Etyka życia gospodarczego.
Nie ma wolności bez odpowiedzialności .
Nie ma odpowiedzialności bez wolności.
Tylko człowiek wolny może być odpowiedzialny za swoje czyny.
1. Musimy pracować.
2. Praca jest trudem.
3. Trud nigdy nie będzie dostatecznie wynagrodzony.
Grecja – Ksenofont (430 – 355 p.n.e.)
Jako pierwszy wypowiedział się na temat ekonomii. Grecja wówczas stanowiła państwo – miasto (polis). Podstawą gospodarki było rolnictwo. W życiu politycznym dominowali najbogatsi (właściciele ziemscy i niewolników). Następowała koncentracja własności ziemskiej. Rozwijał się handel. Rozwijał się system pożyczkowy – na bardzo wysoki procent. Liczba niewolników przekraczała liczbę obywateli. Byli również metojkowie – tzn. osoby wyzwolone lub cudzoziemcy.
Oikinomikos – dom, ojczyzna, rodzina, prawo, zasada, biegłe zarządzanie gospodarstwem.
Od XVI w. nazwa ekonomia stała się powszechną nazwą nauk o gospodarowaniu.
Ksenofont pyta – co jest celem gospodarowania; bogactwo, władza, pozycja społeczna.
W ówczesnej Grecji bycie obywatelem było bardzo ważne, było wartością, ale żeby nim być, trzeba było mi9eć podstawy materialne – czyli bogactwo. Najważniejszym obowiązkiem obywatela była obrona kraju. Najlepszych obywateli rodzi rolnictwo, bo w ich interesie jest obrona własności w myśl „żywią i bronią”.
Drugim najważniejszym zawodem był wojownik.
Jak obchodzić się z niewolnikami aby byli jak najbardziej efektywni:
należy umiejętnie stosować nagrody i kary, nagrody są lepszym rozwiązaniem,
należy dać niewolnikom udział w zyskach, jest to podyktowane oczywoście nie humanitaryzmem, ale czystą ekonomią.
Platon (427 – 374 p.n.e.)
po wojnie w Atenach brak moralności,
poruszony był najbardziej śmiercią Sokratesa.
Zastanawiamy się dlaczego ludzie źle postępują:
celem jest dobro,
wybiera niegodziwe warunki,
relatywność środków i celu.
Chciał stworzyć państwo idealne – co było jego błędem.
rządzić powinni mądrzy ludzie (wówczas mądry to filozof),
mądrość powinna wskazać drogę wyjścia z trudnej sytuacji,
celem powinno być zadowolenie obywateli.
Cnoty:
mądrość i odwaga,
umiarkowanie i sprawiedliwość.
Natura rodzi społeczny podział obowiązków, natomiast niewolnicy to :mówiący narzędzia”.
Co jest przyczyną konfliktów społecznych?
- nierówności majątkowe, czyli pogoń za bogactwem (odpowiedź Platona – to likwidacja własności prywatnej)
Stosunek pierwszych chrześcijan do życia gospodarczego
Odrzucali bogacenie się, gdyż jest niegodne chrześcijanina. Gromadzenie dóbr materialnych jest niegodne.
Św. Paweł – „korzeniem wszelkiego zła jest bogacenie się”.
Ostro potępione jest bogacenie się kosztem innych, ubogich.
Chrześcijanie cenili pracę w przeciwieństwie od greków i rzymian.
Praca jest trudem – jest to skutek grzechu pierworodnego.
Praca człowieka go nie upadla. Przez pracę człowiek się doskonali.
„Kto nie chce pracować to też niech nie je” – św. Paweł
pierwsi chrześcijanie nie godzili się na wspieranie ubogich z wyboru.
Są granice dzielenia się z ubogimi.
Chrześcijaństwo odrzuca sposób życia jakim jest żebranie.
„Niech się twoja dłoń spoci, zanim dasz jałmużnę ubogiemu”.
Wspomagając innych, nie można zaniedbać swoich obowiązków. Należny najpierw zadbać o siebie. Leniwych wspomagać nie wolno.
Działalność kupiecka.
Chrześcijanie potępiali kupców, którzy kupowali taniej, a sprzedawali drożej. Taki handel jest brudny, niegodziwy.
Chrześcijanie przebywali razem i mieli wszystko wspólne. Ale to nie było nakazem, a tylko zaleceniem. Do średniowiecza kościół stoi na straży własności wspólnej.
W dzisiejszych czasach najważniejsza jest działalność finansowa przynosząca największe zyski. Przez chrześcijan traktowana była z dystansem. Odnoszą się do tej działalności negatywnie. Nie wolno pożyczać na procent.
Średniowiecze.
Poglądy św. Tomasza z Akwinu– pochodził z rodziny hrabiowskiej, wychowywany przez Benedyktynów. Zwany był „wołem sycylijskim”. Wykorzystał myśl Arystotelesa na potrzeby chrześcijaństwa. Głosił humanizm teocentryczny – w porządku doczesnym najważniejszy jest człowiek, ale jeszcze jest Bóg.
Cnoty intelektualne:
Cnoty moralne:
wiedza,
mądrość
roztropność,
sprawiedliwość,
moralność,
męstwo
Najbardziej ceni roztropność – wybór pośrodku, czyli działanie w ramach posiadanych sił i środków.
Zuchwałość – męstwo – tchórzostwo.
Prawo naturalne – stanowi przejaw woli Boga. Ono zapisane jest w naturze. Podstawowym nakazem jest czynienie dobra – unikanie zła i to jest wpisane w naturę.
Prawo stanowione (ludzkie) – ma wspomagać człowieka w realizacji prawa naturalnego.
Prawo ludzkie nie może być sprzeczne z prawem naturalnym.
Jaka wartość jest najważniejsza dla człowieka – życie!!!
Średniowiecze jest okresem rozwoju gospodarczego. Rośnie zamożność, ale i rośnie liczba osób wyzyskiwanych. Pojawia się zapotrzebowanie na filozofię spraw gospodarczych.
Prawo – naturalna teoria własności jest dziełem św. Tomasza.
Własność ma charakter prawno – naturalny. Czyli własność jest niezależna od prawa stanowionego.