System samorządu lokalnego w Rzeczypospolitej Polskiej
W 1990 roku został przywrócony samorząd terytorialny w Polsce.
O znaczeniu samorządu terytorialnego świadczy najlepiej poświecenie mu VII Rozdziału Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia1997 r.
Od 1990 roku do końca 1998 roku funkcjonował w Polsce dwuszczeblowy podział administracyjny. Były to Gminy i województwa. Gminy były jednostkami w pełni samorządowymi, województwa /49/ były przedstawicielstwem władzy rządowej.
1 stycznia 1999 roku weszła w życie reforma samorządowa, która wprowadzała podział trójszczeblowy na gminy, powiaty, województwa.
Gmina to wspólnota samorządowa, tworzona przez wszystkich obywateli zamieszkujących określone terytorium, wykonująca zadania publiczne w imieniu własnym, posiadająca osobowość prawną, której samodzielność podlega ochronie prawnej. Kompetencje gminy określała juz Konstytucja RP w art. 164 ust. 1. Podstawową jednostką samorządu terytorialnego jest gmina - art. 164 ust. 3 Gmina wykonuje wszystkie zadania samorządu terytorialnego nie zastrzeżone dla innych jednostek samorządu terytorialnego. Organami gminy są: rada gminy, która jest organem uchwałodawczo-kontrolnym, wybieranym w wyborach powszechnych i bezpośrednich co 4 lata oraz prezydent, burmistrz lub wójt, który jest władzą wykonawczą.
Powiat jest lokalną wspólnota samorządową, tworzoną przez mieszkańców określonego terytorium z mocy prawa. Powiat tworzą graniczące ze sobą gminy. Można spotkać również miasta na prawach powiatu tzw. powiaty grodzkie. Powiat ma osobowość prawną. Jego samodzielność podlega ochronie sądowej. Organami powiatu są: rada powiatu, zarząd powiatu, który jest organem wykonawczym oraz starosta, który stoi na czele zarządu powiatu. Powiaty odpowiadają miedzy innymi za: ochronę zdrowia, szkoły ponadgimnazjalne. W ramach powiatu działają także powiatowe inspekcje, służby i straże.
Województwo jest zarówno regionalną wspólnotą samorządową, tworzoną przez mieszkańców danego województwa, jak i najważniejszą jednostką zasadniczego podziału terytorialnego kraju w celu wykonywania administracji publicznej Organami samorządu wojewódzkiego jest: sejmik województwa, zarząd województwa i marszałek województwa. Przedstawicielem rządu w województwie jest wojewoda. Wojewoda jest powoływany i odwoływany przez premiera na wniosek ministra MSWiA.
Literatura
1. Konstytucja RP z dnia 2 kwietnia 1997 roku
2. Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 1990 r. Nr 16, poz. 95)
3. Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (Dz. U. z 1998 r. Nr 91, poz. 578)
4. Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa (Dz. U. z 1998 r. Nr 91, poz. 576)
5. SPOŁECZEŃSTWO I POLITYKA. Podstawy nauk politycznych pod red. K.A. Wojtaszczyk i w. Jakubowski, Warszawa 2003