Układ nerwowy

Układ nerwowy składa się z
• Układu somatycznego ( który składa się z układu ośrodkowego czyli mózgu i rdzenia kręgowego oraz z układu dowolnego czyli nerwów czaszkowych i rdzeniowych
• Układ autonomiczny który składa się z układu współczulnego i niewspółczulnego
Receptory to komórka lub grupa komórek czuciowych zdolnych do odbierania bodźców wpływających ze środowiska zewnętrznego lub wewnętrznego
Klasyfikacja receptorów ze względu na rodzaj odbieranej energii
• Swoiste
- mechanoreceptory – wrażliwe na odkształcenie komórek
- fotoreceptory – wrażliwe na fotony światła np. pręciki, czopki
- termoreceptory – wrażliwe na energię cieplną
- chemoreceptory – wrażliwe na substancje chemiczne w wodzie, powietrzu i płynach ciała np. receptory węchu i
Smaku
• Ze względu na pochodzenie
- eksteroreceptory – receptory pobierają bodźce ze środowiska zewnętrznego
- interoreceptory – odbierają bodźce ze środowiska wewnętrznego

Narząd wzroku stanowi gałka oczna oraz narządy dodatkowe oka np. brwi , powieki , narząd łzowy, aparat ruchowy oka

Ściana gałki ocznej jest trójwarstwowa . Najbardziej zewnętrzną warstwę stanowi błona włóknista. W tylniej części gałki ocznej jest nieprzezroczysta twardówka jedynie w przedniej przezroczysta rogówka . warstwę środkową stanowi błona naczyniowa na którą składają się : barwna tęczówka i ciało rzęskowe oraz naczyniówka . Wewnętrzną warstwę gałki ocznej stanowki światłoczuła siatkówka. Wewnątrz powierzchnię powieki pokrywa delikatna przezroczysta błona – spojówka
Obraz powstały na siatkówce jest :
-rzeczywisty
- pomniejszony
- odwrócony

Fotoreceptory
- pręciki które nie pozwalają na rozróżnicowanie kolorów i precyzyjne widzenie
- czopki pozwalają na tworzenie obrazów ostrych i barwnych gdy jest jasno

Choroby narządu wzroku :
• Kurza ślepota
- przyczyna : brak witaminy A
- objawy utrudnione przystosowanie się do widzenia po zmroku
• Daltonizm
- przyczyna: wada genetyczna
- objawy : nierozróżnianie kolorów
• Zez
- przyczyny: niesynchroniczna praca miesni oka
- objawy : zakłócenie widzenia obuocznego

UCHO składa się z :
• Ucha zewnętrznego – kanał słuchowy , małżowina
• Ucho środkowe które składa się z :
- kosteczek słuchowych ( kowadełko, młoteczek, strzemiączko
- błona bębenkowa
• Ucho zewnętrzne ( kanały półkoliste i błędnik czyli ślimak i przedsionek)

Kanały półkoliste tworzą przewody wypełnione endorfiną, ruch endolimfy spowodowany ruchem głowy podrażnia umięśnione komórki zmysłowe co umożliwia m.in. odbierać wrażenia o ruchach obrotowych
Ślimak jest to skręcony kanał zawierający płyn zwany endolimfą . w ślimaku znajduję się narząd Cortiego, który jest w właściwym narządem słuchu
Kosteczki słuchowe – są połączone ze sobą stawowo przekazują one drgania z błony bębenkowej do błędnika
Trąbka słuchowa – jej zadaniem jest wyrównanie ciśnień po obu stronach błony bębenkowej

Bodziec – uczucie , czynnik fizyczny lub biochemiczny powodujący specyficzną reakcję receptorów nerwowych lub innej komórki
Polaryzacja – różnica potencjałów pomiędzy zewnętrzną powierzchnią błony komórkowej i wewnętrznej komórki w wyniku nierównomiernego rozmieszczenia jonów po obu stronach błony. Wewnątrz komórki ładunek staje się ujemny a na zewnętrz dodatni
Depolaryzacja – zmniejszenie elektrycznego potencjału błony komórkowej spowodowane napływem przez kanały jonowe w błonie komórkowej jonów sodu do cytoplazmy komórkowej
Prowadzi do pobudzenia komórki nerwowej lub mięśniowej
Repolaryzacja – proces odwrotny do depolaryzacji. Zespół zjawisk fizykochemicznych następujących po przejściu impulsu nerwowego, przywracający polaryzacji błony komórkowe ładunek komórki staje się ujemny a na zewnątrz dodatni. Istotny jest w tym procesie ruch jonów sodu . z wewnątrz komórki na zewnątrz, a jonów potasu w przeciwnym kierunku
Powstanie pobudzenia w komórce nerwowej
Potencjał spoczynkowy – działanie bodźca

Wzrost przepuszczalności błony na Na+

Depolaryzacja błony

Powstanie potencjału czynnościowego

BUDOWA I FUNKCJE MÓZGU CZŁOWIEKA
Mózgowie zbudowane jest z pięciu zasadniczych części
Licząc od przodu wyróżnia się części mózgowia : kresomózgowie, międzymózgowie, śródmózgowie, tyłomózgowi wtórne oraz rdzeń przedłużony
1. Rdzeń przedłużony – od dołu łączy się z rdzeniem kręgowym od góry przechodzi w most. W rdzeniu przedłużonym znajdują się drogi nerwowe ( wstępujące, zstępujące) oraz bardzo ważne ośrodki nerwowe odpowiedzialne m.in. za połykanie, żucie, ssanie oraz ruchy oddechowe, częściowo za pracę serca
2. Móżdżek – zbudowany jest z dwóch pobrużdżonych półkuli móżdżka, które pokryte są trójwarstwową korą móżdżku. W korze tej zachodzi integracja impulsów docierających m.in. do ucha wewnętrznego. Dzięki temu możliwe jest utrzymanie równowagi i wyprostowanej postawy
Nawet niewielkie uszkodzenie móżdżka prowadzi do poważnych zaburzeń
- ataksji – zaburzenie koordynacji pracy mięśni szkieletowych
- astenii – szybkie męczenie się mięśni
3. śródmózgowie człowieka jest niewielkim odcinkiem pnia mózgu związanym z nim koordynacją pracy mięśni gałki ocznej
4. międzymózgowie – stanowi centrum koordynacji nerwowej i hormonalnej. W międzymózgowiu znajdują się ważne ośrodki motywacyjne układu nerwowego
- pokarmowy ( głód, sytość )
- pragnienia
- agresji
- termoregulacyjny
- rozrodczy ( wyzwalający popęd płciowy )
5. kresomózgowie – tworzą je dwie półkule mózgowe połączone spoidłem wielkim w każdej półkuli wyróżnić można charakterystyczne płaty : czołowy, ciemieniowy, skroniowy i potyliczny
Dla kresomózgowia charakterystyczna jest kora mózgu którą tworzą sześć warstw komórek nerwowych
Mózgowie i rdzeń kręgowy otoczone są łącznotkankowymi błonami – oponami mózgowo-rdzeniowymi budowa:
a) Twardówka – przylega do kości czaszki
b) Pajęczynówka wytwarza płyn mózgowo- rdzeniowy który produkowany jest ok. 650 cm3 na dobę . płyn działa chłodząco i chroni przed urazami mechanicznymi, reguluje ciśnienie wewnątrz-czaszkowe krwi oraz jako ochrona biologiczna
c) Naczyniówka –silne ukrwiona pełni funkcje odżywcze

Nerwy są wiązkami włókien nerwowych
Impulsy nerwowe wysyłane są nerwami. Człowiek ma 12 par nerwów czaszkowych oraz 31 par nerwów rdzeniowych
Ilość nerwów w poszczególnych odcinkach rdzenia :
- szyjny 8 par
- piersiowy 12 par
- lędźwiowy 5 par
- krzyżowy 5 par
- guziczny 1 para

Część wspólna autonomicznego ruchu nerwowego obejmuje komórki leżące w części piersiowo-lędźwiowej rdzenia kręgowego wydzielana jest adrenalina. Układ nerwowy autonomiczny przy współpracy w jego skład wdechu, koordynuje część krzyżową rdzenia kręgowego, wprowadza organizm w stan odprężenia wydzielana jest acetylocholina
Odruch jest autonomiczną reakcja organizmu na bodziec . dochodzą do skutku dzięki układowi nerwowemu . jest to podstawowy akt czynnościowy w którym po pobudzeniu receptora następuje reakcja efektora
Typy odruchów :
- bezwarunkowe
- warunkowe
Łuk odruchowy – jest to droga jaką pokonuje impuls od receptora neurony pośredniczące do efektora
Doświadczenie I. Pawłowa
Badając fizjologię wydzielania śliny stwierdził, że psy wydzielają ślinę nie tylko w trakcie posiłku, ale także w reakcji na bodziec, który posiłek poprzedzał. Jedzenie, powodujące ślinienie nazwano pierwotnym bodźcem kluczowym, a dzwonek bądź lampkę bodźcem obojętnym. W wyniku stałego towarzyszenia bodźców obojętnych bodźcom kluczowym następowało przekształcenie bodźców obojętnych we wtórne bodźce kluczowe. Zjawisko to Pawłow nazwał odruchem warunkowym, w odróżnieniu od wrodzonego odruchu bezwarunkowego czyli ślinienia się na pierwotny bodziec kluczowy (pokarm). Dalsze badania doprowadziły do odkrycia praw nabywania odruchów warunkowych
Odruch instrumentalny Wymaga od badanego organizmu wykonania określonej reakcji ruchowej lub powstrzymania się od niej (reakcje te zwane są reakcjami instrumentalnymi lub sprawczymi
Schemat powstania odruchu klasycznego
Bodziec obojętny ( lapka) --------- wzmocnienie ( pokarm) -------- reakcja


Ośrodki czuciowe
W komorze półkul mózgowych człowieka eksperymentalnie wykazano istnienie różnego rodzaju ośrodków nerwowych i czuciowych, ruchowych oraz kojarzeniowych .
Ośrodki czucia dotyku , smaku i zmiany temperatury – znajdują się przede wszystkim w płacie ciemieniowym ( najwiekszą tzw. reprezentacje korową mają te części ciała które są bardzo dobrze unerwione np. kciuk i język) wrażenia słuchowe docierają do ośrodków słuchowych w płatach skroniowych, natomiast wrażenia wzrokowe w ośrodkach wzroku w płacie potylicznym . w płacie czołowym znajdują się ośrodki ruchowe sterujące ruchami dowolnymi , między innymi kończyn tułowia oraz skurczami mięśni twarzy . w płacie czołowym znajdują się także ośrodki kojarzeniowe sterujące najbardziej złożonymi formami zachowania się . W korze mózgowej człowieka znajdują się także ośrodki związane z umiejętnościami specyficznie ludzkimi . w płacie skroniowym znajduje się ośrodek słuchowy mowy, który umożliwia rozumienie słyszanych słów . w płacie czołowym zlokalizowany jest ośrodek ruchowy mowy ( kontroluje prace mięsni umożliwiających wydawanie dźwięków artykułowanych ) oraz ośrodek ruchów pisarskich ręki ( jego uszkodzenie pozbawia zdolności pisania, ze chory zachowuje zdolności wykonywania innych złożonych ruchów dowolnych ) w płacie potylicznym znajduje się natomiast ośrodek wzrokowy mowy ( gdy czytasz tę książkę z pewnością pracuje on „pełną parą) na styku płatów ciemieniowego i potylicznego i skroniowego znajduje się nadrzędny ośrodek mowy ( podobno dobrze rozwinięty u znakomitych mówców )
Stres reakcja organizmu na niekorzystny bodziec środowiska głównie zewnętrznego ( rzadziej wewnętrznego) dzięki któremu organizm może dostosować się do nowych warunków
Stresory to czynniki ( bodźce ) reakcji stresowej. Mogą mieć różny charakter ( zewnętrzny lub wewnętrzny ) i różną moc oddziaływania na ludzi. Na jednych mogą działać z dużą siłą a na innych ze znacznie słabszą siła .
Silne stresory występują w trudnych sytuacjach życiowych . jedna z nich jest sytuacja zagrożenia życia lub zdrowia czy tez pozycji społecznej człowieka . inna jest sytuacja przeciążenia w której człowiek wykonuje określone czynności na granicy swoich możliwości fizycznych i psychicznych . Zakłócenie to z kolei trudna sytuacja w której człowiek nie jest skutecznie realizować podjętych zadań ze względu na przeszkody. Deprywacja natomiast ( brak, utrata) to trudna sytuacja życiowa w której na przykład tracimy bliską osobę, jesteśmy skazani na długotrwałą rozłąkę z osobą kochaną , opuszczamy dom rodzinny.
Reakcja organizmu na trudne sytuacje stresowe jest trójwarstwowa.
Pierwsza faza ma charakter mobilizacji i polega na zmianach przygotowująca organizm do walki lub ucieczki
W pierwszej kolejności w rdzeniu nadnerczy uwalniane są hormony stresu, czyli adrenalina i noradrenalina. Ponieważ rdzeń nadnerczy stanowi część układu współczulnego reakcja organizmu na stresor jest prawie natychmiastowa . dzieki „ wyrzutowi” adrenaliny to krwioobiegu rozszerzeniu ulegają naczynia krwionośne w mięśniach szkieletowych ( rośnie napięcie mięśni ) a zwężeniu w skórze ( bladość skóry) i jamie brzusznej. Zwiększa się częstośc skurczów serca. Rozszerzają się oskrzela i zwiększa tempo oddechu , dzieki czemu do organizmu jest dostarczane więcej tlenu . Podwyższa się poziom glukozy we krwi i przyspiesza rozkład tłuszczów . rozszerzają się źrenice i poprawia ukrwienie mózgowia . Dzięki noradrenalinie z kolei utrzymuje się wysokie ciśnienie krwi . następnie do akcji wkracza kortyzol produkowany przez korę nadnerczy. Hormon ten wzmacnia słabnące działanie adrenaliny i noradrenaliny. Przede wszystkim utrzymuje wysoki poziom glukozy we krwi dzięki czemu zapewniony jest ciągły dopływ „paliwa” do komórek . Mobilizacji towarzyszy stan napięcia emocjonalnego lekkie zdenerwowanie i motywacja pobudzająca organizm do działania , długotrwałe podtrzymanie mobilizacji odbywa się jednak sporym kosztem. Przede wszystkim kortyzol obniża sprawność układu odpornościowego . to dlatego młodzi ludzie żyjący w ciągłym stresie i pośpiechu są bardzo podatni na infekcje i inne choroby.
Fazy stresu
- mobilizacja
- faza krytyczna występuje w przypadku gdy stres się przedłuża, jest to faza w krórej natężenie stresu osiąga próg odporności organizmu . w tej fazie bije szybko serce i nieregularnie , zmiejsza się krzepliwość krwi. Pogarsza się wydajność płuc . wzrasta napięcie mięśni szkieletowych .
Jeśli nie znajdziemy dobrego sposobu na rozładownie stresu i zapewnienie organizmowi wypoczynku, możemy sprowadzić organizm w trzecią faze
- destrukcji – obrony przed stresem , przybierającej często agresji ( ataku) celem agresji jest zniszczenie lub uszkodzenie przedmiotu bądź osoby będącej przyczyną stresu. Jednak agresja, chwilowo redukująca napięcie emocjonalne prowadzi do nowych trudności i nasilenia stresu
Człowiek przesypia jedną trzecią swojego życia i nie jest to czas stracony Nowo narodzone niemowlę śpi z przerwami nawet do szesnastu godzin na dobę . dziecko rosnąc stopniowo skraca czas snu w dzień . dorosły człowiek potrzebuje około 7-8 godzin snu w nocy. Zapotrzebowanie na sen jest cechą indywidualną i zależy od kilku czynników, takich jak nasza codzienna aktywność, ilość pracy wykonanej w ciągu dnia , jak również przyzwyczajenia nabyte w przeszłości. Fachowcy nazywają sen odwracalnym stanem nieświadomości, który charakteryzuje się zmienną aktywnością kory mózgowej . sen przychodzi wtedy gdy kora mózgowa zostaje pozbawiona dostatecznie silnych podniet i nie dzieje się nic, co wystarczająco zaprzątnęło by naszą uwagę.
Wyróżniamy dwie zasadnicze fazy snu: sen wolnofalowy zwany fazą SEM i sen paradoksalny zwany fazą REM . w czasie snu wolnofalowego tempo metabolizmu ulega znacznemu zmniejszeniu , spada ciśnienie krwi , zwolnione zostają oddechy rytm serca, nerki produkują mniej moczu a pokarm przesuwa się przez jelita wolniej – organizm odpoczywa i regeneruje siły. Spada również o pół stopnia Celsjusza temperatura naszego ciała . Są jednak procesy które w tej fazie zachodzą szybciej . między innymi wzrasta poziom niektórych hormonów, szybciej goją się rany. W zapisie EEG dla tej fazy snu charakterystyczne są fale delta generowane spontanicznie przez korę mózgową .
mniej więcej co 90 minut śpiący wchodzi na pewien czas 15 – 20 minut w fazę snu paradoksalnego. W czasie jej trwania gałki oczne poruszają się szybko pod zamkniętymi ale „trzepiącymi” powiekami, oddech i puls stają się nieregularne. Może się również zdarzyć mruczenie i mówienie przez sen . W czasie fazy REM mózg wysyła nieregularne fale beta.
Żaden z poznanych hormonów nie jest enzymem
Charakterystycznymi cechami kormonów człowieka wszelkich ssaków i innych kręgowców jest to że są wydzielane bezpośrednio do krwi i z nią przenoszone. Stąd określenie – wydzielanie dokrewne albo endokrymowe i nazwa całej dziedziny medycyny – endokrynologia . hormony powstają w jednym narządzie , tkance lub pojedynczych komórkach . jeśli jest to narząd wyspecjalizowany w wydzielaniu wewnętrznym nazywa się gruczołem dokrewnym. Jeśli zaś pełni jednocześnie funkcje wydzielania zewnętrznego i wewnętrznego – gruczoł mieszany. Cześć hormonów pochodzi z komórek rozsianego układu wydzielania wewnętrznego – te nazywa się hormonami tkankowymi
Hormon nie zapoczątkowuje żadnych reakcji biochemicznych, natomiast regulują intensywność i kierunki procesów już zachodzących . zmieniają także tam aktywnośc już działających enzymów. Oddziaływanie hormonów na komórki docelowe zachodzi zawsze za pośrednictwem receptorów komórkowych. Pozwala to uzyskać pożądaną specyfikę działania, gdyż tylko komórka mająca odpowiedni receptor reaguje na dany hormon chociaż znajduje się w całym krwioobiegu . białko receptora może być wbudowane w błonę komórkową albo stanowić „ruchomy” składnik cytoplazmy.
W porównaniu z układem nerwowym działanie układu dokrewnego jest znacznie wolniejsze ale skutki działania są długotrwałe.
W krwi każdego człowieka krąży nieustannie kilkadziesiąt różnych hormonów
Gruczoł Hormony Działanie Niedoczynność Nadczynność
Podwzgórze Wazopresyna


Oksytocyna

Hamujące i pobudzające przysadkę Zmniejszanie ilości wody w moczu
Pobudzanie skurczów mięśni gładkich macicy i wydzielanie mleka, regulacja wydzielania hormonów przysadki
Moczówka prosta
Przysadka mózgowa Hormon wzrostu


Hormony tropowe Pobudzanie wzrostu, regulacja metaboliczna
Pobudzanie czynności tarczycy, kory nadnerczy, gonad
U dzieci – karłowatość


Odpowiednio podobne do niedoczynności : tarczycy, kory nadnerczy, albo gonad U dzieci – gigantyzm, u dorosłych- akromegalia
Odpowiednio podobne do nadczynności tarczycy, kory nadnerczy i gonad
Szyszynka Melatonina Regulacja dojrzewania biologicznego, sen
Tarczyca Tyroksyna

Kalcytonina Wzrost tempa metabolicznego
Gosp. wapniowa U dorosłych- wole i obrzęki Uczucie gorąca i nadmierne pocenie się; choroba Basedowa
Przytarczyce parathormon Gosp. wapniowa Niski poziom wapnia we krwi, nadmierna pobudliwość nerwowa Wysoki poziom wapnia we krwi , łamliwość kości

Trzustka
- komórka alfa
- komórka beta

Glukagon

insulina

Podwyższenie poziomu cukru
Obniżenie poziomu cukru

Cukrzyca typu I

Niedobór cukru we krwi
Nadnercza
- kora

- rdzeń
Kortyzol

Adrenalina
noradrenalina

Regulacja gosp. Wapnia i potasu oraz gosp. Wodnej. Regulacja metabolizmu związków organicznych

Podwyższenie ciśnienia krwi, tempa metabolizmu, stężenia cukru we krwi
Obniżenie odporności
jądra
Androgeny
( testosteron )
Rozwój drugorzędowych cech płciowych, popęd płciowy
Wysoki głos, brak owłosienia twarzy, niemęska budowa ciała, zaburzenie płodności

jajniki estrogeny Rozwój cech płciowych, popęd płciowy, regulacja cykli menstruacyjnych Męska budowa ciała , zaburzenie popędu płciowego i płodności