Nadpłata podatkowa.

1.Pojęcie nadpłaty- definicja nadpłaty została określona w ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa

Za nadpłatę ustawodawca przyjął:
• kwotę nadpłaconego lub nienależnie zapłaconego podatku,
• kwotę podatku pobraną przez płatnika nienależnie lub w wysokości większej od należnej,
• świadczenie płatnika lub inkasenta, jeżeli w decyzji wydanej w związku z niedopełnieniem przez płatnika lub inkasenta ich obowiązków, określono je nienależnie, lub w wysokości większej niż należna.
Wysokość nadpłaty określana jest w zasadzie przez organ podatkowy. Istnieje jednak szereg sytuacji, gdy określa ją podatnik - są to jednak oznaczone przypadki. Tu prawo przewiduje dwie sytuacje:
• podatnik obowiązany jest złożyć wniosek o zwrot nadpłaty np. nadpłata powstała w wyniku prawomocnego orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego
• sytuacje, w których wniosek taki jest zbędny.
Pod rządami ustawy o zobowiązaniach podatkowych, jak i obecnie spory budzi charakter prawny nadpłaty, a mianowicie to, czy ma ona charakter publicznoprawny, czy może być ona przedmiotem cesji na podstawie kodeksu cywilnego, tzn. czy wierzyciel (osoba, której przypada nadpłata) mógłby bez zgody dłużnika (urząd Skarbowy) przenieść wierzytelność, tj, przysługująca mu nadpłatę na osobę trzecia. Chociaż wydaje się to dziwne pojawiają się orzeczenia sadowe, w których dopuszcza się możliwość cesji nadpłaty. Gdyby zgodzić się z tak postawiona teza, to organ podatkowy miałby ograniczone możliwości zaliczania nadpłat na poczet zaległych i bieżących zobowiązań podatnika, ponieważ umowa cesji zawarta przed przerachowaniem nadpłaty na zaległość wykluczałaby taka możliwość. Nie jest to teoretyczne rozważanie, ponieważ stanowisko takie zajął Sąd Wojewódzki w Poznaniu w wyroku z dnia 23 listopada 1993, w którym czytamy miedzy innymi:
„Nie zyskało aprobaty Sadu nie uargumentowane twierdzenie pozwanego o niemożliwości zastosowania instytucji uregulowanej w kodeksie cywilnym jakim jest przelew, do stosunków mających swoje źródło w prawie administracyjnym. Uprzywilejowane stanowisko jakie ma Skarb Państwa w stosunkach prawno-podatkowych, gdy pozwany nie skorzystał z zagwarantowanych mu przepisami ustawy w zobowiązaniach podatkowych

uprawnieniach[…] podatnik mógł swobodnie rozporządzać swa wierzytelnością należna mu od Sk. Państwa, w tym również dokonać przelewu w myśl przepisu art. 509 k.c.”
Należy jednocześnie wyjaśnić, ze podatnik dokonał przelewu wierzytelności przed uchyleniem decyzji organu podatkowego, która nakładała na niego obowiązek zapłaty podatku. Dopiero po jej uchyleniu organ podatkowy mógł skorzystać z uprawnień wynikających z ustawy o zobowiązaniach podatkowych, tzn. zaliczyć taka nadpłatę na zalegle zobowiązanie podatnika. Przed uchyleniem decyzji nie byłoby bowiem nadpłaty. Organ podatkowy nie mógł zatem w ciągu miesiąca od dokonania wpłaty zrealizować swoich uprawnień, skoro decyzja powodująca nadpłatę została wydana po dwóch latach od dokonania wpłaty. Wierzytelność będąca przedmiotem cesji w momencie zawierania umowy faktycznie nie istniała. Trzeba pamiętać, ze podatnik ma obowiązek wykonać zobowiązanie wynikające z wadliwej decyzji, o ile jej wykonanie nie zostało wstrzymane. Gdyby zatem możliwość cesji nadpłat istniała, trudno byłoby mówić o uprzywilejowanej pozycji Skarbu Państwa, skoro podatnik poprzez czynność cywilnoprawna mógłby uniemożliwić Skarbowi Państwa realizacje przyznanych mu przez ustawodawcę przywilejów. Puste zatem byłoby słowa sadu gdy mówił w wyroku o uprzywilejowanej pozycji Skarbu Państwa.
Jedynym z argumentów przemawiającym za tym, ze nadpłata nie jest należnością cywilnoprawna jest fakt, iż może ona powstać nie tylko wtedy gdy podatnik nieświadomie dokona dobrowolnej wpłaty nienależnego podatku, ale również wtedy gdy podatnik nieświadomie dokona dobrowolnej wpłaty nienależnego podatku, ale również wtedy gdy organ podatkowy zobowiąże podatnika do tego wydana decyzja wymiarowa, a następnie decyzje te uchyli. Należy jednocześnie zaznaczyć, ze w przypadku gdy organ podatkowy zobowiąże podatnika do tego wydana decyzja wymiarowa, a następnie decyzje te uchyli. Należy jednocześnie zaznaczyć, ze w przypadku gdy organ podatkowy uchyli decyzje określająca wysokość zaległości podatkowej lub decyzje o przeniesieniu odpowiedzialności na płatnika lub inkasenta, bądź stwierdzi nieważność takich decyzji, a następnie w terminie przewidzianym zostanie wydana decyzja w tej samej sprawie, nadpłatę stanowi różnica pomiędzy podatkiem wpłaconym a podatkiem wynikającym z tej decyzji. Nadpłatę stanowi wtedy nie cala wplata, ale różnica pomiędzy wplata dokonana przez podatnika a kwota podatku ustalona nowa decyzja organu.




2. Ustalenie wysokości nadpłaty

Wysokość nadpłaty określana jest przez organ podatkowy. Ustawodawca przewiduje jednak sytuacje, gdy nadpłatę ustala podatnik. Zgodnie bowiem z dalszą częścią cytowanego przepisu podatnik ustala nadpłatę w przypadku wymienionych w art. 74 par. 2 tzn. gdy składa:
• zeznanie roczne dla podatników podatku dochodowego od osób fizycznych
• zeznanie wstępne dla podatników podatku dochodowego od osób prawnych
• deklarację podatku akcyzowego dla podatników podatku akcyzowego
Podatnik określa także wysokość nadpłaty, jeżeli powstała ona w wyniku prawomocnego orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego, a zobowiązanie podatkowe powstało z mocy prawa.
Sytuacja taka może wystąpić w trzech przypadkach:
• gdy podatnik złożył jedną z deklaracji, o których mowa w art. 74 par. 2, podatnik określa wtedy wysokość nadpłaty we wniosku o jej zwrot, składając równocześnie skorygowaną deklarację,
• kiedy wysokość określa podatnik( określonym przez Ordynacje podatkową) mamy do czynienia wtedy gdy został on rozliczony przez płatnika, również w takiej sytuacji wysokość nadpłaty określa podatnik we wniosku o jej zwrot, składając równocześnie zeznanie roczne dla podatników podatku dochodowego od osób fizycznych
• wtedy gdy nadpłata powstaje w wyniku orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego, gdy podatnik nie był obowiązany do składania deklaracji, wysokość nadpłaty określa wówczas podatnik we wniosku o jej zwrot

3. Moment powstania nadpłaty

Nadpłata powstaje z dniem:
• zapłaty przez podatnika podatku nienależnego lub w wysokości większej od należnej,
• pobrania przez płatnika podatku nienależnego bądź w wysokości większej od należnej,
• zapłaty przez płatnika lub inkasenta należności wynikającej z decyzji o odpowiedzialności płatnika (inkasenta), jeżeli świadczenie to było nienależne lub zostało określone w wysokości większej od należnej,
• złożenia zeznania rocznego w podatku dochodowym od osób fizycznych,
• złożenia zeznania wstępnego w podatku dochodowym od osób prawnych,
• złożenia deklaracji podatku akcyzowego w podatku akcyzowym.
Moment powstania nadpłaty ma istotne znaczenie z punktu widzenia osoby, której nadpłata przysługuje. Nadpłata podlega bowiem z urzędu zaliczeniu na zalegle lub bieżące zobowiązania podatkowe. Zaliczenie zaś nadpłaty na takie zobowiązania powoduje powstanie nadpłaty art.. 74 par. 1 ustawy Ordynacja podatkowa. Jednocześnie w par.2 tego artykułu ustawodawca postanowił, ze w przypadku gdy zgodnie z przepisami prawa podatkowego podatnik jest obowiązany do wpłacenia zaliczek na podatek, a także gdy zaliczki na podatek SA pobierane przez płatnika, nadpłata powstaje z dniem złożenia:
Zeznania rocznego dla podatników podatku dochodowego od osób fizycznych
Zeznania wstępnego dla podatników podatku dochodowego od osób prawnych
Deklaracji podatku akcyzowego- dla podatników podatku akcyzowego
Z przedstawionego stanu prawnego wynika zatem, ze zdarzeniem powodującym powstanie nadpłaty jest przede wszystkim zaplata lub potracenie podatku. Od tej zasady istnieją jednak wyjątki. W podatku dochodowym od osób prawnych oraz w podatku dochodowym od osób prawnych oraz w podatku akcyzowym nadpłata powstaje dopiero w momencie złożenia zeznania. Im wcześniej zatem płatnik złoży zeznanie dotyczące tych podatków tym wcześniej powstanie nadpłata i tym wcześniej nadpłata ta będzie mogła być zwrócona lub zaliczona na zalegle zobowiązanie podatkowe, a tym wcześniej zacznie się okres, za który nalicza się odsetki od nadpłaty, a w przypadku zaliczenia nadpłaty na zaległość podatkowa tym wcześniej przestaną biec odsetki od takiej zaległości.
Jak już wcześniej zaznaczono, nadpłaty podlegają zaliczeniu z urzędu na poczet zaległych oraz bieżących zobowiązań podatkowych. W razie braku takich zobowiązań, podlegają zwrotowi z urzędu, tzn. bez konieczności składania wniosku przez podatnik, chyba że podatnik złoży wniosek o zaliczenie nadpłaty w całości lub w części na poczet przyszłych zobowiązań podatkowych.
Organ podatkowy ma obowiązek w pierwszej kolejności zaliczyć nadpłaty na zalegle lub bieżące zobowiązania. Dopiero w przypadku, gdy nie ma takich zobowiązań zwraca nadpłatę podatnikowi. Organ podatkowy może zaliczyć nadpłatę na poczet przyszłych zobowiązań wyłącznie wtedy, gdy z wnioskiem w tej sprawie wystąpi podatnik.
W par. 2 art.75 ustawodawca stanowi jednocześnie, iż nadpłatę wynikającą z zaliczek na podatek zwraca się po zakończeniu okresu, za korty rozlicza się podatek; jeżeli jednak nadpłata wynika z wniosku o stwierdzenie nadpłaty, zwrot nadpłaty następuje w terminie określonym tj. 30 dni.
Zgodnie z przepisami art. 74 par.1 nadpłata w podatku dochodowym od osób prawnych w podatku dochodowym od osób fizycznych i w podatku akcyzowym powstaje w momencie złożenia zeznania. Tym samym, w zaliczkach na poczet tych podatków nie może powstać nadpłata, chyba ze zaliczki te SA pobierane za pośrednictwem płatnika. To zaś oznacza, ze przepis art. 75 par. 2 Ordynacji podatkowej nie dotyczy zaliczek wpłaconych na poczet jednego i drugiego podatku dochodowego oraz na podatek akcyzowy. Dotyczy natomiast wszystkich pozostałych podatków, a także tych należności nie podatkowych, do których maja zastosowanie przepisy ordynacji podatkowej. W przypadku zatem wpłat z zysku i innych należności, do których ma zastosowanie art. 74 par. 2, organ podatkowy może na wniosek podatnika, dokonać wcześniejszego zwrotu nadpłaty, jeżeli jest to uzasadnione szczególnymi okolicznościami. Tak wiec, co do zasady, we wszystkich przypadkach gdy podatek lub należność nie podatkowa , do której maja zastosowanie przepisy Ordynacji podatkowej wpłacany jest w ciągu roku podatkowego w formie zaliczek, nadpłatę wynikająca z zaliczek zwraca się po zakończeniu okresu, w którym podatek lub inna należność jest rozliczona. Organ podatkowy na zasadach wyjątku od tej zasady, może jednak wcześniej zwrócić nadpłatę, gdy będzie to uzasadnione szczególnymi okolicznościami. Wyjątek ten nie dotyczy zaliczek na:
Podatek dochodowy od osób fizycznych
Podatek dochodowy od osób prawnych
Podatek akcyzowy
W tym bowiem przypadkach o czym była mowa nadpłata powstaje dopiero w momencie złożenia zeznania.

4. Terminy zwrotu nadpłaty

Terminy zwrotu nadpłat zróżnicowane są w zależności od sytuacji prawnej. Podlegają one zwrotowi w terminie:
30 dni od dnia wydania decyzji o:
• zmianie decyzji ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego lub określającej wysokość zaległości podatkowej,
• zmianie decyzji o odpowiedzialności podatkowej płatnika lub inkasenta,
• uchyleniu lub stwierdzeniu nieważności decyzji ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego lub określającej wysokość zaległości podatkowej,
• uchyleniu lub stwierdzeniu nieważności decyzji o odpowiedzialności podatkowej płatnika lub inkasenta,
• stwierdzeniu nadpłaty.
• 30 dni od złożenia wniosku o stwierdzenie nadpłaty w sytuacji, gdy nadpłata powstała w wyniku prawomocnego orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego,
• 3 miesięcy od dnia złożenia zeznania rocznego przez podatnika podatku dochodowego od osób fizycznych, zeznania wstępnego w podatku dochodowym od osób prawnych bądź deklaracji podatku akcyzowego.

Termin zwrotu nadpłaty nie jest jednakowy dla wszystkich zdarzeń powodujących powstanie nadpłaty. W jednych jest jednakowy dla wszystkich zdarzeń powodujących powstanie nadpłaty. W jednych przypadkach wynosi on bowiem 30 dni, w innych 2 miesiące, a w jeszcze innych 3 miesiące. Różne są zdarzenia początkujące bieg tego terminu.
Zwrot nadpłaty następuje na rachunek bankowy podatnika, płatnika lub inkasenta. Na wniosek podatnika, płatnika lub inkasenta nie obowiązanych do posiadania rachunku bankowego, zwrot nadpłaty następuje w gotówce. Prawo do zwrotu nadpłaty wygasa po upływie 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin określony w art. 76 par. 1 Ordynacji podatkowej. Po upływie ww. terminu wygasa również prawo żądania zaliczenia nadpłaty na poczt bieżących lub przyszłych zobowiązań podatkowych. Złożenie wniosku o zwrot nadpłaty lub zaliczenie nadpłaty na poczet bieżących lub przyszłych zobowiązań podatkowych przerywa bieg terminu do zwrotu nadpłaty.

5. Oprocentowanie nadpłaty

Oprocentowanie nadpłaty rekompensuje szkodę, jaką poniósł podatnik nie mogąc dysponować swoimi środkami finansowymi.
Najkorzystniejsze dla podatnika sytuacje przewidują oprocentowanie od dnia powstania nadpłaty. Istnieje cały szereg przypadków, gdy pomimo powstania nadpłaty oprocentowanie, co do zasady nie przysługuje. Należą do nich np.:
• złożenie zeznania rocznego w podatku dochodowym od osób fizycznych,
• złożenie zeznania wstępnego w podatku dochodowym od osób prawnych,
• złożenie deklaracji podatku akcyzowego w podatku akcyzowym.
Warunkiem koniecznym w w/w przypadkach jest, że nadpłata zostanie zwrócona w terminie 3 miesięcy od dnia złożenia deklaracji.
Jeśli jednak termin ten zostanie przez urząd skarbowy przekroczony, wówczas podatnik może ubiegać się o odsetki od nadpłaty za okres od dnia powstania nadpłaty do dnia jej zwrotu.
Ordynacja podatkowa różnicuje nadpłaty i określa w jakich przypadkach i za jakie okresy podlegają one oprocentowaniu. Jednakowa jest natomiast wysokość stawki, według której nadpłaty są oprocentowane W myśl art. 77 par. 1 Ordynacji Podatkowej jest to wysokość równa wysokości odsetek za zwłokę pobieranych od zaległości podatkowych.
W par. 2 tego artykułu ustawodawca wskazuje natomiast, w jakich sytuacjach i od jakiego momentu przysługuje oprocentowanie, i tak:
Nadpłaty podlegające oprocentowaniu od dnia powstania do dnia zwrotu, są to nadpłaty powstałe w wyniku:
• zmiany decyzji ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego lub określającej wysokość zaległości podatkowej,
• zmiany decyzji o odpowiedzialności podatkowej płatnika lub inkasenta,
• uchylenia lub stwierdzenia nieważności decyzji ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego lub określającej wysokość zaległości podatkowej
• uchylenia lub stwierdzeniu nieważności decyzji o odpowiedzialności podatkowej płatnika i inkasenta
Jak wynika ze stanu prawnego, nadpłaty są przede wszystkim oprocentowane do dnia ich zwrotu. Istotne jest jaki dzień ustawodawca uznaje za dzień zwrotu nadpłaty. W myśl ustawy Ordynacja podatkowa- art. 77 par. 4: za dzień nadpłaty uważa się się dzień:
• obciążenia rachunku bankowego organu podatkowego na podstawie polecenia przelewu
• wypłacenia kwoty nadpłaty przez organ podatkowy lub postawienia nadpłaty do dyspozycji podatnika
Zatem w przypadku zwrotu nadpłaty przelewem, za dzień zwrotu uznaje się dzień obciążenia rachunku podatkowego. Nie ma natomiast znaczenia kiedy rachunek podatnika zostanie uznany. Oznacza to, że okres jaki upłynie pomiędzy obciążeniem rachunku organu podatkowego a dniem, w którym rachunek podatnika został uznany nie jest brany pod uwagę przy obliczeniu oprocentowania.
Prawo do zwrotu nadpłaty wygasa po upływie 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin określony art. 76 par. 1. Po przedawnieniu prawa do zwrotu nadpłaty wygasa również prawo do żądania zaliczenia nadpłaty na poczet bieżących lub przyszłych zobowiązań podatkowych. Złożenie wniosku o zwrot nadpłaty lub o zaliczenie nadpłaty na poczet bieżących lub przyszłych zobowiązań podatkowych przerywa jednak bieg terminu do zwrotu nadpłaty.

6. Podsumowanie

W świetle powyższych informacji stwierdzić należy, iż urzędy skarbowe działają zgodnie z prawem zaliczając nadpłaty na poczet zaległych lub bieżących zobowiązań. Czynią to z urzędu.
Ta sytuacja nie oznacza, że podatnik pozbawiony jest prawa do samodzielnego określania wysokości nadpłaty w podatku dochodowym od osób fizycznych.za 2000 r., a w konsekwencji jest to sprzeczne z przepisami ordynacji podatkowej - taki pogląd reprezentuje Paweł Lipka na łamach Gazety Prawnej (nr 47 z br. w artykule pt. "Nadpłatę policzy urząd skarbowy").
Podatnicy wykazujący nadpłatę w podatku dochodowym za 2000r. - a mający jednocześnie zaległości w tych płatnościach - liczyć się powinni z tym, że rzeczywista nadpłata zaistnieje wówczas, gdy przewyższy ona zaległość.
Nasz system prawa podatkowego zawiera wiele luk i sprzeczności, jednakże ten sposób korygowania kwot do zwrotu wydaje się być rozwiązaniem dobrym.