Wychowanie i oświata

Oświata wspólczesna – uwarunkowania i kierunki przemian

Uwarunkowania przemain:
- przygotować odpowiednie kadry, uwarunkowania ekonomiczne, nakłady na oświatę
- uwarunkowania społeczne wynikające z potrzeb społeczeństwa
- uwrunkowania ideowo – polityczne, dostosowanie oświaty do sytuacji politycznej kraju
- uwarunkowania kulturowe

Kierunki przemian:
- powszechność oświaty
- podnoszenie jakosći kształcenia i wychowania
- ustawiczność ( kształcenie nieustanne jest konieczne )
- upowszechnienie średniego wykształcenia
- droznosć systemu oświatowego
- równomierny rozwój wszystkich szczebli kształcenia

System oświatowy:
- jest to zespół wszystkich instytucji oswiatowo wychowawczych powiazanych ze sobą i funkcjonujących w oparciu o zasady ustalane przez państwo Zasady te to:
 ustalanie ogólnych ram organizacyjnych dla szkolnictwa ( dotyczy podstaw programowych czyli określa podstawowe ramy organizacyjne i czas trwania poszczególnych szczebli nauczania
 tworzenie i utrzymywanie szkolnictwa podstawowego, określenie stosunku do szkolnictwa prywatnego wyznaniowego
 ustalenie przymusu szkolnego do 18 r. życia obecnia
 nadzór nad szkolnictwem sprawowany przez państwo i instytucje powołane do tego celu
- nadzrór pedagogiczny – programy, jakosć efektów
- ekonomiczny – kontrola wydatków fibnansowych na szkolnictwo

System. Oświatowe po II wojnie Św.
- w sensie programowym nienadążanie systemów oswiatowych za tempem przemian społecznych
- nierównomierny poziom kształcenia miasto- wieś
- wewnętrzna sprzecznosć pomiędzy formalnym a rzeczywistym prawem do oswiaty
- niedofinansowanie systemów oświaty
- dyskryminacje rasowe, wyznaniowe
Przemany oświatowe w Polsce po II wojnie światowej

- wydłużenie cyklu edukacji podstawowej od 7 do 8 lat
- próba stworzenia dziesięciolatki ( podnieść poziom oświaty na wsi)
- obowiązek ukończenia szkół zasadniczych zawodowych przynajmniej lub szkoły przysposobienia zawodowego, były to szkoły 2 lub 3 letnie
- wprowadzono reformy programowe ( dotyczyły szkolnictwa ponadpodstawowego, w zakresie szkolnictwa zawodowego reforma opierała się na rozszerzeniu profilów kształcenia przygotowujących do nowych zawodów. W zakresie szkolnictwa ogólnokształcącego reforma zmierza ku aktualizacji treści programowych, wprowadzenie nowych treści
- zmiany w oświacie po 1989 r – Okrągły Stół zaproponował upowszechnienie szkolnictwa średniego, wprowadzono próg 18 rok życia jako obowiazek do nauki, ma to być powszechna szkoła ogólnokształacącqa, reforma programowa która szła w kierunku odchudzenia programów wprowadzała pojęcie minimum programowego jako części obowiazkowej, reszta tresci była do wyboru, wprowadzenie dużej ilości godzin na zajęcia fakultatywne ( zazwyczaj 2 godziny dla klasy ) odpolitycznienie programów szkolnych , wprowadzenie religii do szkół
- w 1999 r nowa reforma upowszechnienie szkolnictwa średniego, podniesienie poziomu oświaty na wsi , położenie nacisku na kształcenie umiejętnosci, a nie wiedzę encyklopedyczną, podkreślenie wagi wychowawczej funkcji szkoły
zmiana szczebli i systemu: szkoła podstawowa 6 lat, gimnazjum 3 lata, licea 3 lata

REFORMACJA I SZKOLNICTWO JEZUICKIE

Reformacja na szkolnictwo w I okresie oddziaływała ujemnie, nastąpiło zerwanie związków z kościołem ( Luter potępiał system kształcenia średniowiecznego )
Padcina to byt prawny i ekonomiczny szkół. Reformacja miała również pozytywny wpływ na szkolnictwo tj. język ojczysty wprowadzono w religii, zwrócono uwagę na konieczność religijnej edukacji. Upowszechniają się szkółki parafialne. Zrezygnowali z metody scholastycznej. Zwraca się uwagę na wiarę. Powstaje wiele nowych religii, które powodują pewna zmianę postaw, sam kościół zaczął się reformować, powstaje zakon jezuitów

Jezuici czyli Towarzystwo Jezusowe to męski zakon kleryków założony w Paryżu w 1534 r. przez św. Ignacego Loyola. Skupili swoje działania na pracy oświatowej, organizując sieć szkół średnich ( kolegia ) i w mniejszym stopniu wyższych akademii oraz na tworzeniu i propagowaniu zasady nowej pobożności ( szkoła ignacjalna )Praca misyjna w 3 kierunkach. W realizacji swoich celów Jezuici sięgali po nowatorskie rozwiązania, przekłady biblii na języki narodowe, teatry szkolne

Szkoła – kolegium – 7 letnie
Jest 5 klas:
1. gramatyka niższa – infima ( 2-letnia )
2. gramatyka średnia
3. gramatyka wyższa – syntaksa
4. humanitas – poetyka
5. retoryka ( 2-letnia )
Było to kolegium niższe
W kolegiach wyższych był 2-3 letni kurs filozoficzny ( oprócz w/w klas )
Nauka prowadzona przez zakonników, nie pobierali opłaty, wszyscy zakonnicy muszą uczyć przez pewien etap życia. Do nauczania zakonników przygotowują seminaria, zakonnicy są kontrolowani


SZKOLNICTWO W POLSCE W XVII W.
- Upadek szkolnictwa dotyczy wszystkich typów szkół: Uniwersytetu Krakowskiego, Wileńskiego, Akademii Zamojskiej
- Zaczęło podupadać szkolnictwo średnie
- Jezuici zamykają się na nowości, nie uczestniczą w świecie publicznym
- Zwycięża kontrreformacja
- XVII w. w Europie to rozkwit oświaty
- Polska cofa się wyraźnie w rozkwicie oświaty
- W Europie pojawiają się nowe prądy filozoficzne
- Sytuacja polityczna i ekonomiczna Polski w tym czasie jest niekorzystna dla rozwoju szkolnictwa
- Wojny doprowadziły do ekonomicznego zrujnowania kraju
- Upadek uniwersytetów
- Nietolerancja religijna prowadzi do zlikwidowania szkolnictwa ariańskiego i kalwińskiego
- Jezuici zaniedbali się pod względem naukowym
- Szkolnictwo średnie i sposób jego działania uległ zrutynizowaniu i wyizolowaniu rzeczywistości społecznej, kulturowej i ekonomicznej
- Krajem rządzi magnateria, czuli się bezkarni wobec prawa, ich zamożność umożliwiła wysyłanie ich dzieci za granicę do szkoły

SZKOŁA PRACY

 Nazwa funkcjonuje w rejonach Niemiec, krajach skandynawskich, w innych państwach funkcjonuje nazwa szkoła aktywna
 Twórca szkoły aktywnej J. Dewey
 Twórca szkoły pracy to G. Kirschensteiner
 Slójd – prace ręczne ( z niem. )stanowiły odrębny przedmiot nauczania w szkołach pracy
 Szkoły aktywne wprowadzały nauczanie wszystkich treści programowych, staje się praca lub inna forma aktywności twórczej

WG DEWEYA
 Szkoła ma kształcić przez działanie i poprzez ruch
 Szkoła nie może być tylko miejscem do pobierania lekcji, ale i miejscem czy formą aktywnej pracy i życia społecznego
 Zwracać uwagę na umiejętność współpracy i solidarności w działaniu
 Rozwijać pomysłowość i twórczość
 W swej doświadczalnej szkole jako podstawę wprowadził zajęcia jak tkactwo, szycie, gotowanie, garncarstwo itp. przy tych czynnościach uczniowie poznawali naukową stronę tych zagadnień, poprze badania próby, eksperymenty, odkrywały sposoby osiągania rezultatów końcowych
 Praca staje się narzędziem poznawczym, ale i instrumentem wychowawczym przygotowującym dzieci do aktywności społecznej
 Metoda ta ma uaktywnić wrodzone instynkty dziecka takie jak instynkt społeczny, twórczy, badawczy i artystyczny
ŚREDNIOWIECZNA SZKOŁA DUCHOWA
( WYCHOWANIE KOŚCIELNE )

 Szkoły klasztorne zakładane przez opatów klasztoru
 Szkoły katedralne zakładane przez biskupów, obowiązkowe

Szkoły klasztorne funkcjonują w pierwszych wiekach średniowiecza, organizowane przez benedyktynów i cystersów, celem szkół było uczenie, przygotowanie przyszłych duchownych, funkcjonowały szkółki zewnętrzne, które przygotowywały i kształciły chłopców nie przygotowujących się do stanu duchownego, były to szkoły przyklasztorne, do wykształcenia czy nauk nie przywiązywano większej wagi, ale niektóre klasztory mają wysoki poziom np. klasztory irlandzkie, uczono czytania i pisania, przepisywali księgi święte ( niekoniecznie święte ), uważali, że opieranie się na literaturę rzymska czy grecką jest niepotrzebne

Szkoły katedralne rozkwitnęły w XI i w XII w. , organizowane przez biskupów. Składały się z dwóch stopni:
1) TRIVIUM – tzw. trzy drogi, najniższy stopień, uczono gramatyki łacińskiej, łaciny zniekształconej, uczenie było pamięciowe, książkę miał nauczyciel, uczniowie po nim powtarzali, uczono też dialektyki w bardzo ograniczonym zakresie, lekceważono ją, uczono retoryki – odnoszono się głównie do formułowania wypowiedzi uzasadniających podstawowe prawdy wiary, uczono pisania listów, podań
2) QUADRIVIUM – tzw. cztery drogi, najwyższy stopień, arytmetyka była połączona z astronomią, służyły do ustalania ruchomych świat kościelnych, geometria uczyła geografii ( pobieżny opis ziemi ), muzyka to śpiew kościelny, chóralny, II stopień istniał w nielicznych szkołach

Metoda scholastyczna jako główna metoda nauczania
- uczenie pamięciowe bez zrozumienia
- metoda wychowawcza kara cielesna głównie
- chłopcy mieszkali w ciasnych, wilgotnych, nieogrzewanych celach, często chodzili głodni, tłumaczono to tym, że cierpienie da lepsze życie wieczne
ŚREDNIOWIECZNE IDEAŁY WYCHOWAWCZE

Ramy chronologiczne V w p.n.e.-XV w.p.n.e.
Upada cesarstwo zachodnio-rzymskie. Upada kultura grecka i rzymska. Wpływ na ideologię średniowieczną ma chrześcijaństwo.
Upadek, represja edukacji, czytać i pisać umiał przeważnie kler. Wszelkie ziemskie sprawy mają na uwadze życie wieczne wszystko było temu podporządkowane.
Kler jest jedyną wykształconą warstwą społeczną. Społeczeństwo jest nie wykształcone, nie umie czytać i pisać.
Charakterystyczna jest asceza, umartwienie. Pojawia się etos rycerski
Ludzie chcąc osiągnąć życie wieczne własne majątki przepisują na rzecz kościoła
W średniowieczu wytwarza się stanowy charakter wychowawczy
- wychowanie rycerskie
- wychowanie cechowe ( rzemieślnicze )
- wychowanie duchowe
Chłopi nie mieli wychowania

WYCHOWANIE RYCERSKIE
Etos rycerza: rycerz oddawał duszę Bogu, życie królowi, serce kobiecie, sławę, chwałę i honor dla siebie, uczono go władania bronią, jazdy konnej, układać pieśni ku czci, rycerz uczestniczył w walce lub w zawodach albo biesiadował, uczono go ogłady towarzyskiej, w większości przypadkach nie mieli wykształcenia umysłowego, nie umiał czytać i pisać, zazwyczaj mieli wykształcenie podstawowe ( czytanie i pisanie ) = tylko bogaci, majątki otrzymywał za zasługi lub w drodze rozboju

Etapy nauczania rycerskiego:
1. paź – od 7 roku życia rodzice oddawali syna na dwór księcia, króla, uczył się usługiwania damom i ogłady towarzyskiej
2. giermek – przechodzi pod nadzór rycerza, między 10-15 rokiem życia, był towarzyszem rycerza, podglądał poczynania prawa, dbał o uprząż, konie i pływał, zaczynał władać bronią , grac w warcaby, nie miał prawa udziału w walkach
3. rycerz – jeśli pasowało się giermka na rycerza było to jednoznaczne z nadaniem praw obywatelskich ( miał majątek mógł się ze nić), 18-20 lat, pasowanie odbywało się w czasie różnych uroczystości

WYCHOWANIE CECHOWE
Wychowanie mieszczańskie zwane rzemieślnicze lub w terminie, dzieli się na trzy okresy
 Uczeń – terminator – stopień ten kończy się aktem wyzwolenia na kolejny stopień. Do terminu czyli zakładu rzemieślniczego oddawano chłopców w wieku 7-10 łat , uczył się on pod okiem mistrza, pełnił funkcję posługiwacza, porządkował, sprzątał, tylko przy okazji podpatruje czynności rzemieślnicze, za naukę się płaci, opłata zazwyczaj było świadczenie w naturze ( jaja, kaczki itp. ) Opłata była różnej wysokości, decyzje jak długo tam był zależały od mistrza
 Czeladnik – nie pobierano opłat za naukę, mistrz decydował jak dfługo trwała nauka ( zazwyczaj do śmierci mistrza ), akt czeladniczy nadawano, gdy zakończył etap mistrza, był to akt publiczny, odbywał się przed starszyzna cechowa, wyzwolonego ucznia wpisywano do księgi rejestrów, czeladnik otrzymywał list wyuczenia, mógł więc pracować , ale pod okiem mistrza, niekiedy go zastępował, otrzymywał wynagrodzenie, okres ten trwa bardzo długo, nie chętnie zdradzano tajemnice rzemieślnicze, by ich nie zdradzić, nie mógł zmieniać miejsca pracy, zrzeszenia rzemieślników to cechy, cechy były grupami zamkniętymi
 mistrz

UNIWERSYTET KRAKOWSKI W ŚREDNIOWIECZU

Założony w 1364 r. przez króla Kazimierza Wielkiego, miał on otworzyć 4 wydziały: teologiczny, medyczny, prawniczy, filozoficzny, nacisk na wydział prawa, teologicznego nie otwarto, bo nie zgodził się papież, były więc trzy wydziały, funkcjonują one bardzo krótko, upadek uniwersytetu po śmierci Kazimierza Wielkiego, wznowienie jego działalności następuje w 1400 r. dzięki królowej Jadwidze ( wsparcie materialne, poprosiła papieża o zgodę na otwarcie wydziału teologicznego) Funkcjonują 4 wydziały, najbardziej rozbudowany był wydział teologii, miał 11 katedr, dyrektorem miał być profesor, studenci mieli lokum, dom wyznaczony przez króla, uniwersytet zostaje dany pod opiekę biskupa krakowskiego


POWSTAWANIE I ROZWÓJ UNIWERSYTETÓW W ŚREDNIOWIECZU

Nazwa „ Akademia „ istniała od „ Akademii Platońskiej” i „ Ateneum” i „ Szkoły Retorycznej” w Rzymie. Pierwsze Uniwersytety powstają w XII w. np. Bolonia, Paryż, Oxford. W średniowieczu istnieją dwa typy uniwersytetów
 Model włoski było to coś w stylu zrzeszenia studentów, grupa chętnych studentów tworzyła korporację ( zrzeszała się ), wynajmowała lokal, profesorów, miała wpływ na program nauki, nauczycieli opłacano z kieszeni studentów, potem zaczęły się tworzyć fundacje miejskie, spośród studentów wybierano rektora ( najstarszy z pozycja ), władzę administracyjną mieli studenci, ale potem na czele z rektorem stał profesor, model ten kładzie nacisk na prawo
 Model paryski to organizacja, powoływaniem Uniwersytetów zajmują się władze kościelne, nacisk na teologię, studenci nie wynajmują lokalu, najczęściej uczą się w budynkach kościelnych, Uniwersytet utrzymywany z datków kościelnych, z zapisów osób prywatnych lub z fundacji królewskich, władza nie należy do studentów, rektorem jest profesor, uczelnia kieruje Rada Uczelni, studenci i profesorowie mieszkają razem

Uniwersytety średniowieczne miały zazwyczaj 4 wydziały:
 Teologia na otwarcie tego wydziału wyrażały zgodę władze kościelne
 Prawo nie podlega nadzorowi kościoła
 Medycyna nie podlega nadzorowi kościoła
 Filozoficzny nie podlega nadzorowi kościoła, był wydziałem wstępnym, każdy student rozpoczyna naukę od tego wydziału, po ukończeniu otrzymuje stopień bakałarza, może naukę zakończyć lub iść dalej na inne kierunki ( teologia, prawo czy medycyna ), po ukończeniu jednego z tych kierunków otrzymuje tytuł magistra, następny był stopień doktora, miał on charakter uznaniowy