Zarys dziejów pieniądza

Pieniądz-powszechnie akceptowany z mocy prawa lub zwyczajów,
środek regulowania zobowiązań. Pojawił się jako pośrednik w procesach wymiany wówczas, gdy nabrały one cech masowej powtarzalności i regularności, a więc w okresie przechodzenia od gospodarki naturalnej do towarowej. W swej wielowiekowej historii pieniądz podlegał rozwojowi w zależności od jego zewnętrznej postaci i zasad funkcjonowania. Kolejne etapy rozwoju : pieniądz towarowy, kruszcowy, papierowy i bezgotówkowy.
Pieniądz towarowy-pierwotna forma pieniądza. Powstała przez wyłonienie się spośród wszystkich wymienionych dóbr. Najczęściej wymienianymi dobrami były: zboże, bydło, skóry, bryły soli, proste narzędzia, bursztyn. Później pojawiły się także bryłki metali przede wszystkim szlachetnych-głównie złota. Pieniądz towarowy był pieniądzem pełnowartościowym-wielkość tej wartości wyznaczona była przez wartość samego dobra, które pełniło funkcję pieniądza. Miał jednak wady: niepodzielność (bydła lub skóry), szybka utrata wartości (np. zboże lub bryły soli) nie pozwalająca posługiwać się nimi i przechowywać ich w długich okresach oraz trudność w transporcie. Dlatego towary-pieniądze zostały wyparte przez pieniądz kruszcowy.
Pieniądz kruszcowy-forma pieniądza towarowego powstała w skutek wyparcia przez kruszce, zwłaszcza szlachetne innych-pełniących wcześniej funkcję pieniądza-towarów. Szczególna rola kruszców w historii pieniądza wynikała z ich cech. W niewielkiej objętości i wadze prezentowały dużą wartość, były trwałe, nie ulegały zniszczeniu nawet w długim okresie użytkowania, a można je było dzielić na dowolne jednostki, przy czym nie traciły swojej wartości, nie wymagały szczególnych warunków transportu i przechowywania. Na początku pieniądz kruszcowy był bryłką o nieregularnych kształtach-wyznacznikiem wartości była waga. Później złotnicy zaczęli nadawać im kształty płytek, sztabek, krążków lub wielokątów, zaświadczając swoją pieczęciom ich wagę i próbę. Z czasem prawo do emisji monet zostało przejęte przez panujących, pojawiały się na nich wizerunki i pieczęcie panujących, później z godłami państwowymi. Dla zabezpieczenia przed kradzieżą posiadacze dużych ilości pieniędzy kruszcowych oddawali je na przechowanie posiadającym skarbce złotnikom (później bankierom), w zamian otrzymywali banknoty stanowiące poświadczenie złożenia depozytu. Ich rozpowszechnianie się jako środka wymiany zastępującego pełnowartościowe monety kruszcowe oraz stopniowa utrata pełnego pokrycia w kruszcu dały początek –pieniądzowi papierowemu.
Kiedy powszechnie zaczęto posługiwać się banknotami zamiast monetami, bankierzy zaczęli udzielać kredytów, emitując banknoty nie mające pokrycia w kruszcu. Ich nadmierne drukowanie doprowadziła do bankructwa wielu banków, co pociągnęło za sobą działania rządów ograniczające liczbę banków upoważnionych do emisji banknotów, ustalające limity ich emisji, a w końcu zawieszające ich wymienialność na złoto. W ten sposób pieniądz kruszcowy został zastąpiony niepełnowartościowym pieniądzem papierowym. Jego wartość oparta jest na umowie społecznej przybierającej postać aktu prawnego. Pieniądz papierowy jest więc pieniądzem symbolicznym. Początkowo jego wartość była ustalana w oparciu o parytet złota. Obecnie w większości krajów nie ma ona już żadnego powiązania z kruszcem. Wymiana banknotów została całkowicie zlikwidowana w obrotach wewnętrznych wszystkich krajów świata na początku lat 30, a w obrotach międzynarodowych w 1971roku, gdy zniesiono wymienialność dolara na złoto.
Pieniądz bezgotówkowy-forma pieniądza występująca wyłącznie w postaci zapisów na bankowych rachunkach depozytowych, płatnych na żądanie, dokumentujących otrzymywanie należności lub regulowanie zobowiązań przez właścicieli tych rachunków. Uruchomienie pieniądza bezgotówkowego następuje za pomocą przelewu bankowego, czeku rozrachunkowego, akredytywy lub karty kredytowej i polega na bezpośrednim przenoszeniu płatności z rachunku jednego klienta na rachunek drugiego w tym samym lub innym banku.

















Bibliografia:
1 . „Świat Wiedzy”, wyd. Marshall Cavendish Polska Sp.z.o.o.,
Warszawa 1996 rok.
2. „Przyroda, historia, technika-pytania i odpowiedzi” John Farndon, wyd. Arkady,
Warszawa 1996 rok
3. „Popularna Encyklopedia Powszechna” wyd. Fogra Oficyna Wydawnicza,
Kraków 1996 rok.