Ogólna charakterystyka ordynacji podatkowej na podstawie ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2005 r.)

Ordynacja podatkowa
Zagadnienia ogólnego prawa podatkowego zostały unormowane w ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60).

Jej przepisy stosuje się do:
- podatków, opłat oraz niepodatkowych należności budżetu państwa oraz budżetów jednostek samorządu terytorialnego, do których ustalania lub określania uprawnione są organy podatkowe,
- opłaty skarbowej oraz opłat, o których mowa w przepisach o podatkach i opłatach lokalnych,
- spraw z zakresu prawa podatkowego innych niż wymienione wyżej, należących do właściwości organów podatkowych.

Ordynacja podatkowa nie normuje:
1. rejestracji podatników,
2. egzekucji administracyjnej,
3. odpowiedzialności karnej za przestępstwa i wykroczenia skarbowe,
4. zasad składania deklaracji i zeznań podatkowych (zagadnienia te regulowane są w ustawach szczególnych),
5. składania skarg i wniosków przez podatników.
To ostatnie zagadnienie reguluje ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz. U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071 ze zm.).

W przepisach Ordynacji podatkowej zawarto definicje, m.in. obowiązku i zobowiązania podatkowego, podatku oraz podatnika, płatnika, inkasenta i organu podatkowego. Ustawa określa też sposób powstania zobowiązania podatkowego, odpowiedzialność za zobowiązania podatkowe, zabezpieczenie wykonania zobowiązań, sposoby wygaśnięcia zobowiązań podatkowych, skutki powstania zaległości podatkowej a także postępowanie podatkowe, kontrolę podatkową i czynności sprawdzające.

Zagadnienia te są omówione w części „Obowiązek podatkowy, zobowiązanie podatkowe, tryb prowadzenia czynności sprawdzających, kontrole podatkowe”.

Zakres przedmiotowy
Ustawa normuje:
1) zobowiązania podatkowe,
2) informacje podatkowe,
3) postępowanie podatkowe, kontrolę podatkową i czynności sprawdzające,
4) tajemnicę skarbową.
Uszczegółowienie zakresu przedmiotowego
Przepisy ustawy stosuje się do:
1) podatków, opłat oraz innych niepodatkowych należności budżetu państwa oraz budżetów jednostek samorządu terytorialnego, do których ustalania lub określania uprawnione są organy podatkowe,
2) opłaty skarbowej oraz opłat, o których mowa w przepisach o podatkach i opłatach lokalnych,
3) spraw z zakresu prawa podatkowego należących do właściwości organów podatkowych.
Jeżeli odrębne przepisy nie stanowią inaczej, przepisy działu III stosuje się również do opłat oraz innych niepodatkowych należności budżetu państwa, do których ustalenia lub określenia uprawnione są inne organy.
Organom przysługują uprawnienia organów podatkowych.
Przepisów ustawy nie stosuje się do świadczeń pieniężnych wynikających ze stosunków cywilnoprawnych oraz do opłat za usługi, do których stosuje się przepisy o cenach.

Definicje ogólne
Ilekroć w ustawie jest mowa o:
1) ustawach podatkowych - rozumie się przez to ustawy regulujące prawa i obowiązki organów podatkowych oraz podatników, płatników i inkasentów, a także ich następców prawnych oraz osób trzecich,
2) przepisach prawa podatkowego -- rozumie się przez to ustawy dotyczące podatków, opłat oraz niepodatkowych należności budżetowych, a także wydane na ich podstawie akty wykonawcze,
3) podatkach - rozumie się przez to również:
a) zaliczki na podatki,
b) raty podatków, jeżeli przepisy prawa podatkowego przewidują płatność podatku w ratach,
c) opłaty oraz inne niepodatkowe należności budżetowe,
4) księgach podatkowych - rozumie się przez to księgi rachunkowe, podatkową księgę przychodów i rozchodów, ewidencje oraz rejestry, do których prowadzenia do celów podatkowych, na podstawie odrębnych przepisów, obowiązani są podatnicy, płatnicy lub inkasenci,
5) deklaracjach - rozumie się przez to również zeznania, wykazy oraz informacje, do których składania obowiązani są, na podstawie przepisów prawa podatkowego, podatnicy, płatnicy i inkasenci,
6) ulgach podatkowych - rozumie się przez to przewidziane w przepisach prawa podatkowego zwolnienia, odliczenia, obniżki albo zmniejszenia, których zastosowanie powoduje obniżenie podstawy opodatkowania lub wysokości podatku.
Obowiązkiem podatkowym jest nieskonkretyzowana powinność poniesienia przymusowego świadczenia pieniężnego w związku z zaistnieniem zdarzenia określonego w ustawie.

Zakres podmiotowy obowiązku podatkowego, przedmiot opodatkowania, moment powstania obowiązku podatkowego oraz stawki podatkowe określają ustawy podatkowe.

Zobowiązaniem podatkowym jest wynikające z obowiązku podatkowego zobowiązanie podatnika do zapłacenia na rzecz Skarbu Państwa, województwa, powiatu albo gminy podatku w wysokości, w terminie oraz w miejscu określonych w przepisach prawa podatkowego.

Podatkiem jest publicznoprawne, nieodpłatne, przymusowe oraz bezzwrotne świadczenie pieniężne na rzecz Skarbu Państwa, województwa, powiatu lub gminy wynikające z ustawy podatkowej.

Podatnikiem jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna nie mająca osobowości prawnej, podlegająca na mocy ustaw podatkowych obowiązkowi podatkowemu.

Płatnikiem jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna nie mająca osobowości prawnej, obowiązana na podstawie przepisów prawa podatkowego do obliczenia i pobrania od podatnika podatku i wpłacenia go we właściwym terminie organowi podatkowemu.

Inkasentem jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna nie mająca osobowości prawnej, obowiązana do pobrania od podatnika podatku i wpłacenia go we właściwym terminie organowi podatkowemu.

Wprowadzenie zryczałtowanej formy opodatkowania nie pozbawia podatnika możliwości dokonania wyboru opodatkowania na zasadach ogólnych.
Rokiem podatkowym jest rok kalendarzowy, chyba że ustawa podatkowa stanowi inaczej.

Jeżeli ostatni dzień terminu przewidzianego w przepisach prawa podatkowego przypada na sobotę lub dzień ustawowo wolny od pracy, za ostatni dzień terminu uważa się następny dzień po dniu lub dniach wolnych od pracy.

Organami podatkowymi, stosownie do ich właściwości, są:
1) urzędy skarbowe, przewodniczący zarządu jednostki samorządu terytorialnego - jako organy pierwszej instancji
2) izby skarbowe - jako organy odwoławcze od decyzji urzędów skarbowych,
3) samorządowe kolegia odwoławcze -- jako organy odwoławcze od decyzji przewodniczących zarządów jednostek samorządu terytorialnego.
Jeżeli, na podstawie odrębnych przepisów, organem pierwszej instancji jest izba skarbowa, organem odwoławczym jest minister właściwy do spraw finansów publicznych.

Organami podatkowymi wyższego stopnia są organy odwoławcze. Organem podatkowym wyższego stopnia dla izby skarbowej jest minister właściwy do spraw finansów publicznych.


Nadpłata podatkowa.

Pojęcie nadpłaty- definicja nadpłaty została określona w ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa
Za nadpłatę ustawodawca przyjął:
• kwotę nadpłaconego lub nienależnie zapłaconego podatku,
• kwotę podatku pobraną przez płatnika nienależnie lub w wysokości większej od należnej,
• świadczenie płatnika lub inkasenta, jeżeli w decyzji wydanej w związku z niedopełnieniem przez płatnika lub inkasenta ich obowiązków, określono je nienależnie, lub w wysokości większej niż należna.
Wysokość nadpłaty określana jest w zasadzie przez organ podatkowy. Istnieje jednak szereg sytuacji, gdy określa ją podatnik - są to jednak oznaczone przypadki. Tu prawo przewiduje dwie sytuacje:
• podatnik obowiązany jest złożyć wniosek o zwrot nadpłaty np. nadpłata powstała w wyniku prawomocnego orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego
• sytuacje, w których wniosek taki jest zbędny.
Pod rządami ustawy o zobowiązaniach podatkowych, jak i obecnie spory budzi charakter prawny nadpłaty, a mianowicie to, czy ma ona charakter publicznoprawny, czy może być ona przedmiotem cesji na podstawie kodeksu cywilnego, tzn. czy wierzyciel (osoba, której przypada nadpłata) mógłby bez zgody dłużnika (urząd Skarbowy) przenieść wierzytelność, tj, przysługująca mu nadpłatę na osobę trzecia. Chociaż wydaje się to dziwne pojawiają się orzeczenia sadowe, w których dopuszcza się możliwość cesji nadpłaty. Gdyby zgodzić się z tak postawiona teza, to organ podatkowy miałby ograniczone możliwości zaliczania nadpłat na poczet zaległych i bieżących zobowiązań podatnika, ponieważ umowa cesji zawarta przed przerachowaniem nadpłaty na zaległość wykluczałaby taka możliwość. Nie jest to teoretyczne rozważanie, ponieważ stanowisko takie zajął Sąd Wojewódzki w Poznaniu w wyroku z dnia 23 listopada 1993, w którym czytamy miedzy innymi:
„Nie zyskało aprobaty Sadu nie uargumentowane twierdzenie pozwanego o niemożliwości zastosowania instytucji uregulowanej w kodeksie cywilnym jakim jest przelew, do stosunków mających swoje źródło w prawie administracyjnym. Uprzywilejowane stanowisko jakie ma Skarb Państwa w stosunkach prawno-podatkowych, gdy pozwany nie skorzystał z zagwarantowanych mu przepisami ustawy w zobowiązaniach podatkowych.
Należy jednocześnie wyjaśnić, ze podatnik dokonał przelewu wierzytelności przed uchyleniem decyzji organu podatkowego, która nakładała na niego obowiązek zapłaty podatku. Dopiero po jej uchyleniu organ podatkowy mógł skorzystać z uprawnień wynikających z ustawy o zobowiązaniach podatkowych, tzn. zaliczyć taka nadpłatę na zalegle zobowiązanie podatnika. Przed uchyleniem decyzji nie byłoby bowiem nadpłaty. Organ podatkowy nie mógł zatem w ciągu miesiąca od dokonania wpłaty zrealizować swoich uprawnień, skoro decyzja powodująca nadpłatę została wydana po dwóch latach od dokonania wpłaty. Wierzytelność będąca przedmiotem cesji w momencie zawierania umowy faktycznie nie istniała. Trzeba pamiętać, ze podatnik ma obowiązek wykonać zobowiązanie wynikające z wadliwej decyzji, o ile jej wykonanie nie zostało wstrzymane. Gdyby zatem możliwość cesji nadpłat istniała, trudno byłoby mówić o uprzywilejowanej pozycji Skarbu Państwa, skoro podatnik poprzez czynność cywilnoprawna mógłby uniemożliwić Skarbowi Państwa realizacje przyznanych mu przez ustawodawcę przywilejów. Puste zatem byłoby słowa sadu gdy mówił w wyroku o uprzywilejowanej pozycji Skarbu Państwa.
Jedynym z argumentów przemawiającym za tym, ze nadpłata nie jest należnością cywilnoprawna jest fakt, iż może ona powstać nie tylko wtedy gdy podatnik nieświadomie dokona dobrowolnej wpłaty nienależnego podatku, ale również wtedy gdy podatnik nieświadomie dokona dobrowolnej wpłaty nienależnego podatku, ale również wtedy gdy organ podatkowy zobowiąże podatnika do tego wydana decyzja wymiarowa, a następnie decyzje te uchyli. Należy jednocześnie zaznaczyć, ze w przypadku gdy organ podatkowy zobowiąże podatnika do tego wydana decyzja wymiarowa, a następnie decyzje te uchyli. Należy jednocześnie zaznaczyć, ze w przypadku gdy organ podatkowy uchyli decyzje określająca wysokość zaległości podatkowej lub decyzje o przeniesieniu odpowiedzialności na płatnika lub inkasenta, bądź stwierdzi nieważność takich decyzji, a następnie w terminie przewidzianym zostanie wydana decyzja w tej samej sprawie, nadpłatę stanowi różnica pomiędzy podatkiem wpłaconym a podatkiem wynikającym z tej decyzji. Nadpłatę stanowi wtedy nie cala wplata, ale różnica pomiędzy wplata dokonana przez podatnika a kwota podatku ustalona nowa decyzja organu.
Wysokość nadpłaty określana jest przez organ podatkowy. Ustawodawca przewiduje jednak sytuacje, gdy nadpłatę ustala podatnik. Zgodnie bowiem z dalszą częścią cytowanego przepisu podatnik ustala nadpłatę w przypadku wymienionych w art. 74 par. 2 tzn. gdy składa:
• zeznanie roczne dla podatników podatku dochodowego od osób fizycznych
• zeznanie wstępne dla podatników podatku dochodowego od osób prawnych
• deklarację podatku akcyzowego dla podatników podatku akcyzowego
Podatnik określa także wysokość nadpłaty, jeżeli powstała ona w wyniku prawomocnego orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego, a zobowiązanie podatkowe powstało z mocy prawa.

Sytuacja taka może wystąpić w trzech przypadkach:
• gdy podatnik złożył jedną z deklaracji, o których mowa w art. 74 par. 2, podatnik określa wtedy wysokość nadpłaty we wniosku o jej zwrot, składając równocześnie skorygowaną deklarację,
• kiedy wysokość określa podatnik( określonym przez Ordynacje podatkową) mamy do czynienia wtedy gdy został on rozliczony przez płatnika, również w takiej sytuacji wysokość nadpłaty określa podatnik we wniosku o jej zwrot, składając równocześnie zeznanie roczne dla podatników podatku dochodowego od osób fizycznych
• wtedy gdy nadpłata powstaje w wyniku orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego, gdy podatnik nie był obowiązany do składania deklaracji, wysokość nadpłaty określa wówczas podatnik we wniosku o jej zwrot

Nadpłata powstaje z dniem:
• zapłaty przez podatnika podatku nienależnego lub w wysokości większej od należnej,
• pobrania przez płatnika podatku nienależnego bądź w wysokości większej od należnej,
• zapłaty przez płatnika lub inkasenta należności wynikającej z decyzji o odpowiedzialności płatnika (inkasenta), jeżeli świadczenie to było nienależne lub zostało określone w wysokości większej od należnej,
• złożenia zeznania rocznego w podatku dochodowym od osób fizycznych,
• złożenia zeznania wstępnego w podatku dochodowym od osób prawnych,
• złożenia deklaracji podatku akcyzowego w podatku akcyzowym.

Moment powstania nadpłaty ma istotne znaczenie z punktu widzenia osoby, której nadpłata przysługuje. Nadpłata podlega bowiem z urzędu zaliczeniu na zalegle lub bieżące zobowiązania podatkowe. Zaliczenie zaś nadpłaty na takie zobowiązania powoduje powstanie nadpłaty art.. 74 par. 1 ustawy Ordynacja podatkowa. Jednocześnie w par.2 tego artykułu ustawodawca postanowił, ze w przypadku gdy zgodnie z przepisami prawa podatkowego podatnik jest obowiązany do wpłacenia zaliczek na podatek, a także gdy zaliczki na podatek SA pobierane przez płatnika, nadpłata powstaje z dniem złożenia:
Zeznania rocznego dla podatników podatku dochodowego od osób fizycznych
Zeznania wstępnego dla podatników podatku dochodowego od osób prawnych
Deklaracji podatku akcyzowego- dla podatników podatku akcyzowego
Z przedstawionego stanu prawnego wynika zatem, ze zdarzeniem powodującym powstanie nadpłaty jest przede wszystkim zaplata lub potracenie podatku. Od tej zasady istnieją jednak wyjątki. W podatku dochodowym od osób prawnych oraz w podatku dochodowym od osób prawnych oraz w podatku akcyzowym nadpłata powstaje dopiero w momencie złożenia zeznania. Im wcześniej zatem płatnik złoży zeznanie dotyczące tych podatków tym wcześniej powstanie nadpłata i tym wcześniej nadpłata ta będzie mogła być zwrócona lub zaliczona na zalegle zobowiązanie podatkowe, a tym wcześniej zacznie się okres, za który nalicza się odsetki od nadpłaty, a w przypadku zaliczenia nadpłaty na zaległość podatkowa tym wcześniej przestaną biec odsetki od takiej zaległości.
Jak już wcześniej zaznaczono, nadpłaty podlegają zaliczeniu z urzędu na poczet zaległych oraz bieżących zobowiązań podatkowych. W razie braku takich zobowiązań, podlegają zwrotowi z urzędu, tzn. bez konieczności składania wniosku przez podatnik, chyba że podatnik złoży wniosek o zaliczenie nadpłaty w całości lub w części na poczet przyszłych zobowiązań podatkowych.
Organ podatkowy ma obowiązek w pierwszej kolejności zaliczyć nadpłaty na zalegle lub bieżące zobowiązania. Dopiero w przypadku, gdy nie ma takich zobowiązań zwraca nadpłatę podatnikowi. Organ podatkowy może zaliczyć nadpłatę na poczet przyszłych zobowiązań wyłącznie wtedy, gdy z wnioskiem w tej sprawie wystąpi podatnik.

W par. 2 art.75 ustawodawca stanowi jednocześnie, iż nadpłatę wynikającą z zaliczek na podatek zwraca się po zakończeniu okresu, za korty rozlicza się podatek; jeżeli jednak nadpłata wynika z wniosku o stwierdzenie nadpłaty, zwrot nadpłaty następuje w terminie określonym tj. 30 dni.
Zgodnie z przepisami art. 74 par.1 nadpłata w podatku dochodowym od osób prawnych w podatku dochodowym od osób fizycznych i w podatku akcyzowym powstaje w momencie złożenia zeznania. Tym samym, w zaliczkach na poczet tych podatków nie może powstać nadpłata, chyba ze zaliczki te SA pobierane za pośrednictwem płatnika. To zaś oznacza, ze przepis art. 75 par. 2 Ordynacji podatkowej nie dotyczy zaliczek wpłaconych na poczet jednego i drugiego podatku dochodowego oraz na podatek akcyzowy. Dotyczy natomiast wszystkich pozostałych podatków, a także tych należności nie podatkowych, do których maja zastosowanie przepisy ordynacji podatkowej. W przypadku zatem wpłat z zysku i innych należności, do których ma zastosowanie art. 74 par. 2, organ podatkowy może na wniosek podatnika, dokonać wcześniejszego zwrotu nadpłaty, jeżeli jest to uzasadnione szczególnymi okolicznościami. Tak wiec, co do zasady, we wszystkich przypadkach gdy podatek lub należność nie podatkowa , do której maja zastosowanie przepisy Ordynacji podatkowej wpłacany jest w ciągu roku podatkowego w formie zaliczek, nadpłatę wynikająca z zaliczek zwraca się po zakończeniu okresu, w którym podatek lub inna należność jest rozliczona. Organ podatkowy na zasadach wyjątku od tej zasady, może jednak wcześniej zwrócić nadpłatę, gdy będzie to uzasadnione szczególnymi okolicznościami.
Podatek dochodowy od osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej
Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176 ze zm.), zwana dalej „ustawą”, reguluje opodatkowanie podatkiem dochodowym dochodów uzyskanych przez osoby fizyczne.
Poza zakresem tej ustawy pozostają przychody:
- z działalności rolniczej, z wyjątkiem przychodów z działów specjalnych produkcji rolnej,
- z gospodarki leśnej w rozumieniu ustawy o lasach oraz ustawy o przeznaczeniu gruntów rolnych do zalesienia,
- podlegające przepisom o podatku od spadków i darowizn,
- wynikające z czynności, które nie mogą być przedmiotem prawnie skutecznej umowy,
- z tytułu podziału wspólnego majątku małżonków w wyniku ustania lub ograniczenia małżeńskiej wspólności majątkowej oraz przychodów z tytułu wyrównania dorobków po ustaniu rozdzielności majątkowej małżonków lub śmierci jednego z nich.

Podmiot opodatkowania
Podatek dochodowy jest podatkiem osobistym, co oznacza, że podatnikiem jest każda osoba fizyczna osiągająca dochód. Zasada ta ma również zastosowanie do małżonków, chyba że wystąpią oni z wnioskiem o łączne opodatkowanie ich dochodów na zasadach określonych w art. 6 ust. 2 i 3 lub w art. 6a ustawy. Jednakże małżonkowie nie mogą się wspólnie opodatkować, gdy chociażby do jednego z nich mają zastosowanie przepisy ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne lub przepisy art. 30c ustawy (19% podatek płacony przez osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą). Jeżeli jeden z małżonków (małżonkowie) od przychodów z tytułu umów najmu i innych umów o podobnym charakterze opłaca ryczałt od przychodów ewidencjonowanych i jednocześnie nie korzysta (nie korzystają) z opodatkowania przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej na zasadach określonych w art. 30c ustawy albo w ustawie o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne – może opodatkować się wspólnie z małżonkiem (oczywiście na zasadach określonych w art. 6 ust. 2 i 3 lub w art. 6a ustawy).

Na osobach fizycznych mających miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej ciąży tzw. nieograniczony obowiązek podatkowy. Oznacza to, że osoby te płacą podatek dochodowy według zasad określonych w Polsce od całości osiąganych dochodów, bez względu na to, czy źródła przychodów położone są w kraju, czy też za granicą.
Od tej ogólnej zasady przepisy ustawy przewidują kilka wyjątków. Z opodatkowania podatkiem dochodowym w Polsce wyłączone są dochody uzyskiwane za granicą w przypadku, gdy umowa międzynarodowa, której Rzeczpospolita Polska jest stroną, tak stanowi, a w przypadku braku takiej umowy - z zasad wzajemności.
Podatku dochodowego nie pobiera się od dochodów uzyskanych za granicą przez osoby fizyczne, które nie mają na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej miejsca zamieszkania. Jeżeli jednak osoby te uzyskują dochody z pracy wykonywanej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie stosunku służbowego lub stosunku pracy - bez względu na miejsce wypłaty wynagrodzenia, oraz inne dochody osiągane na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej - to od tych dochodów płacą podatek w Polsce. Powyższa zasada wyraża tzw. ograniczony obowiązek podatkowy.

Przedmiot opodatkowania
Opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c ustawy oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.
Co do zasady, jeżeli podatnik uzyskuje dochody z więcej niż jednego źródła, przedmiotem opodatkowania w danym roku podatkowym jest suma dochodów ze wszystkich źródeł przychodów (tzw. zasada kumulacji dochodów). Dochodem ze źródła przychodów, jeżeli przepisy szczególne nie stanowią inaczej, jest nadwyżka sumy przychodów z tego źródła nad kosztami ich uzyskania osiągnięta w roku podatkowym. Jeżeli koszty uzyskania przekroczą sumę przychodów, różnica jest stratą ze źródła przychodów.


Źródła przychodów
Źródłami przychodów są:
1) stosunek służbowy, stosunek pracy, w tym spółdzielczy stosunek pracy, członkostwo w rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub innej spółdzielni zajmującej się produkcją rolną, praca nakładcza, emerytura lub renta,
2) działalność wykonywana osobiście,
3) pozarolnicza działalność gospodarcza,
4) działy specjalne produkcji rolnej,
5) nieruchomości lub ich części,
6) najem, podnajem, dzierżawa, poddzierżawa oraz inne umowy o podobnym charakterze, w tym również dzierżawa, poddzierżawa działów specjalnych produkcji rolnej oraz gospodarstwa rolnego lub jego składników na cele nierolnicze albo na prowadzenie działów specjalnych produkcji rolnej, z wyjątkiem składników majątku związanych z działalnością gospodarczą,
7) kapitały pieniężne i prawa majątkowe, w tym odpłatne zbycie praw majątkowych innych niż wymienione w pkt 8 lit. a)-c),
8) odpłatne zbycie (z zastrzeżeniem sytuacji określonych w art. 10 ust. 2 ustawy):
a) nieruchomości lub ich części oraz udziału w nieruchomości,
b) spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego lub użytkowego oraz prawa do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej,
c) prawa wieczystego użytkowania gruntów,
d) innych rzeczy,
- jeżeli odpłatne zbycie nie następuje w wykonaniu działalności gospodarczej i zostało dokonane w przypadku odpłatnego zbycia nieruchomości i praw majątkowych określonych w lit. a)-c) - przed upływem pięciu lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym nastąpiło nabycie lub wybudowanie, a innych rzeczy - przed upływem pół roku, licząc od końca miesiąca, w którym nastąpiło nabycie; w przypadku zamiany okresy te odnoszą się do każdej z osób dokonującej zamiany,
9) inne źródła.

Przychody
Przychodami są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń. Od tej generalnej zasady ustawa przewiduje kilka wyjątków. Dotyczą one pojęcia przychodów z następujących źródeł przychodów:
- z pozarolniczej działalności gospodarczej,
- z działów specjalnych produkcji rolnej,
- z nieruchomości udostępnionych bezpłatnie do używania innym osobom,
- z kapitałów pieniężnych, o których mowa w art. 17 ust. 1 pkt 6 i 9 ustawy,
- z odpłatnego zbycia nieruchomości lub praw majątkowych oraz innych rzeczy, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 8 ustawy,
- nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach lub pochodzących ze źródeł nieujawnionych.


Sposoby ustalania podatku
Ustawa przewiduje następujące sposoby ustalania podatku dla osób fizycznych nieuzyskujących przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej, działów specjalnych produkcji rolnej:
- według obowiązującej w 2005 r. skali podatkowej:*

*skala zgodna z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 15 lutego 2005 r. Sygn. akt K 48/04 (Dz. U. Nr 30, poz. 262)
Podstawa obliczenia podatku w złotych Podatek wynosi
ponad do
37.024 19% minus kwota zmniejszająca podatek 530 zł 08 gr
37.024 74.048 6.504 zł 48 gr + 30% nadwyżki ponad 37.024 zł
74.048 17.611 zł 68 gr + 40% nadwyżki ponad 74.048 zł

- ryczałty ; przy czym należy zauważyć, iż dochodów (przychodów), od których zgodnie z przepisami ustawy pobiera się podatek w formie ryczałtu nie łączy się z dochodami (przychodami) z innych źródeł – art. 28, 29, 30 i 30a ustawy,
- 19% podatek od dochodów z kapitałów pieniężnych, przykładowo z odpłatnego zbycia papierów wartościowych lub pochodnych instrumentów finansowych (dochodów opodatkowanych w tej formie nie łączy się z dochodami z innych źródeł) – art. 30b ustawy.



Pobór podatku
Kwestię tę reguluje rozdział 7 ustawy. W świetle przepisów ustawy podatek dochodowy od osób fizycznych może być:
- potrącany w trakcie roku podatkowego przez płatnika w formie zaliczek lub ryczałtu (np. od dochodów ze stosunku pracy, odpowiednio od przychodów z tytułu udziału w zyskach osób prawnych),
- uiszczany w trakcie roku podatkowego bezpośrednio przez podatnika w formie zaliczek (np. przez podatników osiągających dochody bez pośrednictwa płatników ze stosunku pracy z zagranicy, z emerytury i renty z zagranicy),
- uiszczany przez podatnika przy rozliczeniu rocznym (np. od alimentów, z wyjątkiem alimentów na rzecz dzieci).

Zeznania podatkowe
Po zakończeniu roku podatkowego - w terminie do dnia 30 kwietnia roku następnego - podatnicy podatku dochodowego są obowiązani składać urzędom skarbowym zeznania o wysokości osiągniętego dochodu (poniesionej straty) w roku podatkowym.
Podatnicy nieprowadzący pozarolniczej działalności gospodarczej składają następujące zeznania:
- PIT-37 – składają podatnicy, którzy uzyskali przychody wyłącznie ze źródeł położonych na terytorium RP, za pośrednictwem płatników, i nie prowadzili pozarolniczej działalności gospodarczej opodatkowanej na ogólnych zasadach przy zastosowaniu skali podatkowej oraz działów specjalnych produkcji rolnej. Obowiązek złożenia zeznania nie dotyczy podatników, którym rocznego obliczenia podatku dokonał płatnik,
- PIT-38 – składają podatnicy, którzy uzyskali przychody z kapitałów opodatkowanych 19% podatkiem na zasadach określonych w art. 30b ustawy.
Podatnicy, na których ciąży obowiązek złożenia zeznania, są obowiązani w terminie określonym dla złożenia zeznania podatkowego (tj. do 30 kwietnia roku następującego po roku podatkowym) wpłacić należny podatek lub różnicę pomiędzy podatkiem należnym od dochodu wynikającego z zeznania a sumą należnych za dany rok zaliczek, w tym również sumą zaliczek pobranych przez płatników.
Podatek dochodowy wynikający z zeznania jest podatkiem należnym za dany rok, chyba że naczelnik urzędu skarbowego wyda decyzję, w której określi inną wysokość podatku. W razie niezłożenia zeznania o wysokości osiągniętego dochodu, naczelnik urzędu skarbowego wyda decyzję określającą wysokość zobowiązania w podatku dochodowym.
Podatnicy, podlegający w Polsce ograniczonemu obowiązkowi podatkowemu, jeżeli osiągają dochody ze źródeł przychodów położonych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej bez pośrednictwa płatników lub za pośrednictwem płatników nieobowiązanych do dokonania rocznego obliczenia podatku, jeżeli zamierzają opuścić terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przed 30 kwietnia roku następującego po roku podatkowym, są obowiązani złożyć zeznanie za rok podatkowy urzędowi skarbowemu, którym kieruje naczelnik urzędu skarbowego właściwy w sprawach opodatkowania osób zagranicznych przed opuszczeniem terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub zakończeniem prowadzenia na tym terytorium działalności.
Podatek dochodowy od osób fizycznych prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą – zasady ogólne

Podstawa prawna - ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176 ze zm.).

Podmioty:
Opodatkowaniu podlegają dochody osób fizycznych prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą, w tym także w formie spółki prawa cywilnego lub osobowej spółki handlowej.

Przedmiot opodatkowania
Przedmiotem opodatkowania jest dochód będący nadwyżką sumy przychodów nad kosztami ich uzyskania.
Przychodem z pozarolniczej działalności gospodarczej są kwoty należne, choćby nie zostały jeszcze faktycznie otrzymane.
Ponadto przychodami z działalności gospodarczej są również np.
- różnice kursowe,
- odsetki od środków na rachunkach bankowych utrzymywanych w związku z wykonywaną działalnością,
Do przychodów nie zalicza się:
 pobranych wpłat lub zarachowanych należności na poczet dostaw towarów i usług, które zostaną wykonane w następnych okresach sprawozdawczych,
 kwot naliczonych, lecz nie otrzymanych odsetek od należności, także od udzielonych pożyczek
i innych przychodów wskazanych w art. 14 ust 3 ustawy.

Kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 23 ustawy. Nie uważa się za koszty uzyskania przychodów m.in.:
- wydatków na nabycie gruntów,
- wartości własnej pracy podatnika, jego małżonka i małoletnich dzieci, a w przypadku prowadzenia działalności w formie spółki cywilnej lub osobowej spółki handlowej – także małżonków i małoletnich dzieci wspólników,
- odsetek od własnego kapitału włożonego przez podatnika w źródło przychodów,
- kosztów reprezentacji i reklamy w części przekraczającej 0,25% przychodów, chyba że reklama prowadzona jest w środkach masowego przekazu lub publicznie w inny sposób.
Za koszty uzyskania przychodów uznaje się również odpisy amortyzacyjne z tytułu zużycia środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, zgodnie z zasadami określonymi w ustawie (art. 22a – 22o).

Zwolnienia podatkowe
Art. 21 ustawy reguluje zwolnienia przedmiotowe.
Wolne od podatku dochodowego są m.in. dochody z tytułu prowadzenia szkół w części wydatkowanej na cele szkoły.

Podstawa opodatkowania
U podatników opłacających podatek wg skali podatkowej, opodatkowaniu podlega dochód stanowiący sumę dochodów ze wszystkich źródeł przychodów, po dokonaniu przysługujących podatnikowi odliczeń - patrz: Informacje dla osób nieprowadzących działalności gospodarczej – Ulgi odliczane od dochodu w 2005 r. (link)
Natomiast u podatników opłacających podatek wg jednolitej 19% stawki, opodatkowaniu podlega dochód uzyskany z pozarolniczej działalności gospodarczej, po odliczeniu składek na ubezpieczenie społeczne.

W przypadku, gdy podatnik poniósł stratę w roku podatkowym (tj. gdy koszty uzyskania przychodów przewyższyły sumę przychodów), o wysokość tej straty może obniżyć dochód ze źródła, z którego powstała strata, w najbliższych, kolejno po sobie następujących, pięciu latach podatkowych, z tym że wysokość obniżenia w którymkolwiek z tych lat nie może przekroczyć 50% kwoty tej straty.

Stawki i płatność podatku
1. Podatek obliczany wg następującej skali*:

*skala zgodna z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 15 lutego 2005 r. Sygn. akt K 48/04 (Dz. U. Nr 30, poz. 262)
Podstawa obliczenia podatku w złotych Podatek wynosi
ponad do
37.024 19% minus kwota zmniejszająca podatek 530 zł 08 gr
37.024 74.048 6.504 zł 48 gr + 30% nadwyżkiponad 37.024 zł
74.048 17.611 zł 68 gr + 40% nadwyżkiponad 74.048 zł


lub
2. Podatek w wysokości 19% - art. 30c ustawy.

W pierwszej kolejności podatek, o którym mowa w pkt 1 i pkt 2, ulega obniżeniu o kwotę składki na ubezpieczenie zdrowotne.
Dodatkowo podatek obliczony tylko wg skali może być również pomniejszony o odliczenia oraz może nastąpić jego zmniejszenie - patrz: Informacje dla osób nieprowadzących działalności gospodarczej – Ulgi odliczane od podatku w 2005 r. (link).

Podatnicy składają co miesiąc deklaracje PIT-5 lub PIT-5L w terminie do 20 dnia każdego miesiąca za miesiąc poprzedni - naczelnikowi urzędu skarbowego właściwego według miejsca zamieszkania lub pobytu podatnika w ostatnim dniu okresu rozliczeniowego, którego deklaracja dotyczy, (deklaracje dostępne są w urzędach skarbowych oraz w postaci plików do pobrania na stronie www.mf.gov.pl ) i w tym terminie uiszczają zaliczki w wysokości różnicy między podatkiem należnym od dochodu osiągniętego od początku roku podatkowego a sumą zaliczek należnych za poprzednie miesiące. Zaliczkę za grudzień, bez obowiązku składania deklaracji, wnosi się w terminie do 20 grudnia w wysokości należnej za listopad.
Podatnicy mogą również rozliczać się z podatku w systemie uproszczonym (art. 44 ust 6b-6i ustawy). Kwota zaliczek jest wówczas obliczana na podstawie wysokości dochodu z działalności gospodarczej wykazanego w zeznaniu rocznym złożonym w roku poprzedzającym dany rok podatkowy lub w zeznaniu złożonym w roku poprzedzającym dany rok podatkowy o dwa lata. Przy uproszczonej formie wpłat zaliczek podatnicy nie składają deklaracji.

Po zakończeniu roku podatkowego podatnicy składają zeznania podatkowe – PIT-36 lub PIT-36L - w terminie do dnia 30 kwietnia roku następnego (art. 45 ustawy) w urzędzie skarbowym właściwym według miejsca zamieszkania lub pobytu w ostatnim dniu roku podatkowego.


Kredyt podatkowy – nie dotyczy podatników opłacających podatek wg jednolitej 19% stawki
Dla podatników będących małymi przedsiębiorcami i zatrudniających nie mniej niż pięciu pracowników, rozpoczynających po raz pierwszy prowadzenie działalności gospodarczej, przewidziane jest odroczenie podatkowe w postaci tzw. kredytu podatkowego.
Jego istota polega na tym, że uprawnieni podatnicy, spełniający określone w ustawie warunki, są zwolnieni z obowiązku składania comiesięcznych deklaracji, wpłacania zaliczek na podatek dochodowy, połączenia w zeznaniu rocznym dochodu uzyskanego z działalności gospodarczej z dochodami z innych źródeł i z zapłaty podatku w tym zakresie w terminie złożenia tego zeznania.
Okres tego zwolnienia trwa przez jeden rok podatkowy i ma miejsce w roku podatkowym następującym:
- bezpośrednio po roku, w którym podatnicy rozpoczęli prowadzenie tej działalności, jeżeli w roku jej rozpoczęcia działalność tę prowadzili co najmniej przez pełnych 10 miesięcy albo
- w dwa lata po roku, w którym rozpoczęli prowadzenie tej działalności - w innych przypadkach.
Kredyt podatkowy podlega spłacie w pięciu kolejnych latach podatkowych następujących bezpośrednio po roku, w którym podatnik korzystał ze zwolnienia - w wysokości 20% zwolnionego dochodu w każdym z tych lat.
Podatek od spadków i darowizn

Podatek od spadków i darowizn reguluje ustawa z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (j.t. Dz. U. z 2004 r. Nr 142, poz. 1514 ze zm.).

Przedmiot opodatkowania
Podatkowi od spadków i darowizn podlega:
 nabycie własności rzeczy znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium RP, tytułem:
- spadku
- darowizny
- zasiedzenia
- nieodpłatnego zniesienia współwłasności
- zachowku, jeżeli uprawniony nie uzyskał go w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny lub w postaci powołania do spadku albo w postaci zapisu,
 nabycie praw do wkładu oszczędnościowego na podstawie dyspozycji wkładcy na wypadek jego śmierci,
 nabycie jednostek uczestnictwa na podstawie dyspozycji uczestnika funduszu inwestycyjnego otwartego albo specjalistycznego funduszu inwestycyjnego otwartego na wypadek jego śmierci,
 nabycie własności rzeczy znajdujących się za granicą lub praw majątkowych, wykonywanych za granicą, jeżeli w chwili otwarcia spadku lub zawarcia umowy darowizny nabywca był obywatelem polskim lub miał miejsce stałego pobytu na terytorium RP.

Podatnikami podatku od spadków i darowizn są:
osoby fizyczne, które nabyły własność rzeczy lub praw majątkowych w sposób wyżej wskazany.

Płatnikami podatku od spadków i darowizn są:
notariusze - od darowizny dokonanej w formie aktu notarialnego albo zawartej w tej formie umowy nieodpłatnego zniesienia współwłasności lub ugody w tym przedmiocie.

Powstanie obowiązku podatkowego:
 przy nabyciu w drodze dziedziczenia - z chwilą przyjęcia spadku,
 przy nabyciu w drodze zapisu lub dalszego zapisu - od daty ogłoszenia testamentu,
 przy nabyciu z polecenia testamentowego - z chwilą wykonania tego polecenia,
 przy nabyciu tytułem zachowku - z chwilą zaspokojenia roszczenia lub jego części,
 przy nabyciu praw do wkładów oszczędnościowych na podstawie dyspozycji wkładcy na wypadek jego śmierci - z chwilą śmierci wkładcy,
 przy nabyciu jednostek uczestnictwa na podstawie dyspozycji uczestnika funduszu inwestycyjnego otwartego albo specjalistycznego funduszu inwestycyjnego otwartego na wypadek jego śmierci – z chwilą śmierci uczestnika funduszu inwestycyjnego,
 przy nabyciu w drodze darowizny - z chwilą złożenia przez darczyńcę oświadczenia w formie aktu notarialnego, a w razie zawarcia umowy bez zachowania przewidzianej formy - z chwilą spełnienia przyrzeczonego świadczenia. Jeżeli ze względu na przedmiot darowizny przepisy wymagają szczególnej formy dla oświadczeń obu stron, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą złożenia takich oświadczeń,
 przy nabyciu z polecenia darczyńcy - z chwilą wykonania polecenia,
 przy nabyciu w drodze zasiedzenia - z chwilą uprawomocnienia się postanowienia sądu stwierdzającego zasiedzenie,
 przy nabyciu w drodze nieodpłatnego zniesienia współwłasności - z chwilą zawarcia umowy albo ugody lub uprawomocnienia się orzeczenia sądu, jeżeli ich skutkiem jest nieodpłatne zniesienie współwłasności.

Jeżeli nabycie niezgłoszone do opodatkowania stwierdzono następnie pismem, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą sporządzenia pisma. Jeżeli pismem takim jest orzeczenie sądu, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia.
Gdy nabycie w drodze darowizny nie zostało zgłoszone do opodatkowania, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą powołania się przed organem podatkowym na okoliczność dokonania tej darowizny.

Obowiązek podatkowy ciąży na nabywcy własności rzeczy i praw majątkowych,
a w przypadku darowizny obowiązek podatkowy ciąży solidarnie na obdarowanym i darczyńcy.

Czynności i dokumenty związane z podatkiem od spadków i darowizn.
Podatnicy obowiązani są do złożenia zeznania podatkowego, z wyłączeniem przypadków, gdy podatek pobierany jest przez płatnika (dokonana w formie aktu notarialnego umowa darowizny, umowa nieodpłatnego zniesienia współwłasności lub ugoda w tym przedmiocie). Szczegółowe zasady dotyczące składania zeznań podatkowych określa rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 4 maja 2001 r. w sprawie obowiązku składania zeznań podatkowych przez podatników podatku od spadków i darowizn (Dz. U. Nr 40, poz. 462 ze zm.).
Termin do złożenia zeznania podatkowego wynosi miesiąc od dnia powstania obowiązku podatkowego. Druki zeznań podatkowych dostępne są w urzędach skarbowych na terenie kraju oraz na stronie internetowej Ministerstwa Finansów, pod adresem: www.mf.gov.pl

Do składanego zeznania podatnik winien dołączyć dokumenty mające wpływ na określenie podstawy opodatkowania, potwierdzające:

 nabycie rzeczy i praw majątkowych, w szczególności mogą to być: orzeczenie sądu, testament, umowa, ugoda, zaświadczenie z banku o nabyciu praw do wkładu oszczędnościowego na podstawie dyspozycji wkładcy, lub zaświadczenie towarzystwa funduszy inwestycyjnych o nabyciu jednostek uczestnictwa na podstawie dyspozycji uczestnika funduszu inwestycyjnego otwartego albo specjalistycznego funduszu inwestycyjnego otwartego na wypadek jego śmierci,
 posiadanie przez zbywcę tytułu prawnego do rzeczy i praw majątkowych wymienionych w zeznaniu,
 istnienie długów i ciężarów, obciążających nabyte rzeczy i prawa majątkowe, a przy nabyciu w drodze zasiedzenia poniesienie nakładów na rzecz przez nabywcę podczas biegu zasiedzenia.

Właściwość miejscową organów podatkowych w sprawach podatku od spadków i darowizn ustalono w rozporządzeniu Ministra Finansów z dnia 24 grudnia 2002 r. w sprawie właściwości organów podatkowych (Dz. U. Nr 240, poz. 2069 ze zm.), np.:
 w sprawach spadku i zachowku – według miejsca położenia przedmiotów majątkowych nabytych w drodze spadku, a jeżeli przedmioty te są położone na obszarze działania dwóch lub więcej naczelników urzędów skarbowych – według ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy, a w przypadku braku takiego miejsca – według ostatniego miejsca jego pobytu,
 w sprawach prawa do wkładów oszczędnościowych wypłacanych na podstawie dyspozycji wkładcy na wypadek śmierci, jeżeli nabywca wkładów oszczędnościowych nie jest równocześnie spadkobiercą wkładcy – według ostatniego miejsca zamieszkania wkładcy,
 w sprawach darowizny, jeżeli jej przedmiotem jest nieruchomość, użytkowanie wieczyste, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego, spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego lub prawo do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej – według miejsca położenia nieruchomości,
 w sprawach darowizny, jeżeli jej przedmiotem są rzeczy ruchome – według miejsca zamieszkania lub adresu siedziby darczyńcy w dniu przyjęcia darowizny przez obdarowanego, a jeżeli darczyńca nie ma miejsca zamieszkania lub siedziby w kraju – według miejsca zamieszkania obdarowanego,
 w sprawach darowizny otrzymanej z zagranicy – według miejsca zamieszkania obdarowanego,
 w sprawach zasiedzenia, jeżeli przedmiotem zasiedzenia jest nieruchomość, użytkowanie wieczyste lub służebność gruntowa – według miejsca położenia nieruchomości.
Grupy podatkowe, skala podatkowa, ulgi i zwolnienia - spadki i darowizny
Podstawę opodatkowania stanowi wartość nabytych rzeczy i praw majątkowych po potrąceniu długów i ciężarów (czysta wartość), ustalona według stanu rzeczy i praw majątkowych w dniu nabycia i cen rynkowych z dnia powstania obowiązku podatkowego.



Grupy podatkowe
Wysokość podatku uzależniona jest od tego, do której grupy podatkowej zaliczony jest nabywca.
Do poszczególnych grup podatkowych zalicza się :

do grupy I :
małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo,
ojczyma, macochę i teściów,
do grupy II:
zstępnych rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępnych i małżonków pasierbów,
małżonków rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonków rodzeństwa małżonków,
małżonków innych zstępnych,
do grupy III - innych nabywców.
Za rodziców w rozumieniu ustawy uważa się również przysposabiających, a za zstępnych także przysposobionych i ich zstępnych.


Skala podatkowa i kwoty wolne od podatku
Skala podatkowa i kwoty wolne od podatku określone są w art. 9 i 15 ustawy i podlegają okresowej waloryzacji.
Aktualne kwoty wolne wynoszą:
- dla nabywców zaliczonych do I grupy podatkowej - 9.637 zł,
- dla nabywców zaliczonych do II grupy podatkowej - 7.276 zł,
- dla nabywców zaliczonych do III grupy podatkowej - 4.902 zł.
Skala podatkowa określona jest następująco:
Kwota nadwyżki w zł Podatek wynosi
ponad do
1) od nabywców zaliczonych do I grupy podatkowej
- 10.278 3%
10.278 20.556 308 zł 30 gr i 5% od nadwyżki ponad 10.278 zł
20.556 - 822 zł 20 gr i 7% od nadwyżki ponad 20.556 zł
2) od nabywców zaliczonych do II grupy podatkowej
- 10.278 7%
10.278 20.556 719 zł 50 gr i 9% od nadwyżki ponad 10.278 zł
20.556 - 1.644 zł 50 gr i 12% od nadwyżki ponad 20.556 zł
3) od nabywców zaliczonych do III grupy podatkowej
- 10.278 12%
10.278 20.556 1.233 zł 40 gr i 16% od nadwyżki ponad 10.278 zł
20.556 - 2.877 zł 90 gr i 20% od nadwyżki ponad 20.556 zł

Ulgi i zwolnienia, z których skorzystać mogą podatnicy podatku od spadków i darowizn wymienione zostały w art. 4 i 16 ustawy.
Podatek od czynności cywilnoprawnych
Podatek od czynności cywilnoprawnych reguluje ustawa z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (Dz. U. z 2005 r. Nr 41, poz. 399).
Przedmiot opodatkowania
Podatkowi od czynności cywilnoprawnych podlegają:
 czynności cywilnoprawne - umowy sprzedaży oraz zamiany rzeczy i praw majątkowych, umowy pożyczki, umowy darowizny - w części dotyczącej przejęcia przez obdarowanego długów i ciężarów albo zobowiązań darczyńcy, umowy dożywocia oraz ustanowienia odpłatnej renty, umowy o dział spadku oraz umowy o zniesienie współwłasności
(w części dotyczącej spłat lub dopłat), umowy majątkowe małżeńskie, ustanowienie hipoteki, ustanowienie odpłatnego użytkowania (w tym nieprawidłowego) oraz odpłatnej służebności, umowy depozytu nieprawidłowego, umowy spółki (akty założycielskie),
 zmiany ww. umów, jeżeli powodują one podwyższenie podstawy opodatkowania tym podatkiem,
 orzeczenia sądów i ugody, jeżeli wywołują one takie same skutki prawne, jak podlegające opodatkowaniu czynności cywilnoprawne.

Czynności cywilnoprawne podlegają podatkowi:
 jeżeli ich przedmiotem są rzeczy znajdujące się:
- na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub prawa majątkowe wykonywane na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,
- za granicą lub prawa majątkowe wykonywane za granicą, w przypadku gdy nabywca ma miejsce zamieszkania lub siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i czynność cywilnoprawna została dokonana na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,
 umowy małżeńskie majątkowe, jeżeli przynajmniej jedna strona umowy ma miejsce zamieszkania w kraju.

Podatnikami podatku od czynności cywilnoprawnych są:
osoby fizyczne, osoby prawne i jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, będące stronami czynności cywilnoprawnych.

Płatnikami podatku od czynności cywilnoprawnych są:
 notariusze - od czynności cywilnoprawnych dokonywanych w formie aktu notarialnego,
 nabywcy rzeczy - od umów sprzedaży, jeżeli nabywca kupuje te rzeczy do przerobu lub do dalszej sprzedaży.
Płatnicy obowiązani są uzależnić dokonanie czynności cywilnoprawnej lub wypłacenie należności od uprzedniego zapłacenia podatku.

Powstanie obowiązku podatkowego
Obowiązek podatkowy powstaje:
 z chwilą dokonania czynności cywilnoprawnej, a w przypadku gdy płatnikami są nabywcy rzeczy przeznaczonych do przerobu lub odprzedaży - z chwilą wypłacenia należności,
 z chwilą podjęcia uchwały o podwyższeniu kapitału spółki mającej osobowość prawną,
 z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia sądu, doręczenia wyroku sądu polubownego lub zawarcia ugody,
 z chwilą powołania się na okoliczność dokonania czynności cywilnoprawnej - jeżeli podatnik nie złożył deklaracji w sprawie podatku od czynności cywilnoprawnych
w terminie 5 lat od końca roku, w którym upłynął termin płatności, a którakolwiek ze stron po upływie tego terminu powołuje się przed organami podatkowymi lub organami kontroli skarbowej na okoliczność jej dokonania; w tym przypadku obowiązek podatkowy powstaje jedynie w stosunku do podatnika, który powołał się na okoliczność dokonania czynności cywilnoprawnej.
Jeżeli zawarcie umowy przenoszącej własność następuje w wykonaniu zobowiązania wynikającego z uprzednio zawartej umowy zobowiązującej do przeniesienia własności, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą zawarcia umowy przenoszącej własność.

Podstawa opodatkowania i stawki podatku
Podstawa opodatkowania oraz stawki podatku określone zostały w art. 6 oraz 7 ustawy
(w odniesieniu do poszczególnych czynności cywilnoprawnych podlegających podatkowi).
Maksymalna procentowa stawka podatku – która przewidziana jest m.in. dla umów sprzedaży (np. nieruchomości, rzeczy ruchomych), pożyczki i depozytu nieprawidłowego - wynosi 2%, a kwotowa - od umowy majątkowej małżeńskiej – wynosi 38 zł.
Podstawę opodatkowania stanowi przykładowo:
 przy umowie sprzedaży rzeczy ruchomych nabywanych do przerobu lub odsprzedaży - cena sprzedaży,
 przy pozostałych umowach sprzedaży (z wyjątkiem tych zawieranych przez nierezydentów) - wartość rynkowa rzeczy lub praw majątkowych, będących przedmiotem umowy cywilnoprawnej, określona na podstawie przeciętnych cen stosowanych w danej miejscowości w obrocie rzeczami tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem ich stanu i stopnia zużycia, oraz w obrocie prawami majątkowymi tego samego rodzaju,z dnia dokonania tej czynności, bez odliczenia długów i ciężarów,
 przy umowie pożyczki i umowie depozytu nieprawidłowego - kwota lub wartość pożyczki albo depozytu.

Czynności i dokumenty związane z podatkiem od czynności cywilnoprawnych, sposób zapłaty podatku
Z wyjątkiem przypadków, gdy podatek pobierany jest przez płatnika, podatnicy obowiązani są w terminie 14 dni od dnia powstania obowiązku podatkowego, bez wezwania organu podatkowego, złożyć deklarację w sprawie podatku od czynności cywilnoprawnych (PCC-1) oraz obliczyć i wpłacić należny podatek. Zapłaty podatku można dokonać w kasie właściwego urzędu skarbowego lub na rachunek bankowy tego urzędu.
W przypadku, gdy obowiązek podatkowy ciąży na więcej niż dwóch podatnikach wraz
z deklaracją PCC-1 należy złożyć deklarację PCC-1/A. Wzory deklaracji określone zostały
w załączniku do rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 5 grudnia 2000 r. w sprawie szczegółowych zasad poboru podatku od czynności cywilnoprawnych (Dz. U. Nr 108, poz. 1153 ze zm.).


Obowiązek zapłaty podatku (z wyjątkiem sytuacji, gdy jedna ze stron czynności cywilnoprawnej jest zwolniona od podatku) ciąży solidarnie na stronach czynności cywilnoprawnej, a w przypadku podwyższenia kapitału zakładowego (akcyjnego) na spółce mającej osobowość prawną.
Solidarny obowiązek zapłaty oznacza, że organ podatkowy ma prawo według swego wyboru wystąpić o zapłatę do jednej ze stron lub do wszystkich, aż do pełnego wykonania zobowiązania. Niemniej jednak zapłata podatku w pełnej wysokości przez jedną ze stron czynności zwalnia z obowiązku zapłaty pozostałe strony. Solidarnej odpowiedzialności za zapłatę podatku nie mogą skutecznie wyłączyć żadne postanowienia umowne.

Właściwość organów podatkowych
Organem podatkowy właściwym miejscowo w sprawach podatku od czynności cywilnoprawnych od umów, których przedmiotem są rzeczy znajdujące się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub prawa majątkowe wykonywane w kraju jest:
 od przeniesienia własności nieruchomości, własnościowego spółdzielczego prawa
do lokalu mieszkalnego, spółdzielczego prawa do lokalu użytkowego oraz wynikających
z przepisów prawa spółdzielczego: prawa do domu jednorodzinnego i prawa do lokalu
w małym domu mieszkalnym lub prawa użytkowania wieczystego – naczelnik urzędu skarbowego właściwego ze względu na miejsce położenia nieruchomości,
 od przeniesienia własności rzeczy lub praw majątkowych innych niż ww. – naczelnik urzędu skarbowego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania (siedzibę) nabywcy, a jeżeli jedynie zbywca ma miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej – naczelnik urzędu skarbowego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania (siedzibę) zbywcy,
 od umowy spółki – naczelnik urzędu skarbowego właściwego ze względu na siedzibę spółki,
 od pozostałych umów – naczelnik urzędu skarbowego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania (siedzibę) jednej ze stron czynności cywilnoprawnej.

Jeżeli nie jest możliwe ustalenie właściwości miejscowej organu podatkowego w żaden z ww. sposobów – organem właściwym jest Naczelnik Drugiego Urzędu Skarbowego Warszawa-Śródmieście.

Organem podatkowym właściwym miejscowo w sprawach podatku od czynności cywilnoprawnych od umów, których przedmiotem są rzeczy znajdujące się za granicą lub prawa majątkowe wykonywane za granicą, jest naczelnik urzędu skarbowego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania (siedzibę) nabywcy.

Wyłączenia i zwolnienia od podatku od czynności cywilnoprawnych
Podatkowi od czynności cywilnoprawnych nie podlegają czynności cywilnoprawne:
 w sprawach m.in. alimentacyjnych, opieki, kurateli, przysposobienia, ubezpieczenia społecznego, ubezpieczenia zdrowotnego, opieki społecznej, zatrudnienia, świadczeń socjalnych, wynagrodzeń za pracę, nauki, szkolnictwa, oświaty pozaszkolnej oraz zdrowia,
 jeżeli przynajmniej jedna ze stron z tytułu dokonania tej czynności na podstawie odrębnych przepisów jest opodatkowana podatkiem od towarów i usług lub jest zwolniona od tego podatku,
 umowy sprzedaży rzeczy w postępowaniu egzekucyjnym lub upadłościowym.
Szczegółowy wykaz wyłączeń zawiera art. 2 ww. ustawy.

Zwolnienia od podatku od czynności cywilnoprawnych
Zwolnienia od podatku od czynności cywilnoprawnych o charakterze podmiotowym wymienione są w art. 8 ww. ustawy.
I tak na przykład zwolnione od podatku od czynności cywilnoprawnych są:
 jednostki budżetowe,
 jednostki samorządu terytorialnego (gminy, powiaty, województwa),
 Skarb Państwa,
 osoby nabywające na potrzeby własne: sprzęt rehabilitacyjny, wózki inwalidzkie, motorowery, motocykle, oraz samochody osobowe, zaliczone, w rozumieniu przepisów o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnieniu osób niepełnosprawnych, do grupy osób o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, oraz osoby o lekkim stopniu niepełnosprawności, w związku ze schorzeniami narządu ruchu.
W sytuacji, gdy jedna ze stron czynności jest zwolniona od podatku, stawkę podatku obniża się o 50%. W takim przypadku obowiązek podatkowy ciąży wyłącznie na pozostałych stronach czynności cywilnoprawnej – niekorzystających ze zwolnienia.

Zwolnienia od podatku od czynności cywilnoprawnych o charakterze przedmiotowym zawarte zostały w art. 9 ww. ustawy.
Wśród czynności cywilnoprawnych zwolnionych od podatku wymienić można:
- sprzedaż walut obcych,
- sprzedaż rzeczy ruchomych, jeżeli podstawa opodatkowania nie przekracza 1000 zł,
- sprzedaż bonów i obligacji skarbowych,
- sprzedaż papierów wartościowych domom maklerskim i bankom prowadzącym działalność maklerską oraz sprzedaż papierów wartościowych dokonywana za pośrednictwem domów maklerskich lub banków prowadzących działalność maklerską,
- sprzedaż towarów giełdowych na giełdach towarowych,
- pożyczki udzielane na podstawie umowy zawartej między osobami zaliczonymi do I grupy podatkowej w rozumieniu przepisów o podatku od spadków i darowizn – do wysokości kwoty niepodlegającej opodatkowaniu tym podatkiem.

Zwolnienia podmiotowe i przedmiotowe od podatku mogą wynikać również z odrębnych przepisów.
Podatek rolny
Zasady opodatkowania podatkiem rolnym określa ustawa z dnia 15 listopada 1984 r. o podatku rolnym (Dz. U. z 1993 r. Nr 94, poz. 431 ze zm.).

Opodatkowaniu podatkiem rolnym podlegają grunty sklasyfikowane w ewidencji gruntów i budynków jako użytki rolne lub jako grunty zadrzewione i zakrzewione na użytkach rolnych, z wyjątkiem gruntów zajętych na prowadzenie działalności gospodarczej innej niż działalność rolnicza.

Podmiotami obowiązanymi do zapłaty podatku rolnego są:
- właściciel,
- posiadacz samoistny,
- użytkownik wieczysty,
- w niektórych przypadkach posiadacz zależny gruntów (gdy grunty stanowią własność Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego oraz gdy grunty gospodarstwa rolnego zostały wydzierżawione na podstawie umowy zawartej stosownie do przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników).
Powstanie i wygaśnięcie obowiązku podatkowego
Obowiązek podatkowy powstaje od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym nabyto tytuł prawny do gruntów lub objęto grunty w posiadanie. Obowiązek podatkowy w podatku rolnym wygasa ostatniego dnia miesiąca, w którym przestały istnieć okoliczności uzasadniające ten obowiązek.

Czynności i dokumenty związane z podatkiem rolnym
Podatnicy podatku rolnego są obowiązani składać organowi podatkowemu (którym jest wójt, burmistrz, prezydent miasta właściwy ze względu na miejsce położenia gruntów), sporządzone na formularzach według wzoru ustalonego przez radę gminy:
- informacje o gruntach (osoby fizyczne) w terminie 14 dni od dnia zaistnienia okoliczności uzasadniających powstanie albo wygaśnięcie obowiązku podatkowego,
- deklaracje na podatek rolny (osoby prawne i jednostki organizacyjne, w tym spółki nieposiadające osobowości prawnej) w terminie do dnia 15 stycznia roku podatkowego, a jeżeli obowiązek podatkowy powstał po tym dniu w terminie 14 dni od dnia wystąpienia okoliczności uzasadniających powstanie tego obowiązku.
Obowiązek składania informacji o gruntach oraz deklaracji na podatek rolny dotyczy również podatników korzystających ze zwolnień i ulg na podstawie przepisów ustawy o podatku rolnym.

Podatnicy obowiązani są do złożenia zgłoszenia identyfikacyjnego w organie podatkowym właściwym w sprawach podatku rolnego. Obowiązek złożenia zgłoszenia identyfikacyjnego nie dotyczy podatników, którym urząd skarbowy nadał numer identyfikacji podatkowej (NIP). Szczegółowe zasady składania zgłoszeń identyfikacyjnych i aktualizacyjnych w podatku rolnym określa rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 30 grudnia 1999 r. w sprawie trybu składania zgłoszeń identyfikacyjnych oraz aktualizacyjnych przez podatników podatku rolnego, leśnego i od nieruchomości (Dz. U. Nr 111, poz. 1291).

Stawki podatku rolnego
Wynoszą one:
1. dla gruntów gospodarstwa rolnego: równowartość pieniężna 2,5 q żyta - od 1 ha przeliczeniowego gruntów,
2. dla pozostałych gruntów podlegających podatkowi rolnemu: równowartość pieniężna 5 q żyta - od 1 ha gruntów
- obliczone według średniej ceny skupu żyta za pierwsze trzy kwartały roku poprzedzającego rok podatkowy (średnia cena skupu żyta za okres pierwszych trzech kwartałów 2004 r. wyniosła 37,67 zł za 1 q.).
Rada gminy może, w drodze uchwały, obniżyć cenę skupu żyta przyjmowaną jako podstawę obliczenia podatku rolnego na obszarze gminy.

Terminy i sposoby płatności podatku rolnego
Osobom fizycznym doręczana jest decyzja (nakaz płatniczy) ustalająca wysokość podatku rolnego. Podatek płatny jest w 4 ratach, proporcjonalnych do czasu trwania obowiązku podatkowego – w terminach do 15 marca, 15 maja, 15 września i 15 listopada roku podatkowego.
Osoby prawne i jednostki organizacyjne, w tym spółki, nieposiadające osobowości prawnej wpłacają w ratach proporcjonalnych do czasu trwania obowiązku podatkowego obliczony w deklaracji podatek rolny w terminach do dnia 15 marca, 15 maja, 15 września i 15 listopada.
Płatność dokonywana jest w kasie lub na rachunek budżetu właściwej gminy. W przypadku osób fizycznych możliwy jest również pobór podatku w formie inkasa.
Podatek leśny

Zasady opodatkowania podatkiem leśnym określa ustawa z dnia 30 października 2002r. o podatku leśnym (Dz. U. Nr 200, poz. 1682 ze zm.).

Przedmiot opodatkowania
Opodatkowaniu podatkiem leśnym podlegają grunty leśne sklasyfikowane w ewidencji gruntów i budynków jako lasy, z wyjątkiem lasów zajętych na wykonywanie innej działalności gospodarczej niż działalność leśna.

Podmiotami obowiązanymi do zapłaty podatku leśnego są:
- właściciel,
- posiadacz samoistny,
- użytkownik wieczysty,
- w niektórych przypadkach posiadacz zależny lasu (gdy las stanowi własność Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego).
Powstanie i wygaśnięcie obowiązku podatkowego
Obowiązek podatkowy powstaje od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym nastąpiło nabycie lub objęcie lasu w posiadanie. Obowiązek podatkowy w podatku leśnym wygasa ostatniego dnia miesiąca, w którym przestały istnieć okoliczności uzasadniające ten obowiązek.

Czynności i dokumenty związane z podatkiem leśnym
Podatnicy podatku leśnego są obowiązani składać organowi podatkowemu (którym jest wójt, burmistrz, prezydent miasta właściwy ze względu na miejsce położenia lasu), sporządzone na formularzach według wzoru ustalonego przez radę gminy:
- informacje o lasach (osoby fizyczne) w terminie 14 dni od dnia zaistnienia okoliczności uzasadniających powstanie albo wygaśnięcie obowiązku podatkowego,
- deklaracje na podatek leśny (osoby prawne i jednostki organizacyjne, w tym spółki nieposiadające osobowości prawnej) w terminie do dnia 15 stycznia roku podatkowego, a jeżeli obowiązek podatkowy powstał po tym dniu - w terminie 14 dni od dnia wystąpienia okoliczności uzasadniających powstanie tego obowiązku.
Obowiązek składania informacji o lasach oraz deklaracji na podatek leśny, dotyczy również podatników korzystających ze zwolnień na mocy przepisów ustawy o podatku leśnym.

Podatnicy obowiązani są do złożenia zgłoszenia identyfikacyjnego w organie podatkowym właściwym w sprawach podatku leśnego. Obowiązek złożenia zgłoszenia identyfikacyjnego nie dotyczy podatników, którym urząd skarbowy nadał numer identyfikacji podatkowej (NIP). Szczegółowe zasady składania zgłoszeń identyfikacyjnych i aktualizacyjnych w podatku leśnym określa rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 30 grudnia 1999 r. w sprawie trybu składania zgłoszeń identyfikacyjnych oraz aktualizacyjnych przez podatników podatku rolnego, leśnego i od nieruchomości (Dz. U. Nr 111, poz. 1291).

Stawki podat