Farmakognozja - rośliny lecznicze

Nazwa: Agar
Roślina: Krasnorost
Opis surowca: Surowcem jest stężały i wysuszony żel pochodzący z krasnorostów.
Właściwości: W zimnej wodzie pęcznieje, rozpuszcza się we wrzącej wodzie.
Zastosowanie: Stosuje się w TPL-u jako środek powodujący rozpad tabletek w przewodzie pokarmowym. W mikrobiologii służy jako pożywka dla bakterii.
Działanie: Środek łagodnie przeczyszczający. Wchodzi w skład niektórych preparatów przeczyszczających np. Neonormacol.

Nazwa: Amylum Solani – Skrobia ziemniaczana
Roślina: Ziemniak
Zastosowanie: Stosowana do produkcji pudrów, zasypek, przysypek, tabletek
Właściwości: Obojętna chemicznie

Nazwa: Amylum Tritici – Skrobia pszenicza
Roślina: Pszenica
Zastosowanie: Stosowana do produkcji pudrów, zasypek

Nazwa: Cx. Quercus – Kora dębu
Roślina: Quercus sessiliflora Salisibur- Dąb bezszypłkowy Quercus robur L. (pedunculata) - Dąb szypułkowy
Rodzina: Fagaceae
Opis surowca: Surowcem jest kora z młodych pni i gałęzi wyżej wymienionych gatunków dębu, zebrana na wiosnę, przed rozwojem liści. Kora ta nie może zawierać mniej niż 9,0% garbników.
Związki czynne: Garbniki pochodne katechiny i kwasu elagowego. Oprócz tego kwasy: elagowy i galusowy, katechina i epikatechina. Małe ilości trójterpenów. W starszej korze występują flabadeny nie mające własności garbników.
Działanie: Antidiarrhoicum, antisepticum, antihaemorrhagicum. W wyniku działania garbników po podaniu doustnym surowiec ma właściwości zapierające i przeciwbiegunkowe. Surowiec wykazuje także działanie bakteriobójcze (o szerokim spektrum) na drobnoustroje w jamie ustnej, przewodzie pokarmowym i na skórze. Surowiec hamuje krwawienia z drobnych naczyń.
Stanowiska: Występuje niemal w całej Europie. W Polsce powszechny na niżu. Surowiec pochodzi ze stanowisk naturalnych.

Nazwa: Cx. Salicis – Kora wierzby
Roślina: Salicis purpurae - Wierzba purpurowa
Opis surowca: Surowcem jest kora 2-3 letnich gałązek wierzby
Związki czynne: salicylany (do 10%), garbniki, flawonoidy, katechiny, kwas elagowy, sole mineralne
Działanie: antyseptyczne, szczególnie silne przeciwgrzybiczne, przeciwłupieżowe

Nazwa: Flos Callunae – Kwiat wrzosu
Roślina: Wrzos
Opis surowca: Surowcem jest kwiat wrzosu.
Związki czynne: Surowiec zawiera 0,5-1% glikozydów.
Działanie: Antyseptyczne.

Nazwa: Flos Sambuci – Kwiat bzu czarnego
Roślina: Sanbucus nigra - Bez czarny
Rodzina: Caprifoliaceae
Opis surowca: Surowcem są kwiaty bzu czarnego zebrane w początkowym okresie kwitnienia.
Związki czynne: Surowiec zawiera flawonoidy, glikozydy kwercetyny i kemferolu, rutynę oraz kwasy fenolowe, trójterpeny i sterole, oraz mniejsze ilości garbników i olejku eterycznego.
Działanie: Diureticum, diaphoreticum, vasotonicum. Surowiec wykazuje działanie moczopędne, związane z obecnością flawonoidów. Ma także właściwości napotne, które wywołane są pobudzeniem ośrodka odpowiedzialnego za obniżenie temperatury ciała i wydzielanie potu. Surowiec powoduje zwiększenie elastyczności ścian naczyń włosowatych i zmniejszenie ich przepuszczalności. Jest to działanie charakterystyczne dla związków z grupy witaminy P, której przedstawicielem jest występująca w surowcu rutyna.
Stanowiska: W Polsce bez czarny jest pospolitą rośliną występującą w zaroślach i na brzegach lasów. Surowiec zbiera się ze stanu naturalnego.

Nazwa: Flos Ulmariae – Kwiat wiązów
Roślina: Filiendula ulma – Wiązówka błotna
Rodzina: Rosaeae
Opis surowca: Surowcem jest kwiat wiązów.
Związki czynne: Surowiec zawiera glikozydy fenolowe (spirepozyd), monotropitozyd, flawonoidy, olejek eteryczny.
Działanie: Napotne i ściągające. Wchodzi w skład niektórych mieszanek ziołowych.


Nazwa: Flos Verbasci – Kwiat dziewanny
Roślina: Verbascum thapsiforme- Dziewanna wielkokwiatowa Verbascum phlomoides- Dziewanna kutnerowata
Rodzina: Scrophulariaceae
Opis surowca: Surowiec stanowią korony dziewanny wraz z przyrośniętymi do nich pręcikami obu gatunków rodzaju Verbascum, zebrane w pełni kwitnienia.
Związki czynne: Zawiera saponiny (werbaskosaponina), flawonoidy(glikozydy: kwercetyny, luteoliny), oprócz tego irydoidy: aukubinę i katalpol. Występują także śluzy i karotenoidy.
Działanie: Surowiec ma działanie osłaniające i wykrztuśne. Wykazuje także właściwości przeciwwirusowe. Stosowany jest w mieszankach ziołowych. Niestety, ze względu na małą trwałość surowca jest on obecnie rzadko stosowany w lecznictwie. Może być stosowany w stanach zapalnych górnych dróg oddechowych z utrudnionym odksztuszaniem wydzieliny i grypie.
Stanowiska: Rośliny w Polsce dość powszechnie spotykane.


Nazwa: Fol. Betulae – Liść brzozy
Roślina: Betula pubescens Ehrart - Brzoza omszona Betula verrucosa Ehrart - Brzoza brodawkowata
Rodzina: Betulaceae
Opis surowca: Surowcem są liście wymienionych wyżej gatunków brzóz.
Związki czynne: Surowiec zawiera flawonoidy takie jak, hiperozyd, 3-digalaktozyd mirycetyny). Ponadto występują garbniki, trójterpeny, olejek eteryczny (u młodych roślin), kwas askorbinowy.
Działanie: Diureticum, sudorificum. Surowiec ma działanie moczopędne, charakteryzujące się zwiększeniem ilości wydalanych jonów sodowch, chlorkowych i kwasu moczowego. Wydalanie tego ostatniego związku ma znaczenie w leczeniu kamicy nerkowej (jako środek pomocniczy). Surowiec wykazuje także działanie napotne. U niektórych osób jest ono jednak bardzo słabe. Jest stosowany w chorobie gośćcowej.
Wskazania: Wyciąg z liści może być stosowany pomocniczo w przewlekłych schorzeniach dróg moczowych ze zmniejszonym wydzielaniem moczu, skazie moczanowej, kamicy nerkowej, w obrzękach pochodzenia sercowego lub nerkowego, w chorobie gośćcowej i niektórych chorobach skóry.
Stanowiska: Roślina występuje pospolicie w Polsce. Surowiec pochodzi z stanowisk naturalnych.

Nazwa: Fol. Farfarae – Liść podbiały
Roślina: Tussilago farfara L. - Podbiał pospolity
Rodzina: Compositae / Asteraceae
Opis surowca: Surowcem są liście podbiału zebrane wiosną i wysuszone w cieniu.
Związki czynne: Surowiec zawiera śluz o charakterze kwaśnym (około 8% ), garbniki, flawonoidy. Ponadto gorycze, sterole i alkaloidy z grupy pirolizydyny, które podejrzewane są o działanie rakotwórcze. Badania wykazują jednak bardzo małą zawartość tych ostatnich związków w polskiej populacji podbiału.
Działanie: Expectorans, spasmolyticum. Surowiec jest wykorzystywany do przyrządzania wyciągów o działaniu powlekającym błony śluzowe. Powodują także zmniejszenie napięcia mięśni gładkich górnych dróg oddechowych i ułatwiają odksztuszanie. Dzięki obecności garbników wyciągi te mają także pewne działanie ściągające i przeciwzapalne. Liście stosowane są także zewnętrznie w okładach na wrzody. Obecnie ze względu na obecność alkaloidów pirolizydowych o działaniu kancerogennym, odchodzi się od zastosowania wewnętrznego surowca.
Wskazania: Lekkie nieżyty górnych dróg oddechowych z bólami gardła, utrudnionym przełykaniem i odksztuszaniem. Pomocniczo przy przewlekłym zapaleniu oskrzeli.
Stanowiska: Jest to roślina powszechna na półkuli północnej. Występuje na wilgotnej glebie. Surowiec zbiera się ze stanowisk naturalnych.

Nazwa: Fol. Rubi fruticosi – Liść jeżyny
Roślina: Jeżyna
Rodzina: Rosaeae
Opis surowca: Surowcem są liście jeżyny.
Związki czynne: Surowiec zawiera 8% garbników skondensowanych i hydrolizujących.
Działanie: Ściągające i przeciwbiegunkowe.


Nazwa: Fol. Uvae ursi – Liść mącznicy lekarskiej
Roślina: Arctostaphylos uva ursi Sprengel- Mącznica lekarska
Rodzina: Ericaceae
Opis surowca: Surowcem są liście mącznicy lekarskiej zebrane późną jesienią. Zawierające nie mniej niż 6% arbutyny.
Związki czynne: Glikozydy fenolowe: arbutyna i metyloarbutyna. Oprócz tego garbniki hydrolizujące, flawonoidy, trójterpeny, kwasy fenolowe.
Działanie: Urodesinficiens, adstringens, diureticum. Stosowany jest jako środek odkażający drogi moczowe. Działanie to jest związane z obecnością w surowcu glikozydów fenolowych, które hydrolizują w moczu i uwalniają hydrochinon - związek o działaniu przeciwbakteryjnym. Hydroliza arbutyny występuje tylko w zasadowym środowisku moczu - powyżej 7,5 pH. Takie podwyższone pH jest najczęściej wywołane obecnością bakterii w drogach moczowych. Surowiec w nieznacznym stopniu zwiększa ilość wydalanego moczu. Liście mącznicy zawierają również pewną ilość garbników, w związku z tym obserwuje się także pewne działania związane z ich obecnością w surowcu.
Wskazania: Zakażenia dróg moczowych szczególnie u młodzieży i osób starszych, źle znoszących długotrwałą antybiotykoterapię. Pomocniczo w zachowawczym leczeniu kamicy moczanowej.
Uwagi: Podczas stosowania surowca powinien być utrzymywany zasadowy odczyn moczu pH = 7,0 – 7,8. Długotrwałe stosowanie surowca może prowadzić do wystąpienia objawów przewlekłego zatrucia hydrochinonem. Jednorazowo podane duże dawki wyciągu mogą podrażniać żołądek (garbniki).
Stanowiska: Mącznica rośnie na stanowiskach naturalnych i jest pod częściową ochroną.

Nazwa: Fol. Vitis idaeae – Liść borówki brusznicy
Roślina: Vaccinium vitis idaea L. - Borówka brusznica
Rodzina: Ericaceae
Opis surowca: Surowcem są liście zebrane późną jesienią, zawierające nie mniej niż 4% arbutyny.
Związki czynne: Zawiera glikozydy fenolowe w ilości 5-7% : arbutyna, 6-acetyloarbutyna (pirozyt). Zawiera także hydrochinon, garbniki katechinowe (10%), flawonoidy i trójterpeny - kwas ursulowy. Witaminy.
Działanie: Urodesinficiens, antiphlogisticum, adstringens, diureticum. Jest stosowany jako surowiec dezynfekujący drogi moczowe. Ma o połowę słabsze działanie niż mącznica lekarska. Stosowany jest jako środek odkażający drogi moczowe. Działanie to jest związane z obecnością w surowcu glikozydów fenolowych, które hydrolizują w moczu i uwalniają hydrochinon - związek o działaniu przeciwbakteryjnym. Hydroliza arbutyny występuje tylko w zasadowym środowisku moczu - powyżej 7,5 pH. Takie podwyższone pH jest najczęściej wywołane obecnością bakterii w drogach moczowych. Surowiec w nieznacznym stopniu zwiększa ilość wydalanego moczu. Liście borówki brusznicy zawierają również małą ilość garbników i wykazują słabe działanie ściągające.
Wskazania: Zakażenia dróg moczowych szczególnie u młodzieży i osób starszych, źle znoszących długotrwałą antybiotykoterapię. Pomocniczo w zachowawczym leczeniu kamicy moczanowej. Surowiec hamuje w pewnym stopniu rozwój bakterii w przewodzie pokarmowym, co prowadzi do zmniejszenia stanów zapalnych. Działanie ściągające ze względu na małą zawartość garbników jest słabe.
Uwagi: Podczas stosowania surowca powinien być utrzymywany zasadowy odczyn moczu pH = 7,0 – 7,8. Długotrwałe stosowanie surowca może prowadzić do wystąpienia objawów przewlekłego zatrucia hydrochinonem. Jednorazowo podane duże dawki wyciągu mogą podrażniać żołądek (garbniki).
Stanowiska: Roślina występuje w strefie klimatu umiarkowanego na naszej półkuli. W Polsce jest powszechna w lasach iglastych. Surowiec zbiera się ze stanu naturalnego.

Nazwa: Fruc. Ammi majoris – Owoce aminka większego
Rodzina: Apiaceae /Umbelliferae/
Opis surowca: Surowcem są owoce aminka większego.
Związki czynne: Surowiec zawiera furanochromony.
Działanie: Fotouczulające przy bielactwie, łuszczycy.
Stanowiska: Uprawiany w Polsce.

Nazwa: Fruc. Ammi visnagae – Owoce aminka egipskiego
Roślina: Ammi visnaga Lamarck
Rodzina: Apiaceae /Umbelliferae/
Opis surowca: Surowcem są owoce aminka egipskiego zawierające nie mniej niż 1% keliny.
Związki czynne: Surowiec zawiera furanochromony: kelinę, kelol, kelozyd, wisnaginę. Dla działania surowca znaczenie mają również piranokumaryny: wisnagan, wisnadyna i samidyna. Surowiec zawiera także flawonoidy, fenolokwasy i olejek eteryczny.
Działanie: Spasmolyticum. Surowiec zmniejsza napięcie mięśni gładkich oskrzeli (można stosować w astmie), jelit, moczowodów i pęcherza. Na naczynia krwionośne działa wybiórczo, zwiększając przepływ krwi w naczyniach wieńcowych. Kelina jest izolowana i bywa stosowana dożylnie.
Stanowiska: Aminek egipski rośnie w Basenie Morza Śródziemnego. W Polsce jest uprawiany.










Nazwa: Fruc. Myrtilii – Owoce borówki czenicy
Roślina: Vaccinium myrtillus L. - Borówka czernica
Rodzina: Ericaceae
Opis surowca: Surowiec stanowią dojrzałe i wysuszone owoce wymienionego gatunku borówki.
Związki czynne: Surowiec zawiera głównie związki garbnikowe (garbniki katechinowe - ok. 7%), barwniki antocyjanowe (pochodne delfinidyny, cyjanidyny, i malwdyny ), cukry, kwasy organiczne i witaminę C.
Działanie: Antidiarrhoicum, anticepticum, antihaemorrhagicum. Surowiec jest znanym środkiem przeciwbiegunkowym (dzięki działaniu garbników). Poza tym ma również działanie przeciwkrwotoczne, przeciwzapalne (antocyjany) i przeciwbakteryjne. Ze względu na obecność antocyjanów surowiec wykazuje działanie polegające na poprawie zdolności widzenia, szczególnie w nocy.
Stanowiska: Roślina jest powszechna w Polsce, zwłaszcza w lasach iglastych. Surowiec pochodzi ze stanowisk naturalnych.

Nazwa: Fruc. Rubi idaei – Owoce maliny
Roślina: Rubi idae - Malina
Opis surowca: Surowiec stanowią owoce maliny.
Związki czynne: Zawiera od 1-2% kw. owocowych (najwięcej jest kw. cytrynowego), witaminę C oraz kw. salicylowy.
Działanie: Przeciwgorączkowe np. Rubital (syrop).

Nazwa: Fruc. Sambuci – Owoce bzu czarnego
Roślina: Sambucus nigra L. - Bez czarny
Rodzina: Caprifoliaceae
Opis surowca: Surowcem są dojrzałe jagody bzu czarnego.
Związki czynne: Surowiec zawiera barwniki antocyjanowe (heterozydy cyjanidyny), garbniki, pektyny, cukry oraz witaminy i kwasy organiczne.
Działanie: Haemodepurativum, diaphoreticum, analgeticum, laxativum. Owoce bzu czarnego są uznawane za skuteczne środki usuwające szkodliwe produkty przemiany materii. Wywołują także wzmożona transpiracje skóry, zwiększają ilość wydalanego moczu oraz łagodnie przeczyszczają. Napar ma słabe właściwości przeciwbólowe.
Stanowiska: Roślina jest krzewem występującym w Europie i Azji. W Polsce powszechna w zaroślach i na bzregach lasów. Surowiec pochodzi ze stanu naturalnego.

Nazwa: Fruc. Sylibi marini – Owoce ostropestu
Roślina: Sylibum marianum – Ostropest plamisty
Rodzina: Compositae / Asteraceae /
Opis surowca: Surowiec stanowią owoce ostropestu zbierane od września do października.
Związki czynne: Zawiera sylimarynę, flawonoidy, karotenoidy, olejek eteryczny.
Działanie: Odtruwające i regenerujące wątrobę, kapsułki, tabletki np. Silvit, Silymarin.
Stanowisko: Surowiec pochodzi ze stanowisk naturalnych, jest powszechnie uprawiany w Europie, na Bliskim Wschodzie, na Wyspach Kanaryjskich, w Ameryce Pn i Płd, w Australii.

Nazwa: Galla - Dębianka
Roślina: Dąb
Opis surowca: Surowcem są kalusy powstałe przez nakłucie liścia dębu przez samicę galasownika.
Związki czynne: Surowiec zawiera garbniki hydrolizujące 80% (stosowanie zewnętrzne).
Działanie: Ściągające. Stosowane do produkcji nalewek i taniny.

Nazwa: Ginko biloba – Miłorząb japoński
Opis surowca: Surowcem są liście i nasiona miłorzębu japońskiego.
Związki czynne: glikozydy, flawonoidy (ginkgolid), związki bioflawonowe, polisacharydy
Działanie: uelastycznia naczynka włosowate, poprawia ukrwienie, pobudza krążenie, regeneruje, neutralizuje wolne rodniki, tonizuje, silnie przeciwzapalny

Nazwa: Gummi arabicum – Guma arabska
Roślina: Akacja
Opis surowca: Surowcem jest stężona wydzielina uzyskiwana w wyniku nacięcia kory akacji.
Właściwości: Łamliwe bryłki rozpuszczające się na zimno w podwójnej ilości wody.
Zastosowanie: Produkowane są z niej emulsje.
Działanie: Służy jako środek osłaniający w stanach zapalnych.
Stanowiska: Senegal, Sudan.


Nazwa: Hb. Equiseti – Ziele skrzypu
Roślina: Equisetum arvense L.- Skrzyp polny
Rodzina: Equisetaceae
Opis surowca: Surowcem są pędy skrzypu zebrane w okresie od czerwca do września.
Związki czynne: Saponiny sterydowe, ekwizetyna, flawonoidy. Zawiera także glikozydy kwercetyny, luteoliny, kemferolu i apigeniny, oraz sole krzemu, alkaloidy i kwasy organiczne.
Działanie: Diureticum, metabolicum, haemostypicum. Jest wykorzystywany jako środek moczopędny w schorzeniach dróg moczowych. Niestety, działanie moczopędne jest uzależnione od indywidualnej wrażliwości na związki czynne surowca. Występujący w surowcu krzem ma działanie ogólnoustrojowe i wpływa między innymi na przemianę materii, stan naczyń krwionośnych oraz paznokci. Surowiec jest także stosowany przy niedoborach krzemu wynikających z zaburzeń w jego gospodarce. Ziele skrzypu jest stosowane ponadto pomocniczo w chorobie gośćcowej i w chorobach płuc.
Stanowiska: Roślina jest powszechna w całej Europie. Zbiera się ją ze stanu naturalnego.

Nazwa: Hb. Meliloti – Ziele nostrzyku
Roślina: Melilotus altissimus Thuiller - Nostrzyk wyniosły Melilotus officinalis L. - Nostrzyk żółty
Rodzina: Papilionaceae /Fabaceae/
Opis surowca: Surowiec stanowią górne odcinki pędów nostrzyków zebrane w początkowym okresie kwitnienia.
Związki czynne: Zawiera związki kumarynowe: kumarynę i melilotynę oraz kwasy: o - kumarowy (trans), melilotowy i dikumarol. W surowcu występują także flawonoidy, garbniki i alantoina.
Działanie: Angiotonicum, lymphotonicum, resolutivum, advulnans. Ziele nostrzyka wywiera działanie na krew i na ściany naczyń krwionośnych. Wyciągi podane doustnie powodują nieznaczne zmniejszenie krzepliwości krwi, a co za tym idzie zmniejsza niebezpieczeństwo powstania zakrzepów. Dochodzi do poprawy przepływu krwi przez naczynia żylne i włosowate, co polepsza krążenie obwodowe i mózgowe. Równocześnie dochodzi do zwiększenia odporności ścian naczyń krwionośnych na szkodliwe metabolity endogenne np.: histamina, serotonina, toksyny bakteryjne. Związki kumarynowe zawarte w nostrzyku powodują poprawę krążenia chłonki. Surowiec wykazuje także działanie przeciwzapalne i słabe uspokajające. Zewnętrznie ziele nostrzyka działa na skórę odmiękczająco i przyspiesza gojenie ran. Surowiec jest najczęściej stosowany w zapaleniu żył i żylakach oraz zewnętrznie w stanach zapalnych skóry, wrzodach i czyrakach.
Stanowiska: Roślina występuje w Europie i środkowej Azji. W Polsce jest powszechna na polach i przydrożach.

Nazwa: Hb. Polygoni avicularis – Ziele rdestu ptasiego
Roślina: Polygonum aviculare L. - Rdest ptasi
Rodzina: Polygonaceae
Opis surowca: Surowcem są pędy rdestu ptasiego zebrane w okresie kwitnienia.
Związki czynne: Związki czynne: Surowiec zawiera przede wszystkim flawonoidy: kwercetynę, hyperozyd, awikularynę, oraz kwasy fenolowe, garbniki i związki krzemu.
Działanie: Diureticum, metabolicum, antiphlogisticum. Zawarte w wyciągach z surowca flawonoidy zwiększają wydalanie moczu i ułatwiają usuwanie nadmiaru jonów sodowych i chlorkowych. Ponadto wyciągi z tego surowca w pewnym stopniu chronią wątrobę przed toksycznymi metabolitami. Duża wartość lecznicza związana jest z obecnością w surowcu związków krzemu, co prowadzi miedzy innymi do zwiększenia elastyczności tkanek ektodermalnych i przyspiesza rozwój tkanki łącznej. Wyciągi mają także działanie przeciwzapalne na błony śluzowe przewodu pokarmowego.
Ziele rdestu jest stosowanie najczęściej w przewlekłych schorzeniach dróg moczowych, kamicy nerkowej, pomocniczo w chorobie gośćcowej, w chorobach płuc i w schorzeniach przewodu pokarmowego.
Stanowiska: Roślina jest powszechna w Europie. U nas traktowana jako chwast. Surowiec pochodzi ze stanowisk naturalnych.

Nazwa: Hb. Violae tricoloris – Ziele fiołka trójbarwnego
Roślina: Viola arvensis - Fiołek polny Viola tricolor - Fiołek trójbarwny
Rodzina: Violaceae
Opis surowca: Surowcem są kwitnące i ulistnione pędy fiołków zebrane w okresie kwitnienia.
Związki czynne: Surowiec zawiera : flawonoidy ( rutozyd i wiolutozyd ), antocyjany - pochodne delfinidyny i peonidyny oraz saponiny i kartenoidy.
Działanie: Diureticum, depurativum, vasotonicum, expectorans. Surowiec zwiększa ilość wydalanego moczu i wraz z nim ilość szkodliwych produktów przemiany materii. Jest to działanie ogólnie odtruwające. Rutozyd zawarty w surowcu wpływa korzystnie na przepuszczalność i elastyczność naczyń włosowatych. Ponadto poprawia on przebieg procesów oksydacyjnych i metabolicznych w organizmie. Zawarte w wyciągu z surowca saponiny drażnią błony śluzowe górnych dróg oddechowych, wzmagają produkcję śluzu i pobudzają odksztuszanie. Ziele jest stosowanie w chorobie wieńcowej oraz nadciśnieniu.
Większe dawki bratków mogą wywołać nieznaczne działanie napotne i przeczyszczające.
Stanowiska: W Polsce roślina pospolicie występująca. Surowiec pochodzi ze stanowisk naturalnych.

Nazwa: Hb. Virgaureae – Ziele nawłoci
Roślina: Solidago Virfaurea – Nawłoć pospolita
Rodzina: Compositae / Asteraceae /
Opis surowca: Surowiec stanowi ziele nawłoci.
Związki czynne: flawonoidy 1,5%, saponiny 1,5%, garbniki katechinowe 10%, glikozydy fenolowe (lejokarpozyd), olejek eteryczny 0,12-0,3%
Działanie: Przeciw grzybicze i przeciwbakteryjne, diuretyczne (diureza zwiększa o 50%). Nie ma działań niepożądanych.
Stanowisko: Surowiec pochodzi ze stanowisk naturalnych.


Nazwa: Inf. Crataegi – Kwiatostan głogu
Roślina: Crataegus monogyna - Głóg jednoszyjkowy Crataegus oxyacantha - Głóg dwuszyjkowy
Rodzina: Rosaceae
Opis surowca: Surowiec stanowią kwiatostany głogów wraz z towarzyszącymi 2-5 liśćmi, zebrane w początkowym okresie kwitnienia.
Związki czynne: Surowiec zawiera flawonoidy: glikozydy kemferolu i kwercetyny. Oprócz tego zidentyfikowano procyjanidynę, katechinę i epikatechinę. Występują także kwasy trójterpentynowe i polifenolowe oraz kumaryny.
Działanie: Cardiacum, spasmolyticum, hipotonicum, sedativum. Kwiat głogu wykazuje działanie tonizujące na mięsień sercowy i nieznacznie zwiększa siłę jego skurczów. Za to działanie odpowiedzialne są zawarte w surowcu flawonoidy. Głóg działa również przeciwskurczowo na mięsnie gładkie jelit, macicy i naczyń krwionośnych, w tym naczyń wieńcowych serca oraz naczyń mózgowych. Rozszerzenie naczyń powoduje obniżenie ciśnienia krwi. Zaletą tego surowca jest długotrwałe i łagodne działanie. Surowiec często łączony jest z gliokozydami nasercowymi. Daje to korzystny synergistyczny efekt. Wyciągi alkoholowe z surowca wykazują działanie uspokajające, są często stosowane w schorzeniach serca np.: w starczej niewydolności serca czy zaburzeniach przepływu wieńcowego.
Stanowiska: Surowiec zbiera się ze stanu naturalnego.

Nazwa: Inf. Helichrysi – Kwiatostan kocanek
Roślina: Helichrysum arenarium - Kocanki piaskowe
Rodzina: Compositae / Asteraceae /
Opis surowca: Surowcem są kwiatostany kocanek zebrane na początku kwitnienia.
Związki czynne: Zawiera flawonoidy (isosalipurypozydy), glikozydy kemferolu i apigeniny, związki ftalidowe i olejek w śladowych ilościach.
Działanie: Cholereticum, cholagogum, spasmolyticum, stomachicum. Substancje czyne zawarte w kocankach zmniejszają napięcie mięśni gładkich jelit, pęcherzyka żółciowego i przewodów żółciowych. Ponadto surowiec wzmaga czynność żółciotwórczą wątroby. Stosowane są one w niewydolności wątroby przy niedostatecznym wytwarzaniu żółci. W jelitach pobudza trawienie i resorbcję składników pokarmowych. Wyciągi z kocanek zwiększją nieznacznie wydzielanie soków trawiennych.
Stanowiska: Kocanki piaskowe występują w środkowej Europie i Azji. W Polsce roślinę tę spotyka się na terenach piaszczystych.

Nazwa: Inf. Tiliae – Kwiatostan lipy
Roślina: Tilia cordata (parifolia) - Lipa drobnolistna Tilia piatyphyllos (gradifolia) - Lipa wielkolistn
Rodzina: Tiliaceae
Opis surowca: Surowiec stanowią kwiatostany lipy drobnolistnej i wielkolistnej, zebrane podczas kwitnienia.
Związki czynne: Surowiec zawiera flawonoidy, głównie glikozydy kwercetyny, kemferolu i akacetyny, olejek eteryczny 0,05%, śluzy, garbniki, kwasy organiczne i sterole.
Działanie: Diaphoreticum, sedativum. Surowiec pobudza wydzielanie potu. Działanie to polega przede wszystkim na zwiększeniu wrażliwości gruczołów potowych na bodźce dochodzące od nerwów współczulnych. Surowiec posiada również działanie uspokajające. Kwiat lipy jest więc stosowany jako środek napotny w stanach gorączkowych. Mniejsze znaczenie dla stosowania tego surowca ma działanie na niektóre narządy np. zmniejszenie napięcia mięśni gładkich.
Surowiec jest stosowany jako środek osłaniający w nieżytach dróg oddechowych.
Stanowiska: Roślina występuje w całej Europie. W Polsce pospolita. Surowiec pochodzi ze stanowisk naturalnych.

Nazwa: Rh. Agropyri – Kłącze perzu
Roślina: Agropyrum repens P.B. - Perz właściwy /Triticum repens L./
Rodzina: Poetce
Opis surowca: Surowcem jest kłącze perzu właściwego, zebrane wiosną lub jesienią.
Związki czynne: Zawiera fruktozę i trytycynę (polifruktan), mannitol oraz śluz i śladowe ilości olejku eterycznego. Zawiera rozpuszczalne sole krzemu.
Działanie: Diureticum, depurativum, metabolicum. Surowiec pobudza filtracje w kłębuszkach i zwiększa ilość wydalanego moczu. Ułatwia w ten sposób usuwanie szkodliwych związków z krwi. Surowiec uzupełnia niedobory witamin z grupy B ( inozyt ). Wyciągi z surowica regulują niektóre procesy metaboliczne oraz czynności przewodu pokarmowego.
Stanowiska: Roślina jest uporczywym chwastem polnym. Surowiec pochodzi ze stanowisk naturalnych.

Nazwa: Rh. Bistortae – Kłącze wężownika
Roślina: Polygonum bistorta L. - Rdest wężownik
Rodzina: Polygonaceae
Opis surowca: Surowcem jest kłącze wężownika zawierające nie mniej niż 15% garbników.
Związki czynne: Garbniki hydrolizujące (galotaniny) i skondensowane (katechinowe). Kwasy fenolowe, leukocjanidyna.
Działanie: Antidiarrhonicum, antisepticum, antihaemorrhagicum. Surowiec ma działanie ściągające. Jest stosowany w stanach zapalnych jamy ustnej, biegunkach. Jest stosowany w płukankach do gardła i irygacjach.
Stanowiska: Występuje dość powszechnie w Polsce na łąkach i polanach. Surowiec pchodzi ze stanowisk naturalnych.


Nazwa: Rh. Tormetillae – Kłącze pięciornika
Roślina: Potentilla erecta /L./ Hampe- Pięciornik kurze ziele /Potentilla tormentilla Nec./
Rodzina: Rosaceae
Opis surowca: Surowcem jest kłącze pięciornika zebrane jesienią lub wczesną wiosną i zawierające nie mniej niż 15% garbników.
Związki czynne: Garbniki katechinowe (skondensowane) kwas elagowy i związki trójterpenowe: kwas chinowy i tormentozyd.
Działanie: Digestivum, antiphlogisticum, spasmoliticum. Wyciąg z kłącza pobudza wydzielanie soku żołądkowego, ma właściwości przeciwbiegunkowe, hamuje nieznaczne krwawienia. Surowiec posiada dość silne działanie przeciwskurczowe.
Stanowiska: Roślina powszechna w Europie. W Polsce jest chwastem. Surowiec pochodzi ze stanowisk naturalnych.

Nazwa: Rx. Althaeae – Korzeń prawoślazu
Roślina: Althaea officinalis - Prawoślaz lekarski
Rodzina: Malvaceae
Opis surowca: Surowiec stanowi korzeń prawoślazu lekarskiego zebrany w lipcu lub jesienią. Surowiec musi wykazywać zdolność pęcznienia nie mniejsza niż 10.
Związki czynne: Śluz o charakterze kwaśnym złożony z polisacharydów zwierających glukoazę, laktozę i kwas galakturonowy. Surowiec zawiera ponad to skrobie i pektyny.
Działanie: Protectivum, emoliens. Ma działnie osłanijące, zmiękczające i przeciw kaszlowe. Ze wzglądu na praktyczny brak innych substancji czynnych niż śluz jest surowcem wykorzystywanym do sporządzania syropu przeciw kaszlowego Sirupus Altheae, który może być bespiecznie stosowany o bardzo małych dzieci. Może być stosowany także w zapaleniach i podrażnieniach błony śluzowej przełyku i żołądka.
Stanowiska: Występuje w środkowej i wschodniej Europie. Surowiec pochodzi z upraw.

Nazwa: Sem. Foenugraeci – Nasiona kozieradka
Roślina: Trigonella foenum graecum L. - Kozieradka pospolita
Rodzina: Fabaceae
Opis surowca: Surowiec stanowią dojrzałe nasiona kozieradki pospolitej.
Związki czynne: Surowiec zawiera śluz w ilości około 25%, saponiny sterydowe, flawonoidy, trygonelinę (jest to alkaloid, występuje w ilości około 0,3%) oraz cholinę. Oprócz tego nasiona zawierają olej (tłusty), białko i inne związki.
Działanie: Demulcens, matabolicom. Surowiec pobudza czynności trawienne i ułatwia przyswajanie składników odżywczych. Niestety, zapach zniechęca do doustnego stosowania.Przechodzi on również do mleka po dodaniu nasion do paszy. Dlatego w niektórych krajach stosuje się prażone nasiona. Surowiec jest również stosowany jako środek powlekający, ma także działanie zmiękczające. W Polsce jest stosowany głównie zewnętrznie w postaci odwarów do okładów przy ropnych zapaleniach skóry.
Stanowiska: Roślina ta występuje w rejonie Morza ¦ródziemnego i Czarnego. Uprawiana jest w wielu krajach, w Polsce w małym zakresie.

Nazwa: Sem. Lini – Nasiona lnu
Roślina: Linum usitatissimum L. - Len zwyczajny
Rodzina: Linaceae
Opis surowca: Surowcem są dojrzałe, wysuszone nasiona lnu zwyczajnego.
Związki czynne: Surowiec zawiera śluz (3-6%) i glikozydy cyjanogenne np. linamaryna - znajduje się wewnątrz nasiona lnu. Surowiec zawiera ponad to sterole, olej tłusty i białko.
Działanie: Mucilaginosum. Zewnętrznie surowiec ma działanie zmiękczające i przeciwzapalne. Wyciągi wodne z surowca zawierają śluz, który po podaniu doustnym powleka przełyk i ściany żołądka, utrzymuje się na nich przez długi czas i chroni przed środkami drażniącymi. Kiedyś podawano doustnie rozdrobnione nasiona, co wywoływało nieznaczne podrażnienie ścian jelit i pobudzenie ruchów perystaltycznych, ponadto spulchniały masy kałowe wskutek pęcznienia śluzu - pobudzało to do wypróżniania.
Stanowiska: Pochodzi z basenu Morza Śródziemnego. Obecnie uprawiany w klimacie umiarkowanym, również w Polsce.