Narkotyki
Narkotyki, środki odurzające, naturalne lub syntetyczne substancje zmniejszające wrażliwość ośrodkowego układu nerwowego, hamujące jego reaktywność (depresja oddechowa, depresja ośrodkowa). Zależnie od wielkości dawki powodują uspokojenie, euforię, odurzenie lub sen narkotyczny.
Narkotyki stosuje się jako leki przeciwbólowe, uspokajające, nasenne oraz do narkoz (anestezji, narkotyki chirurgiczne). Ich używanie wiąże się jednakże z niebezpieczeństwem wywołania uzależnienia i przyzwyczajenia do ich zażywania (nałóg), czyli narkomanii, powodujących zmiany osobowości (osobowość - zaburzenia) i wyniszczenie organizmu.
Walka z nielegalną produkcją i handlem narkotykami wymagała współpracy międzynarodowej, czego efektem były następujące umowy: międzynarodowe konwencje opiumowe w Hadze 1912 i Genewie 1925, konwencja o ograniczeniu produkcji i uregulowaniu podziału środków odurzających z 1931, konwencja o zwalczaniu nielegalnego handlu środkami odurzającymi z 1936.
W 1961 podpisano z inicjatywy ONZ jednolitą konwencję o środkach odurzających, a w 1972 przyjęto poprawkę w celu zwiększenia kontroli. W 1971 przyjęto w Genewie konwencję o środkach psychotropowych. Przy ONZ istnieje od 1971 Fundusz Narodów Zjednoczonych dla Kontroli Nadużywania Narkotyków.
Narkotyki są to środki odurzające pochodzenia roślinnego lub syntetycznego, powodujące - w zależności od dawki - uspokojenie, zniesienie bólu, odurzenie, euforię lub sen; wielokrotne stosowanie powoduje przyzwyczajenie i tzw. głód narkotyczny, a w konsekwencji narkomanię.
Nawyk stałego używania narkotyków prowadzi do zupełnej zależności od nich; powoduje zmiany w osobowości, zmiany w ustroju, głównie w układzie nerwowym, wyniszczenie organizmu, zawężenie zainteresowań do problemu zdobycia narkotyku.
Na zasadzie umów międzynarodowych produkcja, handel i stosowanie narkotyków pozostają pod ścisłym nadzorem, a nielegalna produkcja i obrót podlegają karze.
W medycynie narkotyki stosowane są w chirurgii do narkozy, ponadto jako środki przeciwbólowe, uspokajające i inne.
Do narkotyków należą: opium, morfina i jej syntetyczne pochodne - dionina, heroina, haszysz, kokaina oraz liczne związki syntetyczne np. amfetamina.
OPIUM - laudanum, wysuszony sok mleczny zbierany z powierzchni niedojrzałych makówek maku lekarskiego, po ich mechanicznym uszkodzeniu. Szarobrunatna żywicowata masa o charakterystycznym zapachu i gorzkim smaku. Opium używane jest głównie do produkcji morfiny i innych alkaloidów. Preparaty galenowe otrzymywane z opium używane są jako leki rozkurczające i przeciwbólowe. Częste stosowanie prowadzi do nałogu - opiumizmu.
MORFINA - główny alkaloid opium, pochodna fenantrenu, C17H19NO3. Otrzymywana na skalę przemysłową głównie przez ekstrakcję słomy makowej. Biały, krystaliczny proszek bez zapachu, o gorzkim smaku. Działa na pewne ośrodki kory mózgowej znosząc czucie bólu. Stosowana w lecznictwie głównie w postaci chlorowodorku. Częste stosowanie prowadzi do narkomanii - morfinizmu. Duże dawki mogą spowodować śmierć na skutek porażenia ośrodka oddechowego.
KODEINA - metylomorfina, C18H21NO3 * H2O, alkaloid występujący w opium, biały, krystaliczny proszek bez zapachu, o gorzkim smaku. Otrzymywana z opium lub syntetycznie z morfiny. Stosowana w postaci zasady lub fosforanu, głównie w różnych preparatach złożonych. Dłuższe stosowanie może prowadzić do uzależnienia.
DIONINA - nazwa farmaceutyczna chlorowodorku etylomorfiny C18H23NO3 * HCl * 2H2O. Biały, krystaliczny proszek bez zapachu, o gorzkim smaku. Działa porażająco i narkotycznie na ośrodkowy układ nerwowy, zmniejsza wrażliwość na ból.
HASZYSZ - zlepione wydzielającą się żywicą i sprasowane szczyty kwitnących pędów egzemplarzy żeńskich konopi indyjskich. Produkowany głównie w południowej Azji, popularny od czasów starożytnych wśród ludności muzułmańskiej. Środek narkotyczny palony w fajkach. Jego działanie jest głównie następstwem obecności w żywicy czterohydrokanabinolu, związku o wybitnych właściwościach narkotycznych. Stosowanie powoduje euforię i narkomanię prowadzącą do degradacji psychicznej.
KOKAINA - C17H21NO4, alkaloid występujący w liściach krzewu kokainowego, otrzymywany z nich lub półsyntetycznie z innych alkaloidów (o zbliżonej budowie) tej samej rośliny. W obrocie znajduje się głównie chlorowodorek kokainy. Wywołuje szybkie, lecz krótkotrwałe miejscowe znieczulenie. Jako narkotyk, zażywana głównie w postaci tabaczki, wywołuje silne pobudzenie psychiczne i ruchowe, prowadzące do stanu euforii. Nadużywanie prowadzi do groźnego w skutkach nałogu - kokainizmu.
AMFETAMINA - benzedrin, psychedryna - C9H13N. Biały, krystaliczny proszek bez zapachu, o słabo gorzkim smaku. Silnie pobudza ośrodkowy układ nerwowy, zmniejsza zmęczenie fizyczne i psychiczne, poprawia samopoczucie, wywołuje bezsenność.
HEROINA - C17H17ON(C2H3O2)2, dwuacetylomorfina, syntetyczna pochodna morfiny. Biały, krystaliczny proszek o gorzkim smaku. Działa przeciwbólowo (kilkakrotnie silniej od morfiny) i narkotycznie. Ze względu na niebezpieczeństwo narkomanii (heroinimania) obecnie nie jest stosowana w lecznictwie. Narkomani zażywają zwykle tabaczkę heroiny zmieszanej z kokainą.
MESKALINA - trójmetoksyfenyloetyloamina - C11H17O3N, alkaloid występujący w kaktusie. Jest środkiem halucynogennym, powoduje euforię i stany odurzenia połączone z barwnymi halucynacjami wzrokowymi oraz, dłużej trwające, zaburzenia osobowości. Zmiany psychiczne zbliżone są do schizofrenii. Zażywanie prowadzi do narkomanii.
MARIHUANA - rosamaria, tradycyjny lek narkotyczno-euforyczny i narkotyk, o zbliżonym składzie chemicznym oraz analogicznym zastsowaniu i działaniu jak azjatycki haszysz. Produkowany z konopi indyjskich rosnących w Ameryce.
LSD-25 - dwuetyloamid kwasu d-lizergowego, środek trujący (psychotoksyczny). Bezbarwne kryształy, temperatura topnienia 83C, stosowany w postaci winianu. Przyjęty doustnie już w małej ilości powoduje halucynacje, zaburzenia motoryczne.
ECSTASY - 3,4 metylo dioxymetyamfetamina. Po raz pierwszy wyprodukowano ją przed pierwszą wojną światową i wykorzystywano do tego celu związki aminowe ze zwykłej gałki muszkatołowej - produkt nosił wówczas nazwę MDMA.
W stanie czystym ecstasy na rynku występuje sporadycznie. Z badań laboratoryjnych wynika, że w obiegu są mieszanki z laktozą, talkiem, amfetaminą, środkami przeciwbólowymi i uspokajającymi, kofeiną, kokainą, heroiną, płynem ceglanym, a niekiedy nawet z arszenikiem. Do dziś specjaliści doliczyli się 130 odmian ecstasy.
Ecstasy działa najpierw jako stymulant, ale potem jako halucynogent. Zbyt częste zażywanie powoduje syndrom ekstatycznego wypalenia - życie bez tabletki staje się jałowe. Znane są przypadki śmiertelne.
BARBITURANY - pochodne kwasu barbiturowego (malonylomocznika), w którego cząsteczce podstawiono atomy wodoru lub tlenu róznymi rodnikami aliafatycznymi lub aromatycznymi. Związki o dużej toksyczności, stosowane w lecznictwie jako środki nasenne np. weronal, luminal, narkozan (ewipan). Długotrwałe zażywanie barbituranów może prowadzić do narkomanii.