Podatek od spadków i darowizn

W momencie kiedy zostaniemy obdarowani spadkiem lub ktoś nam ofiaruje darowiznę jesteśmy zobowiązani zapłacić podatek. Dotyczy to także zasiedzenia, nieodpłatnego zniesienia współwłasności oraz zachowku.
Podatkowi od spadków i darowizn podlega nabycie własności rzeczy znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w drodze spadku, darowizny, zasiedzenia, nieodpłatnego zniesienia współwłasności, zachowku oraz nabycie praw do wkładu oszczędnościowego na podstawie dyspozycji wkładcy na wypadek jego śmierci. (art. 1 ustawy dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (Dz.U. Nr 16, poz. 89 z 1997 r. z późn. zm.)
Podatnikami podatku od spadków i darowizn są osoby fizyczne. Natomiast nabycie spadku lub darowizny przez osobę prawną lub jednostkę organizacyjną nie posiadającą osobowości prawnej podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób prawnych.

Podatnicy podzieleni są na trzy grupy podatkowe (art.14ustawy dnia 28 lipca 1983 r.)
o podatku od spadków i darowizn (Dz.U. Nr 16, poz. 89 z 1997 r. z późn zm.).
Do poszczególnych grup podatkowych zalicza się:
-do grupy pierwszej: małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierbów, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę, teściów,
- do grupy drugiej: zstępnych rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępnych i małżonków pasierbów, małżonków rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonków rodzeństwa małżonków, małżonków innych zstępnych,
- do grupy trzeciej: innych nabywców.
Obowiązek i termin składania zeznań podatkowych z późn. zm
reguluje rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 4 maja 2001 r. w sprawie obowiązku składania zeznań podatkowych przez podatników podatku od spadków i darowizn (Dz. U. Nr 40, poz. 462).
Podatnicy podatku od spadków i darowizn są zobowiązania do składania zeznań podatkowych właściwemu urzędowi skarbowemu w terminie 1 miesiąca od dnia powstania obowiązku podatkowego. Właściwość miejscową reguluje rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 27 grudnia 1999 r. w sprawie właściwości miejscowej organów podatkowych w sprawach niektórych zobowiązań podatkowych oraz poszczególnych kategorii podatników (Dz. U. Nr 110, poz. 1277 z późn. zm.).
Zeznanie podatkowe składa się urzędowi skarbowemu:
- w sprawach spadków według miejsca położenia przedmiotów majątkowych, a jeżeli położone są na terenie różnych urzędów – według ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy
w sprawach prawa do wkładów oszczędnościowych wypłacanych na podstawie dyspozycji wkładcy na wypadek śmierci, jeżeli nabywca nie jest równocześnie spadkobiercą – według ostatniego miejsca zamieszkania wkładcy,
w sprawach darowizn nieruchomości lub prawa użytkowania wieczystego – według miejsca położenia nieruchomości, innych rzeczy lub innych praw majątkowych – według miejsca zamieszkania lub siedziby darczyńcy, a jeżeli darczyńca nie mieszka w kraju – według miejsca zamieszkania obdarowanego, otrzymanych z zagranicy – według miejsca zamieszkania obdarowanego,
w sprawach zasiedzenia nieruchomości lub prawa użytkowania wieczystego – według miejsca położenia nieruchomości, jeżeli przedmiotem zasiedzenia jest nieruchomość lub prawo użytkowania wieczystego oraz inne rzeczy – według miejsca położenia nieruchomości, rzeczy ruchomych – według miejsca zamieszkania nabywcy.
Obowiązek ten nie dotyczy darowizny ustanowionej w formie aktu notarialnego na obszarze Rzeczpospolitej Polskiej. W przypadku, gdy nabywca nie ujawnił w zeznaniu podatkowym wszystkich rzeczy i praw majątkowych będących przedmiotem nabycia, albo wyszły na jaw okoliczności uzasadniające ustalenie zobowiązania w kwocie wyższej od wykazanej w zeznaniu, nabywca zobowiązany jest do złożenia zeznania uzupełniającego. Zeznanie uzupełniające składa się w terminie 14 dni od dnia, w którym nabywca dowiedział się o okolicznościach powodujących obowiązek złożenia zeznania uzupełniającego.
W przypadku, gdy przedmiot opodatkowania przypada w częściach idealnych kilku podatnikom, mogą oni złożyć jedno zeznanie zawierające podpisy wszystkich osób zobowiązanych do jego złożenia.
Data powstania obowiązku podatkowego
Obowiązek podatkowy powstaje przy nabyciu (art. 6 ustawy dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (Dz.U. Nr 16, poz. 89 z 1997 r. z późn. zm.):
w drodze dziedziczenia – z chwilą przyjęcia spadku,
w drodze zapisu lub dalszego zapisu – od daty ogłoszenia testamentu
z polecenia testamentowego – z chwilą wykonania tego polecenia,
tytułem zachowku - z chwilą zaspokojenia roszczenia lub jego części,
praw do wkładów oszczędnościowych określonych w art. 1 ust. 2 – z chwilą śmierci wkładcy,
w drodze darowizny – z chwilą złożenia przez darczyńcę oświadczenia w formie aktu notarialnego, a w razie zawarcia umowy bez zachowania przewidzianej formy – z chwilą spełnienia przyrzeczonego świadczenia; jeżeli ze względu na przedmiot darowizny przepisy wymagają szczególnej formy dla oświadczeń obu stron, obowiązek powstaje z chwilą złożenia takich oświadczeń,
- w drodze zasiedzenia z polecenia darczyńcy – z chwilą wykonania polecenia
- w drodze zasiedzenia z polecenia darczyńcy – z chwilą wykonania polecenia
– z chwilą uprawomocnienia się postanowienia sądu stwierdzającego zasiedzenie.
- w drodze nieodpłatnego zniesienia współwłasności - z chwilą zawarcia umowy albo ugody lub uprawomocnienia się orzeczenia sądu, jeżeli ich skutkiem jest nieodpłatne zniesienie współwłasności.
Przy nabyciu nie zgłoszonym do opodatkowania, stwierdzonym następnie pismem, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą sporządzenia pisma. Jeżeli pismem tym jest orzeczenie sądu obowiązek podatkowy powstaje z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia. Nabycie w drodze darowizny nie zgłoszone do opodatkowania, powoduje powstanie obowiązku podatkowego z chwilą powołania się przed organem podatkowym na okoliczność dokonania tej darowizny.

Podatkowi od spadków i darowizn nie podlega
Nr1(art. 3 ustawy dnia 28 lipca1983 r. o podatkuod spadków i darowizn (Dz.U.6, poz. 89 z 1997 r. z późn. zm.):
- nabycie własności rzeczy ruchomych znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych podlegających wykonaniu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli w dniu nabycia ani nabywca, ani też spadkodawca lub darczyńca nie byli obywatelami polskimi i nie mieli miejsca stałego pobytu lub siedziby na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,
nabycie praw autorskich i praw pokrewnych, praw do projektów wynalazczych, znaków towarowych i wzorów zdobniczych oraz wierzytelności wynikających z nabycia tych praw,
nabycie środków z pracowniczego programu emerytalnego na podstawie rozrządzenia dokonanego przez uczestnika na wypadek jego śmierci lub w drodze spadku,
nabycie w drodze spadku środków zgromadzonych na rachunku zmarłego członka otwartego funduszu emerytalnego.

Zwolnienia w podatku od spadków i darowizn
Zwolnienia określone w art. 4 ustawy dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (Dz.U. Nr 16, poz. 89 z 1997 r. z późn. zm.) stosuje się, jeżeli nabywca jest obywatelem polskimi lub ma miejsce stałego pobytu w Polsce.
Zwalnia się od podatku:
nabycie własności i prawa użytkowania wieczystego gospodarstwa rolnego lub jego części oraz innych praw do takiego gospodarstwa lub jego części, jak również działki przyzagrodowej, z wyjątkiem:
a) budynków mieszkalnych,
b) budynków zajętych na cele specjalistycznego chowu i wylęgu drobiu lub specjalistycznej hodowli zwierząt wraz z urządzeniami i ze stadem hodowlanym,
c) urządzeń do prowadzenia upraw specjalnych, jak: szklarnie, inspekty, pieczarkarnie, chłodnie, przechowalnie owoców,
Jeżeli przedmiotem spadku lub darowizny są składniki majątkowe wymienione pod lit. b) i c), a nabywcami są zstępni lub małżonek, z podstawy opodatkowania wyłącza się wartość tych składników pod warunkiem, że te budynki i urządzenia będą wykorzystywane przez nabywcę nadal w stanie nie pogorszonym i zgodnie z ich przeznaczeniem w ramach gospodarstwa rolnego przez okres co najmniej 5 lat od dnia przyjęcia spadku lub darowizny. Nie dotrzymanie tych warunków powoduje utratę zwolnienia od podatku, z wyjątkiem niemożności dalszego prowadzenia tej działalności na skutek zdarzeń losowych; w wypadkach tych podatek obniża się proporcjonalnie do okresu prowadzenia działalności przez spadkobiercę lub obdarowanego,
- nabycie praw do wkładów w rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub w spółdzielni kółek rolniczych,
- nabycie własności budynków gospodarczych służących bezpośrednio produkcji rolniczej prowadzonej na użytkach rolnych o powierzchni do 1 ha, a nabywcą jest osoba prowadząca gospodarstwo rolne zaliczona do I grupy podatkowej,
- nabycie w drodze darowizny pieniędzy lub innych rzeczy przez osobę zaliczoną do I grupy podatkowej w wysokości nie przekraczającej 9.057 zł od jednego darczyńcy, a od wielu darczyńców łącznie nie więcej niż 18.114 zł w okresie 5 lat od daty pierwszej darowizny, jeżeli pieniądze te lub rzeczy obdarowany przeznaczy na wkład budowlany lub mieszkaniowy do spółdzielni, budowę lokalu w małym domu mieszkalnym, budowę domu jednorodzinnego albo nabycie lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość,
- nabycie w drodze darowizny praw do rachunku oszczędnościowo-kredytowego przez małżonka, wstępnych, zstępnych, rodzeństwo oraz osobę pozostającą faktycznie we wspólnym pożyciu małżeńskim z posiadaczem rachunku oszczędnościowo-kredytowego w kasie mieszkaniowej, pod warunkiem przeznaczenia środków zgromadzonych na tym rachunku na cele mieszkaniowe,
- nabycie własności fizycznie wydzielonych części nieruchomości w drodze zasiedzenia przez osoby będące współwłaścicielami ułamkowych części nieruchomości - do wysokości udziału we współwłasności,
- nabycie w drodze spadku:
~przez osoby zaliczone do I i II grupy podatkowej przedmiotów wyposażenia mieszkania, pościeli, odzieży, bielizny oraz narzędzi pracy przeznaczonych do użytku w gospodarstwie domowym; jeżeli w skład wyposażenia mieszkania wchodzą meble zabytkowe, przepis lit. c) niniejszego punktu stosuje się odpowiednio,
~dzieł sztuki i rękopisów będących przedmiotem twórczości spadkodawcy oraz materiałów bibliotecznych, jeżeli spadkodawca zajmował się twórczością lub działalnością naukową, oświatową, artystyczną, literacką lub publicystyczną,
~zabytków ruchomych i kolekcji wpisanych do rejestru zabytków, a także dóbr kultury złożonych w muzeum, zgodnie z obowiązującymi przepisami,
~przez osoby zaliczone do I i II grupy podatkowej zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków, jeżeli nabywca zabezpiecza je i konserwuje zgodnie z obowiązującymi przepisami,
- nabycie przez małżonka lub zstępnych w drodze spadku lub darowizny zakładu wytwórczego, budowlanego, handlowego, usługowego lub jego części, pod warunkiem, że zakład ten będzie prowadzony przez nabywcę w stanie nie pogorszonym przez okres co najmniej 5 lat od dnia przyjęcia spadku lub darowizny; niedotrzymanie tych warunków powoduje utratę zwolnienia od podatku, z wyjątkiem niemożności dalszego prowadzenia tej działalności na skutek zdarzeń losowych; w wypadkach tych podatek obniża się proporcjonalnie do okresu prowadzenia działalności przez spadkobiercę lub obdarowanego,
- nabycie przez osobę prowadzącą działalność gospodarczą w drodze darowizny maszyn, urządzeń i narzędzi otrzymanych z zagranicy, pod warunkiem że otrzymane maszyny, urządzenia i narzędzia zainstaluje w prowadzonym przez siebie zakładzie i w ciągu 3 lat od dnia przyjęcia darowizny nie sprzeda ich lub nie przekaże bezpłatnie osobom trzecim; niedotrzymanie tego warunku powoduje utratę zwolnienia,
- nabycie przez rolnika pojazdów rolniczych i maszyn rolniczych oraz części do tych pojazdów i maszyn pod warunkiem, że te pojazdy i maszyny rolnicze w ciągu 3 lat od daty otrzymania nie zostaną przez nabywcę sprzedane lub darowane osobom trzecim; niedotrzymanie tego warunku powoduje utratę zwolnienia,
- nabycie w drodze spadku lub darowizny budynku, w części zajętej przez osoby trzecie na podstawie umów najmu, do których mają zastosowanie przepisy o czynszu regulowanym, określonym w ustawie o najmie lokali mieszkalnych i dodatkach mieszkaniowych,
- nabycie własności i prawa użytkowania wieczystego gospodarstwa rolnego lub jego części wraz z budynkami mieszkalno-gospodarczymi oraz innych praw do takiego gospodarstwa lub jego części, jeżeli umowa zostaje zawarta na podstawie przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników.
nabycie przez osoby zaliczone do I grupy podatkowej własności rzeczy lub praw majątkowych w drodze nieodpłatnego zniesienia współwłasności. Płatnicy i ich obowiązki
Płatnikiem podatku od spadków i darowizn jest notariusz, przed którym sporządzany jest akt darowizny lub, któremu przedstawiono pismo stwierdzające darowiznę w celu dokonania czynności notarialnej. Rozporządzenie Ministra Finansów i Sprawiedliwości z dnia 28 grudnia 1999 r. w sprawie sposobu poboru przez notariuszy podatku od spadków i darowizn, prowadzenia rejestru podatku oraz trybu wykonywania przez notariuszy czynności związanych z poborem podatku (Dz. U. Nr 111, poz. 1289), szczegółowo określa obowiązki ciążące na notariuszu jako płatniku.

Notariusz jako płatnik zobowiązany jest do:
- obliczenia i pobrania podatku od zawartej przed nim umowy darowizny,
- wpłacenia pobranego podatku do urzędu skarbowego właściwego ze względu na położenie kancelarii notarialnej,
- uzależnienia dokonania czynności lub wydania dokumentu od uiszczenia należnego podatku,
- prowadzenia rejestru podatku od spadków i darowizn na każdy rok oraz podsumowania w rejestrze kwoty pobranego podatku w okresach dokonywania wpłat,
- wypełniania i przesyłania deklaracji o wysokości pobranego podatku oraz o wysokości podatku przekazywanego na rachunek urzędu,
- dokonywania wpłat pobranego podatku do 20 każdego miesiąca od kwot pobranych w dniach od 1 do 15 tego miesiąca, oraz do 5 dnia następnego miesiąca od kwot pobranych w dniach od 16 do końca miesiąca,
- odnotowania w rejestrze w rubryce „Uwagi” kwoty wpłaconego podatku, daty wpłaty i okresu, którego wpłata dotyczy,
- przesłania urzędowi odpisu rejestru podatku w terminie do 7 następnego miesiąca.
W treści sporządzonych aktów bądź poświadczeń i na odpisach wydawanych stronom notariusz określa podstawę i sposób obliczenia podatku, wyszczególnia przedmiot darowizny, jej wartość, grupę podatkową, kwotę podatku pobranego lub podstawę prawną nie pobrania podatku. Przy darowiźnie prawa majątkowego polegającego na obowiązku świadczenia na rzecz nabywcy, którego wartość nie może być ustalona przy sporządzaniu aktu lub poświadczeniu dokumentu, notariusz nie oblicza i nie pobiera podatku, lecz przesyła odpis sporządzonego lub poświadczonego dokumentu do urzędu w terminie dwóch tygodni od dnia dokonania czynności.
Sporządzając akt darowizny, notariusz jest zobowiązany pouczyć strony o skutkach zatajenia lub podania niezgodnych z rzeczywistością danych mających wpływ na ustalenie i wysokość podatku, przewidzianych w Kodeksie karnym skarbowym. Notariusz poucza także strony o przysługującym urzędowi prawie do podwyższenia wartości nabytych rzeczy i praw majątkowych, jeżeli wartość podana przez nabywców nie odpowiada wartości rynkowej.
Sporządzenie aktu lub dokonanie czynności urzędowej bez pobrania podatku może być dokonane przez notariusza tylko wtedy, gdy strony przedstawią zaświadczenie stwierdzające uiszczenie należnego podatku lub zgodę urzędu na sporządzenie aktu lub dokonanie czynności notarialnej bez obowiązku pobrania podatku.
W rejestrze podatku od spadków i darowizn zamieszcza się liczbę porządkową, datę darowizny, imiona, nazwiska i adresy stron umowy, określenie przedmiotu darowizny i jej wartość, grupę podatkową, kwotę pobranego podatku lub podstawę prawną nie pobrania podatku i uwagi.




Źródła:

Ustawa z dnia 28 lipca 1983 roku o podatku od spadków i rarowizn (t.j. z 1997 r. Dz. U. Nr 16, poz.89 z późn. zm.)


rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 4 maja 2001 w sprawie obowiązku składania zeznań podatkowych przez podatników podatków i darowizn (Dz. U. Nr 40, poz. 462 z późn. zm.)

strony internetowe:
www.urzadskarbowy.pl
www.msz.pl
www.bankier.pl