Inflacja

Inflacja ? zjawisko monetarne wywołane szybszym przyrostem ilości pieniądza niż produkcji (obniżanie się siły nabywczej pieniądza). Konsekwencją tego jest, że na rynku obserwowany jest długotrwały wzrost średniego poziomu cen określonego tak zwanym koszykiem dóbr. W praktyce inflacja na rynku konsumpcyjnym jest inna niż inflacja na rynku zaopatrzeniowym i nieco inaczej wpływa na kondycję gospodarki. Korzystnym efektem niewielkiej inflacji może być ułatwienie renegocjacji realnej wartości niektórych cen oraz płac. Inflacja często stosowana jest przez rządy państw do finansowania budżetu, dzięki wykorzystaniu zjawiska tzw. pułapki inflacyjnej.

Przyczyny inflacji
? nadmierna emisja pieniędzy nieproporcjonalna do wzrostu gospodarczego, prowadzona poprzez 1. dodruk banknotów niemających pokrycia, 2. oprocentowanie pieniędzy 3. działalność kredytową banków komercyjnych (tzw. "bankowa kreacja pieniądza")
? niespodziewany i gwałtowny wzrost kosztów produkcyjnych (np. surowców energetycznych), który prowadzi do ograniczenia zagregowanej podaży
? wzrost zagregowanego popytu w gospodarce
? niezrównoważony budżet państwa (wydatki z budżetu przewyższają wpływy) przeinwestowanie gospodarki (nadmierne rozwinięcie procesu inwestycyjnego finansowanego przez państwo)
? ingerencja państwa w politykę emisyjną Banku Centralnego, co prowadzi w rezultacie do nadmiernej ilości pieniądza.
? wadliwa struktura gospodarki
? import inflacji (wraz ze wzrostem cen artykułów importowanych przez dany kraj następuje wzrost kosztów produkcji, a co za tym idzie wzrost cen)
? długookresowe dodatnie saldo bilansu handlowego (nadwyżka eksportu nad importem)
? monopolizacja gospodarki (monopoliści wzrost kosztów produkcji mogą przenosić na cenę)
Skutki inflacji
Negatywne skutki inflacji to:
? Realny spadek wartości zobowiązań i wierzytelności, które nie podlegają waloryzacji; w szczególności skutkiem inflacji jest względne zmniejszenie się dochodów osób, których nominalne dochody są stałe ? te niekorzystne konsekwencje inflacji można w pewnym stopniu zmniejszyć dokonując odpowiednio często waloryzacji zobowiązań.
? Tzw. koszty zdartych zelówek ? są związane z tym, że w warunkach wysokiej inflacji ludzie dążą do utrzymywania mniejszych zasobów gotówki, co związane jest z pewnymi kosztami, jak np. koszty dojazdu do bankomatu ? wraz z rozpowszechnianiem się obrotu bezgotówkowego znaczenie tych kosztów będzie maleć.
? Tzw. koszty zmienianych jadłospisów ? są to koszty związane z tym, że w warunkach wysokiej inflacji firmy częściej muszą zmieniać ceny, co wiąże się z dodatkowymi kosztami ? przykładowo restauracje muszą częściej zmieniać jadłospisy.
Inne skutki inflacji:
? Ponieważ siła nabywcza pieniądza maleje, konsumenci chcą się go pozbyć, zakupując dobra, których wartość nie maleje. Tym samym napędzają te sektory gospodarki, które produkują dobra trwałe (szeroko pojęte maszyny, biżuterię, złoto itp.).
? Ponieważ rosną ceny dóbr, konsumenci chętniej kupują ich tańsze zamienniki. Na przykład, gdy drożeje szynka z 10 zł/kg do 12 zł/kg, a kiełbasa z 5 zł/kg do 6 zł/kg (oba produkty po 20%), to osoby, których już nie stać na zakup szynki, kupią kiełbasę. Tym samym producenci kiełbas zwiększą dochody, a producenci szynki ? zmniejszą.
? Powyższy skutek wywołuje wzrost (niekoniecznie równomierny) cen innych towarów. Jeżeli wzrasta cena benzyny (także np. przez nakładanie podatków, w tym akcyzy), rosną koszty transportu i ceny wszystkich towarów, które są transportowane. Tym samym wzrost ceny benzyny może spowodować wzrost cen chleba.
? Osobnym problemem jest niepewność co do przyszłej wartości inflacji. Podnosi to ryzyko prowadzenia działalności gospodarczej. Uważa się, że niepewność co do wartości inflacji jest tym większa, im wyższy jest poziom inflacji.
Najpopularniejszą miarą inflacji jest indeks wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych (CPI).
Rodzaje inflacji
Według kryterium tempa:
1. pełzająca ? nie przekracza 5% rocznie,
2. Inflacja umiarkowana(krocząca) ? oscyluje w granicach 5-10% rocznie,
3. megainflacja ? 15?50% rocznie
4. galopująca ? wzrost cen od kilkudziesięciu do ok. 100% w skali rocznej,
5. hiperinflacja ? roczny wzrost cen o ok. 100% lub więce.
Inflacja pełzająca ? jest obecnie normalnym zjawiskiem w gospodarce, gdyż w skali światowej obserwuje się proces względnego, stale postępującego i nieodwracalnego wzrostu ogólnego poziomu cen, który jest wywołany wieloma zjawiskami ekonomicznymi o charakterze obiektywnym(np. wzrost nakładów na badania naukowe). Inflacja pełzająca nie wywołuje poważniejszych trudności ani negatywnych skutków ekonomicznych, poziom cen podnosi się w stosunkowo wolnym tempie od 3% do 5% rocznie, co nie jest groźne dla stabilności gospodarki .
Inflacja umiarkowana(krocząca) jest to powolny, wynoszący od 5% do 10% wzrost cen w skali roku. Ceny idące w górę są równomierne i przewidywalne, a rynek kapitałowo- pieniężny funkcjonuje bez większych zakłóceń, gdyż szybko przystosowuje się do procesu powolnej inflacji, która jest oczekiwana i uwzględniana w rachunku ekonomicznym. Inflacja ta może być częściowo kontrolowana przez rząd.
Inflacja galopująca jest to sięgający od 10 do 100% wzrost cen w skali roku. Inflacja galopująca najczęściej wymyka się spod kontroli państwa, powodując istotne zniekształcenie relacji cenowych, które zakłócają i wypaczają normalne funkcjonowanie mechanizmu rynkowego, gdyż sygnały rynkowe dotyczące tego, co warto produkować w większej ilości, a co w mniejszej, i gdzie kierować zasoby inwestycyjne, są nieprzejrzyste i mylące.
Megainflacja bardzo wysoka inflacja powodowana zwykle przez całkowite załamanie systemu finansowego kraju i ogromny deficyt budżetowy finansowany przez dodruk pieniędzy. Chociaż ekonomiści różnią się między sobą jaki wzrost cen stanowi jeszcze inflację, a jaki jest już hiperinflacją, często za umowną granicę hiperinflacji przyjmuje się wzrost cen o co najmniej 50% w ciągu jednego miesiąca.
Według kryteriów przyczyny:
1. Wewnętrzna,
2. Importowa,
3. Endogeniczna,
4. Egzogeniczna,
5. Popytowa,
6. Kosztowa,
7. Budżetowa,
8. Kredytowa,
9. Płacowa.
Inflacja wewnętrzna to inflacja, której przyczyny tkwią w gospodarce danego kraju - w instytucjonalnych i strukturalnych zjawiskach, charakterystycznych dla tej gospodarki.
Inflacja importowana to rodzaj inflacji, której przyczyny znajdują się poza granicami kraju. Wzrost cen produktów importowanych powoduje wzrost cen produktów krajowych.
Inflacja endogeniczna to rodzaj inflacji wywołanej przez reakcję łańcuchową, spowodowaną reakcją poszczególnych grup społecznych na zmiany relacji wynagrodzeń.
Inflacja egzogeniczna to rodzaj inflacji, którą wywołują czynniki zewnętrzne, niezależne od układu gospodarczego. Przez czynniki zewnętrzne należy tu rozumieć na przykład klęskę urodzaju, powodującą ograniczenie bądź zmniejszenie podaży, co wpływa na wzrost cen
Inflacja popytowa ? zjawisko spadku siły nabywczej pieniądza (wzrostu cen w gospodarce), zachodzące gdy podaż pieniędzy na rynku przekracza wartość towarów i usług. W sytuacji wzrostu ilości pieniądza na rynku cena równowagi między popytem a podażą stabilizuje się na wyższym poziomie.
Z uwagi na przyczynę wzrostu popytu wyróżniamy dwa rodzaje inflacji popytowej: inflację finansową i inflację kredytową.
Inflacja finansowa
Inflacja finansowa to rodzaj inflacji popytowej spowodowany wzrostem wydatków rządowych przy niezmienionych dochodach z podatków.
Inflacja kredytowa
Inflacja kredytowa to rodzaj inflacji popytowej spowodowany przez nadmierne zaciąganie pożyczek bankowych
Inflacja budżetowa to inflacja generowana przez nadmierny wzrost wydatków rządu, nie mający pokrycia w dochodach budżetu. Synonimem inflacji budżetowej jest inflacja skarbowa, emisyjna, rządowa.
Inflacja kredytowa to inflacja, za którą odpowiedzialne są podmioty kreujące nadmierny poziom strumienia pieniężnego (kredytowego).
Inflacja płacowa to inflacja, której przyczyną jest wzrost płac bądź naciski związków zawodowych na wzrost płac lub świadczeń socjalnych.

Według kryterium przejawiania się oraz skutków:
1. Otwarta,
2. Tłumiona,
3. Jawna,
4. Ukryta.
Inflacja jawna - objawia się wzrostem cen rynkowych, występuje w krajach o gospodarce rynkowej, gdzie ceny kształtują się pod wpływem ścierania się popytu z podażą.
Inflacja tłumiona - inflacja, którą charakteryzują przymusowe oszczędności wywołane niedostateczną podażą w stosunku do efektywnego popytu. Wzrost cen jest tłumiony odgórnie.
Inflacja ukryta różni się od inflacji jawnej tym, że trudności z nabyciem produktów nie są spowodowane wzrostem ich cen, lecz brakiem towarów w sklepach i niemożliwością ich zakupu. Jest to zjawisko dość powszechne w krajach centralnie kierowanych (również w Polsce do 1989r.), w których ceny były ustalane przez państwo i zjawisko wzrostu cen i inflacji jawnej nie występowało tak jak w krajach wolnorynkowych.
W przypadku inflacji ukrytej występuje nadwyżka pieniądza przy jednoczesnym niedoborze dóbr i usług na rynku. Jest to spowodowane niedostosowaniem podaży do szybko wzrastającego popytu. Różnica mogłaby zostać ograniczona przez mechanizm wolnorynkowy, który spowodowałby podniesienie cen i ograniczenie popytu, ale w gospodarce centralnie kierowanej, nie było takiej możliwości, gdyż ceny były ustalane przez państwo.
Skutkiem inflacji ukrytej są długie kolejki, nierównowaga na rynku, kupowanie na zapas, spekulacja, nielegalne zaopatrzenia, przekupstwo. Inflacja ukryta bywa też nazywana tłumioną lub zasobową.
Ograniczenie inflacji lub przeciw działanie jej wystąpieniu wymaga odpowiedniej polityki państwa w zakresie kształtowania dochodów społeczeństwa, ograniczania deficytu budżetowego(polityka fiskalna),kontroli emisji pieniądza przez bank centralny i kreacji pieniądza kredytowego przez banki komercyjne(polityka monetarna).