Farmakognozja - "Surowce chinonowe"

SUROWCE CHINONOWE:
Alona - Aloe:
Jest stężałym sokiem komórkowym roślin kilku gatunków. Aloe species z gatunku liliowatych (Liliaceae). Wystepuje w rejonie morza śródziemnego, w Afryce południowej, w Indiach. Rośliny te maja charakter dużych, mięsistych obfitujących w sok liściach. Sok wydobyty z liści zagęszcza się. Alona jest surowcem który zawiera antraglikozydy, głównym składnikiem jest aloina. Alona jest silnym środkiem przeczyszczającym, używa się ja w postaci leków galenowych i przemysłowych w dawkach większych niż lecznicze. Powoduje przekrwienie jelita grubego, przekrwienie narządów miednicy mniejszej co może doprowadzić do porażenia. Jest przeciwwskazana w ciąży. Sok z liści aloesu i miazga liściowa stosowane są w leczeniu ran i oparzeń.
Kora kruszyny - Cortex Frangulae:
RM: Kruszyna pospolita - Rhamnus frangula.
S: Szakłak Kruszyna.
R: Rhamnaceae
Krzew występuje najobficiej w wilgotnych lasach sosnowych i w zaroślach, nad brzegami wód. Gałązki kruche i łamliwe a kora biało cętkowana, liście jajowate, kwiatki drobne białe, owoc podobny do czarnej jagody, początkowo czerwony, a dojrzały czarny. Surowcem jest kora kruszyny.
SCH: zawiera ona mieszaninę heterozydów antrachinonowych, wolne antrachinony i antrony, flawonoidy i garbniki. Działa przeczyszczająco, łagodnie żółciopędnie, przeciwwskazana w ciąży.
Korzeń rzewienia - Radix Rhei:
RM: Rzewień palczasty - Rheum palmatum.
R: Polygonaceae - Rdestowate.
Surowiec stanowią podziemne części rzewienia, zebrane w okresie kwitnienia roślin.
SCH: antrazwiązki 3% pochodne antrachinonu (są to aloeemodyna, emodyna, reina) i związki o charakterze mieszanin diantronów, występują także żywice, garbniki hydrolizujące (galusany glukozy) i skondensowane (katechinole). Surowiec zawiera 2 grupy substancji o przeciwstawnych kierunkach działania. Pierwsze z nich to antrazwiązki które mają działanie przeczyszczające, druga to garbniki o działaniu wstrzymującym. Kierunek działania surowca zależy od dawki. Małe ilości mają działanie wstrzymujące, a wieksze przeczyszczające. Gorzki smak surowca pobudza apetyt. Występowanie: pochodzi z Chin i Tybetu, obecnie uprawiany w wielu krajach w tym w Polsce. Rzewień jest byliną, liści duże błoniaste o długich, grubych i owłosionych ogonkach. Na szczycie pędu kwiatostanowego dochodzącego do 2m wysokości wykształca się kilka kwiatostanów złożonych z drobnych kwiatów.
Liść senesu - Folium senneae:
RM: Strąceniec wąskolistny, ostrolistny - Cassia angusifolia, senna.
S: Cassia senes
R: Fabiaceae - Bobowate
Surowcem są liści strączyńca.
SCH: antrapochodne i antrony, antranole, antrachinony, diantrony. Głównymi składnikami są sennozydy A i B oraz C i D, oprócz tego flawonoidy, śluzy, żywice. Surowiec ma działanie przeczyszczające, które warunkowane jest obecnością antanozwiązków. Powodują one podrażnienie ściany jelita grubego co prowadzi do wydalania przez jego nabłonek śluzu i pobudzenia perystaltyki. Liści senesu charakteryzują się szybkim działaniem. Surowiec posiada również słabe działanie żółciopędne. Roślina nie występuje w naszym klimacie dlatego surowiec jest importowany m.in. z Indii i Azji środkowej. Listki krótko ogonkowe, lancetowate o nasadzie asymetrycznej, blaszka liściowa krucha, metrowa, barwy szaro-zielonkawej.
Owoc Szakłaku - Fructus Rhamni catharticae:
RM: Szakłak pospolity - Rhamnus catarcica.
S: Szakłak ciernisty.
Ciernisty krzew wyrastający do wysokości drzewa, kwiaty drobne zielonkawe, owocem jest jagoda czarna wewnątrz zielona, liści jajowate, ząbkowane. Szkłak występuje w lasach, zaroślach i na zboczach, surowcem jest owoc.
SCH: antrazwiąki - glikozydy antrachinowe (glukofrangulina, frangulina) glikozydy antranolowe, wolne antranole i antrachinony, także związki flawonoidowe, cukry, sole mineralne. Zastosowanie: długotrwałe zaparcia, osłabiona perystaltyka jelit, pobudzenie wątroby do wydalania żółci.
Kora Szakłaku Amerykańskiego - Cortex Rhamni purshire:
RM: Kora krzewu Rhamnus Purshiana.
R: Szakłakowate
Krzew występuje w Ameryce północnej, jest pospolitą rośliną, tak jak u nas kruszyna.
SCH: antraglikozydy - ogólna zawartość związków 2-4%. Zastosowanie takie jak u kory kruszyny.
Korzeń marzanny - Radix Rubiaetinctorum:
RM: Marzanna barwierska - Rubia tinctorum
S: Marzanna farbiarska
R: Rubiaceae - Marzannowate
Ojczyzną marzanny barwierskiej są kraje śródziemnomorskie, rośnie też w Indiach, Azji środkowej, u nas czasem w zaroślach i suchych lasach, na większą skalę w celach leczniczych jest uprawiana. Posiada grube i długie żółto brunatne kłącza, łodygi przekraczające wysokość 1m, cztero kańciaste liście z włoskami, na szczytach pędów żółto zielone kwiaty.
SCH: antrazwiązki, alizyna, rubiadyna, kwas urkurynowy, kwas ruberytrynowy (są to barwniki), zawiera także garbniki, pektyny, węglowodany, kwasy organiczne, sole mineralne, glikozydy.