Trendy rozwojowe w zachowaniu ludzi dorosłych

Andragogika

Temat: Trendy rozwojowe w zachowaniu ludzi dorosłych.

Literatura: „Wprowadzenie do andragogiki” – Tadeusz Wujek – cz. I; r.2; Olga Czerniawska „Trendy rozwojowe w zachowaniu ludzi dorosłych.

Istota przemian występujących w dzisiejszym świecie:
 zmiana naturalnego przebiegu życia
 zakłócenie podziału czasu na naukę, pracę i zabawę;
 czas nauki został rozszerzony na każdy okres życia (2,3 letnie dzieci w przedszkolach);
 okres beztroskiego dzieciństwa skraca się (dłuższy okres nauki w szkole, w szkole dzieci przeobrażają się w nastolatków i młodzież) i przedłuża (długi okres nauki studiowana, spowodowany groźbą bezrobocia) jednocześnie
 zdobycie pracy jest zazwyczaj sukcesem jednostki, która musi pokonać dużą konkurencję; rozpoczęcie pracy zawodowej to podjęcie właściwemu dorosłemu roli; praca dzieli się na: „robotę”(coś, co łączy się z zarobkiem, a nie z zawodem, ambicjami, celami życiowymi), a także może być zajęciem, o którym się marzy. Nie zawsze kariera zawodowa stanowi linię ciągłą (K – urodzenie dziecka, M – zmiana miejsca, stanowiska pracy); w wielu przypadkach praca jest przerywana (okresy stażu, nauki, bezrobocia, poszukiwania nowego miejsca pracy);
 konieczna staje się rekwalifikacja zawodowa;
 w wielu krajach skłania się do przejścia na wcześniejszą emeryturę, by prace mieli młodzi – zjawisko skrócenia okresu pełnienia roli zawodowej jest bardzo istotne w zrozumieniu potrzeb edukacyjnych, a także procesu jej tożsamości (homo faber na homo ludens (wędrujący) i homo viator (poszukujący));
 czynnikiem rozwoju społecznego jest człowiek uczestniczący w życiu społecznym, tworzący kulturę zabawy, czasu wolnego, stowarzyszeń społecznych, uczestnik instytucji oświatowych – dla niego powstają różne instytucje kulturalne, oświatowe, on daje miejsce pracy w tych sektorach, ale staje się również ofiara tych instytucji i czasu wolnego – człowiek nudzi się i staje się konsumentem, faber jest zagrożony pracoholizmem – konflikt między modelami a rzeczywistością stanowi poważny problem dla edukacji dorosłych;
 człowiek współczesny jest nękany rozchwianą perspektywą przyszłości, a nie tak jak w przeszłości żył w rytmie bardziej uporządkowanym, stabilnym, mógł uczyć się wzorców zachowań od poprzedniej generacji, mógł przewidywać przyszłość i przygotowywać do niej swoje dzieci i wnuki.

Człowiek zawsze jednak był i jest osobą, przedmiotem współtworzącym własny los bez względu na czas historyczny i warunki, w jakich żyje.

I. Istota człowieka współczesnego.
Beacjuszowska definicja człowieka – człowiek to istota rozumna, zdolna poznać samego siebie, odpowiedzialna za siebie, rządząca sobą. Dzięki rozumności człowiek posiada możliwości poznania nie tylko siebie, ale i świata. Dzięki zdolności podejmowania decyzji może wybierać, stanowić, udoskonalać siebie i świat. Człowiek jest rozumnym i wolnym podmiotem swego życia, zdolnym do miłości.

Jan Paweł II - Człowiek jest podmiotem pośród świata przedmiotów, dlatego, że jest zdolny poznawczo obiektywizować wszystko, co go otacza.

J. Tischner - Człowiek jest osobą (istota osobna, która jest zdolna zrozumieć siebie jako jednostkę w swej jedności, w swej niepowtarzalności, w swej oryginalności i niezmienności z innymi).

R. Guardini - Człowiek jako osoba posiada możliwości określania samego siebie w działaniu, a nie tylko w dopasowaniu się do warunków zewnętrznych. Posiada zdolność tworzenia sobie sytuacji życiowych, a nie tylko adaptacji do środowiska społecznego.

M. Heidegger – Żadna epoka nie zgromadziła tyle i tak wiele różnych pojęć człowieka jak nasza. Żadna nie przedstawia wiedzy o człowieku tak wnikliwie i całościowo. W żadnej epoce człowiek nie okazał się tak wielkim problemem i tajemnicą.

E. Gelpi - Współcześnie jest mowa o kryzysie tożsamości kulturalnej i społecznej wynikającej z ról kobiety i mężczyzny.

M. Finger - Mowa jest o konieczności pomocy człowiekowi dorosłemu w wyjściu z kryzysu współczesności.

J. Mezirow - Uczenia człowieka – uczenia się wyjścia z kryzysu przez odnajdywanie perspektyw przez reinterpretację własnego życia.

M. Nowak - Człowiek musi określić swoją tożsamość, odzyskać „ja” i je ukształtować. Każde wydarzenie, każde przeżycie, cała przeszłość decyduje o tym, czym jestem dziś.

B. Skarga - To pamięć ma pokonać czas, a więc zmiany, jakimi podlega.

R. Ingarden - Konserwujemy to, co dokonując się w czasie przeminęło, a przeminąwszy zostało wyparte z aktualności istnienia a dzięki niej jakoś w tę aktualność powraca. Nawiązuje to do tendencji obserwowanych we współczesnej andragogice. A mianowicie do tego, postrzeganie edukacja wyłącznie w aspekcie osoby, nie pomijając jej uwikłań w sytuacje społeczno – polityczne. Podstawowym celem edukacji jest aktualizacja osoby.

Wpływ psychologii humanistycznej na edukację dorosłych uczynił doświadczenie jednym z najistotniejszych czynników edukacyjnych. 
kształtują osobę i są jej właściwe, przez nie dorosły staje się współtwórcą procesu edukacyjnego; nierozerwalne z procesem życia, mogą się przyczynić do lepszego rozumienia siebie i świata, wpływać na ukształtowanie się zainteresowań i potrzeb. Sam fakt opowiadania swojej biografii jest wychowawczy, napisanie jej ma funkcje terapeutyczne i kształcące – P. Dominice

H. Siebert – konstruuje paradygmat życia jednostki, który ukierunkowuje zainteresowania teorii i praktyki na środowisko życia jednostki, na to, co robi w sferze polityki, życia społecznego, na codzienne relacje z otoczeniem. To zmienia ukierunkowanie edukacji z „kwalifikacji zawodowych” na „uświadomienie” roli kształtowania się ku tożsamości. Prowadzi to do zmiany postrzegania świata i do dostrzegania na nowo wartości. W tym nowym ujęciu wiele miejsca zajmuje konkretne życie codzienne. Ważne w edukacji jest przeżywanie codzienności, w jej zmianach, przeobrażeniach i kryzysach. Paradygmat ekologiczny pozwala zrozumieć zjawisko „zamkniętego horyzontu”, utraty perspektyw w życiu jednostki i grupy społecznej.

Współczesna andragogika nie omija głębokich konfliktów i zmagań człowieka ze światem, a także dróg, które pomagają mu je zwyciężyć. Życie będzie spełnieniem, jeśli stanie się dialogiem.

Należy zamienić redukcjonistyczny model uczenia się człowieka, który odnosi się do dorosłego ucznia, standardowego uczestnika kształcenia formalnego na model dynamiczny, który posiada potencjalne, nie odkryte i niewykorzystane często zasoby intelektualne, emocjonalne i działaniowo – motywacyjne. Andragogika musi brać udział w konflikcie między tym, co już uformowane, a tym, co się rodzi, odchodząc od założenia, że rozwój jest tylko etapową realizacją tego, co od samego początku jest już gotowe i oczekuje na realizację. Dynamiczny model rozwoju zakłada wychowalność człowieka, czyniąc ją przedmiotem równocześnie wiedzy jak i nadziei.

E. Erikson – teoria kryzysów; trzy ostatnie fazy życia: wczesna dorosłość, dorosłość i pełnia dojrzałości. Sukces tych etapów polega na szukaniu wewnętrznej harmonii wynikającej z pewnych postaw (dojrzałość emocjonalna, ufność, solidarność, szeroko rozumiana produktywność, wewnętrzna integracja pozwalająca na stawianie czoła śmierci)wobec życia i norm społecznych.

Teoria humanistyczna – dorosły zdolny samodzielnego myślenia, do odpowiedzialności, do wyboru, do podstawowej możliwości kształcenia się, bycia tym, kim jest, ale nie pozostawania nigdy takim, jakim jest. Potencjalność rozwoju jednostki zależy od ofert i bodźców występujących w sytuacjach uczenia się. Jednostka zdaje się od urodzenia na pomoc w rozwoju (D. Claessems). Pomoc ta ma dotyczyć podmiotu, który jest już ukształtowany, a jednak jeszcze do ukształtowania  H. Buber  Świat rodzi w jednostce osobę, (…) „wychowuje” ludzką istotę, wydobywa jej siły i pozwala jej uchwycić oraz przeniknąć to, z czym ona się styka. To, co nazywamy wychowaniem, wychowaniem świadomym oraz dobrowolnym oznacza wybór działającego świata dokonany przez człowieka. Jednym z takich wyborów jest aprobowanie własnej dorosłości, w tym wychowalności. Wybór taki dokonuje się teraz, choć jest on zależny od drogi życiowej człowieka, jego dzieciństwa, środowiska życia, ofert i bodźców.

II. Dojrzewanie do dorosłości.
Dorosły – ten, który przestał czy zakończył rosnąć. Arystoteles – człowiek dorosły niezmienny na zmiany. Stereotyp ten prowadzi do regresu i stagnacji.
Dorosłość zawiera w sobie dwa wymiary znaczeń: obiektywny i subiektywny.
 
odnosi się do normy społecznej wyraża się w przeżyciach
i do fazy życia ludzkiego jednostki, która po wpływem wydarzeń
określonej ramami chronologicznymi osobistych lub społecznych postrzega
siebie jako osobę dorosłą, już nie młodą i która stara się uzewnętrznić normy przypisywane tej fazie wieku i realizować określony jej wzór

W obu znaczeniach dorosłość zawiera w sobie zjawisko progu, który poprzedza stan „jeszcze nie”.

Andragogika musi rozstrzygnąć, czy znaczy to, że niektórzy ludzie nie są dojrzałymi, choć są dorosłymi.

Współczesny człowiek ciąży ku młodości jako fazie, z którą się identyfikuje. Chroni się w świat wartości ludzi młodych, boi się odpowiedzialności, nie chce szybko wkraczać w dorosłość. Wynika to z nie szukania swej tożsamości we wzorze dorosłości – dojrzałości, równocześnie akceptowania jej wzoru redukcjonistycznego. Uwewnętrzniony wzór dorosłości może być pochodną dorosłości osiąganej i dorosłości osiągniętej. Niekiedy jednostka odczuwa potrzebę zmiany tylko w niektórych dziedzinach swego życia, a inne pozostawić bez zmian. Sposób uwewnętrznienia dorosłości dotyczy i uczących się i nauczających.
E. Fromm – człowiek jest skazany na nowo wchodzić w życie i rodzić się w swoim ludzkim kształcie. Wchodzenie w życie może ujawnić się w dwóch wymiarach:
analityczno – logicznym i intuicyjno uczuciowy.
 
opanowanie wiedzy ogólnej służy rozumieniu świata, człowiek przez intuicyjne akty
i naukowej, stałego jej uczucia i myślenia stara się wnikać w rzeczywistość, poznawać
odświeżania, pogłębiania, ją i doznawać, lepiej rozumieć siebie w swoim ludzkim
tworzenia kształcie w perspektywie całościowego oglądu świata;
może osiągać doznania niepowtarzalne i niesprawdzalne, które dają mu poczucie wewnętrznej wolności powalającej stwarzać siebie na nowo; odnajduje sens życia i siły, aby podejmować trud istnienia
W. Szewczuk – dorosły człowiek jest sam odpowiedzialny za siebie, jest sam podmiotem działalności produkcyjnej, sam decyduje o swoim planie życiowym, sam musi zajmować się z trudnościami jego realizacji, sam odpowiada wobec społeczeństwa za swoją działalność.

D. Kimmel – Być dorosłym to nie ustawać w działaniach, akceptować swoje granice, umieć realizować wydarzenia, stać się zdolnym do autonomii i przeżywania samotności. To także pełnić podstawowe role społeczne, umieć łączyć teorię z praktyką, panować nad emocjami, nie ranić uczuć innych osób.

Człowiek dorosły:
 umie formułować odpowiedzi na pytania dotyczące siebie jako osoby, członka społeczeństwa i istoty w uniwersum;
 jest przygotowany do wykonywania wybranego zawodu;
 umie podnosić swoje kwalifikacje;
 umie dokonać wyboru wartości i swojego miejsca na świecie;
 jest zdolny do obiektywnej oceny samego siebie i innych;
 jest aktywnym uczestnikiem interreakcji społecznych;
 odgrywa ważną role w związkach uczuciowych łączących go z innymi;
 w miarę upływu lat dochodzi do szczytu swoich osiągnięć, odpowiedzialności, władzy i rozszerza swoje kontakty społeczne;
 jego pozycję w społeczeństwie określa zegar społeczny;
 zdobywa doświadczenie w wyniku uczestnictwa w różnych sytuacjach, ze styczności społecznych, z wewnętrznych przeżyć i własnego postępowania;
 posiada zdolność abstrakcyjnego myślenia;
 jest przygotowany do zajmowania stanowiska wobec innych osób, problemów, wartości;
 doświadczenia życiowe doprowadzają go do ukształtowania się poczucia jego tożsamości i samooceny własnego rozwoju.

B. Zazzo – badania nad poczuciem dojrzałości. Niekiedy towarzyszy nam nieczucie się dorosłym pomimo tego, iż podejmujemy już typowe role stanowiące społeczne granice młodości. Owe progi dojrzałości rozróżniają egzystencję jednostki. Samo przekroczenie ich nie niesie ze sobą dojrzałości. Narasta ona progresywnie i jest rezultatem relacji człowieka do siebie, swego środowiska i wszystkich jego komponentów.
Człowiek dorosły w trakcie życia znajduje się w określonych stadiach własnego rozwoju. Rozwój ten może postępować wzwyż, utrzymywać się na pewnym poziomie, zstępować w dół. Utrzymywanie się na jednym poziomie nie zawsze wyraża zastój, może oznaczać granice możliwości jednostki. Regres może oznaczać cofnięcie się, niewykorzystanie własnych możliwości, stagnację, ale także proces wykolejania się aż do wynaturzenia człowieka. Ocena kierunku i poziomu rozwoju jest trudna. Trzeba określić kryteria zmian jakościowych i ilościowych.
 
wyraża się w osiąganiu dojrzałości człowiek jest tym więcej rozwinięty
- doskonaleniu się tego co ma, im więcej wie, potrafi, im lepiej w wyzwalaniu sił, które tkwią się kontroluje, im więcej znosi
w nim, a których dotąd nie znał przeciwieństw i spełnia wymagań