Stanisław Ignacy Witkiewicz
Życie
Urodzony w 1885 w Warszawie. Syn wybitnego malarza i krytyka literackiego
Stanisława Witkiewicza. Już jako dziecko pisał dramaty, malował i filozofował…
jednym słowem – geniusz. Studiował malarstwo w Krakowie, a wychowywał
się w Zakopanem – letniej stolicy ówczesnej bohemy artystycznej.
Postać niezwykle barwna i wieloznaczna. Przeżył kilka burzliwych romansów
– między innymi ze sławną wówczas aktorką – Ireną Solską; zaś jego inna
narzeczona popełniła z niejasnych powodów samobójstwo. Przyjaźnił się ze
słynnym etnografem Bronisławem Malinowskim, z którym pojechał w podróż
badawczą do Australii. Prowokator i parodysta, eksperymentował ze wszystkimi
rodzajami narkotyków – sprawdzając ich działanie na sobie. Swoje doświadczenia
później opisywał i dogłębnie analizował. Niejasny jest stosunek
Witkacego do komunizmu – z jednej strony pisarz jawi się nam jako zażarty
przeciwnik rewolucji, z drugiej zaś istnieją przesłanki, że został podczas I wojny
światowej oficerem politycznym w swoim oddziale. 18 IX 1939 roku popełnił
samobójstwo na wieść o wkroczeniu Sowietów do Polski.
• Miał wielką wiedzę, a nigdy nie chodził
do szkoły – jego ojciec uważał,
że szkoła wypacza charaktery
młodym ludziom i oddziałuje na nich
szkodliwie! Małego Stasia do chrztu
trzymali: wielka, sławna polska aktorka
Helena Modrzejewska i…
chłopski bajarz, góral opowiadający
legendy, Sabała. Niezła mieszanka,
musiała przyczynić się do powstania
oryginała.
• Bohaterowie Szewców mówią przedziwną
mieszanką języków i stylów:
naukowego, potocznego, gwarowego.
• Matka Witkacego pokazuje, rzec
można, karykatury matki i syna, ale
w sposób, który do dziś można
uznać za aktualny.
• Twórca teorii Czystej Formy.
Twórczość
• W małym dworku – tytuł jak z dramatu realistycznego, ale treść niezwykle
zagmatwana i groteskowa. Witkacy wplata w akcję utworu postacie fantastyczne
(Widmo zmarłej pani Nibkowej), nadaje postaciom cechy charakteru
dziwne i często perwersyjne. Okazuje się, że pozornie porządny dworek
polski skrywa w sobie wiele tajemnic – z czworokątem miłosnym włącznie!
Całość kończy się tragicznie – demoniczna matka zabiera w zaświaty
swoje dwie córeczki.
• Szewcy – kanoniczna lektura szkolna. Witkacy przedstawia w tym dramacie
historię współczesną sobie: rewolucja komunistyczna burzy zastany świat.
Szewcy jako rewolucjoniści walczą z demokratą i liberałem Scurvym. Bunt
przeciwko terrorowi Scurvy’ego kończy się tak naprawdę klęską Szewców –
dotychczasowego ich przywódcę Sajetana zastępuje bezwzględny i nieludzki
Hiper-Robociarz – personifikacja systemu totalitarnego. Szewcy to chyba
najbardziej pesymistyczny, a raczej najmniej groteskowy, utwór Witkacego.
• Teoria Czystej Formy w Teatrze – to dzieło Witkacego – filozofa i teoretyka
sztuki. Według pisarza widowisko teatralne ma dzięki swej wewnętrznej
jedności i symbolice pomóc oglądającemu je widzowi odkryć samego siebie.
To metafizyczne autopoznanie jest niezbędne każdemu człowiekowi,
zwłaszcza w dobie upadku wartości, religii, filozofii i sztuki.