiegu działania
- sformułowanie wniosków na przyszłość



CELE ŻYCIOWE CZŁOWIEKA:
- motywują
- porządkują nasze życie (wyznaczają zadania i ich kolejność)
- pomagają dokonywać wyborów (w tym wyborów zadań)
- nadają życiu sens
- służą rozwojowi człowieka
- pomagają budować własną tożsamość
- wzmacniają poczucie własnej wartości
- wspomagają kształtowanie przyszłości


CELE KSZTAŁCENIA CZŁOWIEKA:
- pozwalają określić efektywność działań
- wyznaczają dobór treści, metod, środków i zadań
- służą rozwojowi człowieka
- motywują
- rozwijają samodzielność

Cele dzielimy na:
1. cele ogólne - wyrażają to, co ma być produktem końcowym szkoły, stąd określenie celów instytucjonalnych
2. cele pośrednie - otrzymuje się w rezultacie podziału ogólnych celów wyrażonych w kategoriach funkcji na składniki w postaci czynności
3. cele operacyjne - charakteryzuje większa precyzja i konkretność. Celom tym nadaje się postać operacyjną – cel operacyjny opisuje pożądany rezultat wyrażony w konkretnym zachowaniu końcowym, w sposób, który umożliwia nauczycielowi ocenienie, czy jego cele zostały osiągnięte. Cele operacyjne wyróżniają się takimi cechami jak:
o odpowiedzialność
o jednoznaczność
o wykonalność
o logiczność
o obserwowalność
o mierzalność