Wymagania dotyczące budynków wynikające z Kodeksu Pracy

I. Prawo i kodeks pracy.
II. Budynki.
III. Pomieszczenia pracy.
IV. Wymagania wynikające z kodeksu pracy.


Wymiary
Podłoga
Oświetlenie
Dostęp do stanowiska pracy
Ogrzewanie
Wentylacja i klimatyzacja
Wilgotność


I. Prawo i kodeks pracy.

Prawo pracy obejmuje przepisy określające prawa i obowiązki pracowników i pracodawców, będących stronami stosunku pracy. W szczególności w zakres prawa pracy wchodzą regulacje dotyczące m.in.: powstania i ustania stosunku pracy, obowiązki i uprawnienia pracownika i pracodawcy, czas pracy, urlopy, ochronę pracy, bezpieczeństwo i higienę pracy, rozstrzyganie sporów ze stosunku pracy.
Podstawowym źródłem prawa pracy jest kodeks pracy – wielokrotnie nowelizowana ustawa z 1974 r. (Dz.U.98.90.575 ze zm.).


II. Budynki

Budynek, jego układ funkcjonalny i przestrzenny, ustrój konstrukcyjny oraz rozwiązania techniczne i materiałowe elementów budowlanych powinny być zaprojektowane i wykonane w sposób odpowiadający wymaganiom wynikającym z jego usytuowania i przeznaczenia oraz z odnoszących się do niego przepisów rozporządzenia i przepisów odrębnych.
Budynek z pomieszczeniami przeznaczonymi na pobyt ludzi powinien być zaopatrzony co najmniej w wodę do spożycia przez ludzi oraz do celów przeciwpożarowych, jeżeli wymagają tego przepisy odrębne, a odpowiednio do ich przeznaczenia - także na inne cele. W innych budynkach zaopatrzenie w wodę powinno wynikać z ich przeznaczenia i potrzeb ochrony przeciwpożarowej.
Budynek mieszkalny, zamieszkania zbiorowego, opieki zdrowotnej, opieki społecznej i socjalnej, oświaty, nauki, zakładu żywienia, produkcji i handlu żywnością, a także inne budynki, jeżeli są wyposażone w wanny, natryski lub umywalki, powinny mieć indywidualną lub centralną instalację ciepłej wody. Warunek doprowadzenia ciepłej wody do umywalek nie dotyczy budynków w zabudowie zagrodowej i rekreacji indywidualnej. Budynek wyposażony w instalację wodociągową powinien mieć zapewnione odprowadzenie ścieków bytowo-gospodarczych oraz ścieków technologicznych, jeżeli one występują.


III. Pomieszczenie pracy
Stanowisko pracy powinno być dostosowane zarówno do rodzaju wykonywanych przez pracownika prac, jak i do jego cech osobowych. Pomieszczenia pracy powinny spełniać określone prawem wymogi. Aby praca mogła być wykonywana bezpiecznie, należy przede wszystkim zapewnić pracownikom odpowiednio wiele tzw. wolnej powierzchni stanowiska pracy. Jej wymiary powinny zapewnić pracownikom pełną swobodę ruchu, wystarczającą do wykonywania powierzonej pracy bezpiecznie i efektywnie. Pomieszczeniami pracy są pomieszczenia przeznaczone na pobyt pracowników, w których wykonywana jest praca. Pomieszczenia pracy dzielą się na dwa rodzaje - pomieszczenia stałej pracy oraz pomieszczenia czasowej pracy. Do pierwszego rodzaju można zaliczyć pomieszczenie, w którym łączny czas przebywania tego samego pracownika w ciągu jednej doby trwa dłużej niż 4 godziny, a do drugiego zaliczymy pomieszczenie, w którym łączny czas przebywania tego samego pracownika w ciągu jednej doby trwa od 2 do 4 godzin. Nie uważa się za przeznaczone na pobyt pracowników pomieszczeń, w których:
- łączny czas przebywania tych samych pracowników w ciągu jednej zmiany roboczej jest krótszy niż 2 godziny, a wykonywane czynności mają charakter dorywczy, bądź gdy praca polega na krótkotrwałym przebywaniu związanym z dozorem lub konserwacją urządzeń albo utrzymaniem czystości i porządku,
- mają miejsce procesy technologiczne niepozwalające na zapewnienie odpowiednich warunków przebywania pracowników w celu ich obsługi - bez zastosowania środków ochrony indywidualnej i zachowania specjalnego reżimu organizacji pracy,
- jest prowadzona hodowla roślin lub zwierząt, niezależnie od czasu przebywania w nich pracowników zajmujących się obsługą.

IV. Wymagania wynikajĄce z kodeksu pracy

WYMIARY
Na każdego pracownika powinno przypadać co najmniej 2 m2 wolnej powierzchni podłogi oraz co najmniej 13 m3 wolnej objętości pomieszczenia (§ 19 ust. 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy - DzU z 2003 r. nr 169, poz. 1650 ze zm.; zwanego dalej rbhp). Są to oczywiście wielkości minimalne, w związku z tym, jeżeli pracodawca ma taką możliwość, może zapewnić większe pomieszczenia pracy. Wysokość pomieszczenia pracy. Dopuszczalna wysokość pomieszczenia pracy zmienia się w zależności od rodzaju pracy. Jeżeli mówimy o stałej pracy (łączny czas przebywania danego pracownika na stanowisku pracy przekracza 4 godziny w ciągu doby), wysokość pomieszczenia jest zróżnicowana ze względu na możliwe występowanie czynników szkodliwych dla zdrowia.
Wysokość pomieszczeń stałej pracy, w których nie występują czynniki szkodliwe dla zdrowia, nie może być mniejsza niż:
• 3 m - jeżeli przebywa w nich więcej niż 4 pracowników,
• 2,5 m:
- jeżeli przebywa w nich nie więcej niż 4 pracowników i na każdego z nich przypada co najmniej 15 m3 wolnej objętości pomieszczenia,
- w pomieszczeniu usługowym lub produkcyjnym drobnej wytwórczości mieszczącym się w budynku mieszkalnym, jeżeli przy wykonywanych pracach nie występują pyły lub substancje szkodliwe dla zdrowia, hałas nie przekracza dopuszczalnych wartości poziomu dźwięku w budynkach mieszkalnych, a na każdego pracownika przypada co najmniej 15 m3 wolnej objętości pomieszczenia;
• 2,2 m - w dyżurkach, portierniach, kantorach, kioskach ulicznych oraz kioskach usytuowanych w halach dworcowych, fabrycznych, wystawowych i handlowych, a także w pomieszczeniach usytuowanych na antresolach otwartych do większego pomieszczenia.
Wysokość pomieszczenia stałej pracy, w którym występują czynniki szkodliwe dla zdrowia, powinna być nie mniejsza niż 3,3 m.
Ważne!
Minimalna wysokość pomieszczeń pracy może być obniżona w przypadku zastosowania klimatyzacji, jeżeli wyraził ma to zgodę właściwy organ Państwowej Inspekcji Sanitarnej.
PODŁOGA
Podłoga powinna być równa i nieśliska, niepyląca i odporna na ścieranie oraz nacisk, a także łatwa do utrzymania w czystości. W pomieszczeniach, w których mogą wystąpić mieszaniny wybuchowe palnych par, pyłów lub gazów z powietrzem, powierzchnie podłóg powinny być wykonane z materiału niepowodującego iskrzenia mechanicznego lub wyładowań elektrostatycznych. Jeżeli podłoga jest wykonana z materiału będącego dobrym przewodnikiem ciepła lub jeżeli przy wykonywaniu pracy występuje jej zamoczenie, w przejściach oraz w miejscach do stania i siedzenia powinny znajdować się podesty izolujące od zimna lub wilgoci albo powinny być stosowane inne środki izolujące. Podesty powinny być stabilne, wytrzymałe na obciążenie użytkowe, zabezpieczające przed poślizgiem i potknięciem oraz łatwe do utrzymania w czystości.
OŚWIETLENIE
We wszystkich pomieszczeniach stałej pracy należy zapewnić oświetlenie dzienne. Oświetlenie elektryczne należy natomiast zapewnić w tych miejscach, w których odbywa się praca w porze nocnej, lub jeżeli zastosowanie światła dziennego nie wystarcza do bezpiecznego wykonywania pracy. Należy pamiętać o tym, że połączenie ze sobą oświetlenia światłem sztucznym i naturalnym nie może wykazywać różnic natężenia, wywołujących olśnienie przy przejściu między tymi pomieszczeniami.
WaŻne!
Są sytuacje i pomieszczenia, w których nie jest możliwe zapewnienie oświetlenia naturalnego. W takiej sytuacji pracodawca może za zgodą właściwego organu Państwowej Inspekcji Sanitarnej, po porozumieniu z właściwym okręgowym inspektorem pracy, zastosować wyłącznie oświetlenie sztuczne - elektryczne. Podstawowym warunkiem uzyskania takiej zgody jest fakt, że praca mogła być prawidłowo i bezpiecznie wykonywana właśnie przy użyciu oświetlenia elektrycznego.
DOSTĘP DO STANOWISKA PRACY
Do każdego stanowiska pracy pracodawca musi zapewnić bezpieczne i wygodne dojście. Jego wysokość na całej długości nie powinna być mniejsza niż 2 m. W przypadkach uzasadnionych względami konstrukcyjnymi maszyn i innych urządzeń technicznych, można zmniejszyć wysokości dojścia do 1,8 m przy jego odpowiednim zabezpieczeniu oraz oznakowaniu znakami bezpieczeństwa zgodnymi z Polskimi Normami PN-N-01256-03: 1993/Az2: 2001 Znaki bezpieczeństwa - Ochrona i higiena pracy oraz PN-EN ISO 14122-2: 2005 Maszyny - Bezpieczeństwo - Stałe środki dostępu do maszyn - Część 2: Pomosty robocze i przejścia.
Przejścia między maszynami a innymi urządzeniami lub ścianami, przeznaczone tylko do obsługi tych urządzeń, powinny mieć szerokość nie mniejszą niż 0,75 m. Jeżeli jednak w przejściach tych odbywa się ruch dwukierunkowy, to szerokość ich powinna wynosić co najmniej 1 m (§ 47 rbhp).
OGRZEWANIE
Ogrzewanie jest to doprowadzanie ciepła do pomieszczeń w celu podwyższenia w nich temperatury powietrza stosownie do potrzeb.
W zależności od sposobu wytwarzania ciepła i dostarczania go do ogrzewanych pomieszczeń rozróżnia się:
• ogrzewanie indywidualne, w którym energia przetwarzana jest bezpośrednio na miejscu (np. grzejniki elektryczne),
• ogrzewanie centralne (dostarczenie ciepła do elementów grzejnych zlokalizowanych w docelowych pomieszczeniach za pomocą gorącej wody, służąca do ogrzewania budynków i pomieszczeń).
W pomieszczeniach pracy należy zapewnić temperaturę odpowiednią do rodzaju wykonywanej pracy (metod pracy i wysiłku fizycznego niezbędnego do jej wykonania) nie niższą niż 14°C (287 K), chyba że względy technologiczne na to nie pozwalają. W pomieszczeniach pracy, w których jest wykonywana lekka praca fizyczna, i w pomieszczeniach biurowych temperatura nie może być niższa niż 18°C (291 K).
WENTYLACJA I KLIMATYZACJA
Wentylacja Duży wpływ na bezpieczne i higieniczne warunki pracy ma temperatura w pomieszczeniach pracy. Powinny one być zabezpieczone przed niekontrolowaną emisją ciepła. W związku z tym pracodawca, organizując pomieszczenia pracy, musi pamiętać o zapewnieniu w nich wymiany powietrza. Jedną z możliwości jest zastosowanie właściwie dobranej i sprawnej wentylacji lub klimatyzacji.
Istnieją dwa rodzaje wentylacji pomieszczeń pracy:
• naturalna,
• mechaniczna.
Wentylacja naturalna zależy w dużej mierze od warunków atmosferycznych panujących w danym dniu. Polega ona bowiem na wietrzeniu pomieszczeń dzięki różnicy temperatury, a więc i gęstości powietrza wewnątrz oraz na zewnątrz budynku, jak również dzięki działaniu wiatru. W tej metodzie wentylacji powietrze dostaje się do budynku przez nieszczelności w oknach i drzwiach lub przez specjalne nawiewniki, a wydostaje się przez kratki oraz kanały wentylacyjne.
W pomieszczeniach pracy można także zastosować wentylację mechaniczną. Na wymianę powietrza nie mają wtedy wpływu warunki atmosferyczne, a co za tym idzie, jest ona bardziej niezawodna. Wymuszony przepływ powietrza w tego rodzaju wentylacji uzyskuje się dzięki zastosowaniu wentylatora. Klimatyzacja Klimatyzacja to nic innego jak utrzymywanie odpowiednich warunków ciśnienia, temperatury, wilgotności oraz składu chemicznego powietrza wolnego od zanieczyszczeń w zamkniętych pomieszczeniach. Jej celem jest zapewnienie właściwych warunków higienicznych w pomieszczeniach pracy.
WILGOTNOŚĆ
Ważnym parametrem powietrza w środowisku pracy jest jego wilgotność względna, czyli stosunek ilości pary wodnej zawartej w powietrzu do ilości maksymalnej przy danej temperaturze. Niestety duży wpływ na optymalne warunki wilgotności powietrza ma temperatura otoczenia.
Pracownik ma dobre samopoczucie, jeśli w temperaturze:
• 18-20° C względna wilgotność powietrza wynosi 40-50%,
• 25° C względna wilgotność powietrza wynosi 35-40%.
Dlatego też pracodawca powinien pamiętać, że dopływ powietrza na stanowiskach pracy może być zapewniony w sposób naturalny przez kanały wentylacyjne, okna, drzwi.
Optymalne prędkości ruchu powietrza wynoszą:
• w ciepłej porze roku od 0,2 do 0,5 m/s,
• w zimnej porze roku od 0,2 do 0,3 m/s.
Ruch powietrza w pomieszczeniu pracy można również wywołać poprzez wietrzenie pomieszczeń.
Podczas wietrzenia należy pamiętać, że:
• nie wolno dopuszczać do powstawania lokalnych przeciągów,
• okna należy wyposażyć w lufciki lub mechanizm do ich uchylania,
• świeże powietrze doprowadzane do stanowisk pracy przez system wentylacji powinno być zasysane z miejsc, w których powietrze nie jest zanieczyszczone,
• aby jednostronne wietrzenie pomieszczeń przyniosło pożądane skutki, głębokość pomieszczenia nie może być większa niż 8,5 m.
Stosowanie wentylacji mechanicznej i klimatyzacji niesie ze sobą jednak pewne zagrożenia. Ich złe używanie lub brak konserwacji i czyszczenia mogą powodować groźne dla zdrowia choroby. Mowa tu głównie o chorobotwórczych bakteriach Legionella, które mogą powodować chorobę zakaźną legionelozę, występującą pod postacią zachorowań grypopodobnych, a czasami śmiertelnego zapalenia płuc. Zachorowanie następuje, gdy do układu oddechowego człowieka dostanie się aerozol wodno-powietrzny zawierający bakterie rodzaju Legionella (zwłaszcza Legionella pneumophila). Ryzyko zachorowania dotyczy wszystkich, choć szczególnie ludzi z obniżoną odpornością, palaczy, diabetyków. W związku z tym pracodawca obok obowiązku zapewnienia odpowiedniego przepływu powietrza i temperatury w pomieszczeniach pracy, musi również zwrócić szczególną uwagę na prawidłową eksploatację i konserwację instalacji wentylacyjnych oraz klimatyzacyjnych.