Narkomania – choroba XX wieku

Uzależnienie jest chorobą, którą można leczyć!

Narkomania (z greckiego narke – odurzenie, mania – szaleństwo), patologiczne zjawisko społeczne, uzależnienie spowodowane krótszym lub dłuższym zażywaniem leków (głównie przeciwbólowych środków narkotycznych) albo innych środków uzależniających (narkotyki, leki uspokajające i psychotropowe).

Charakteryzuje się koniecznością przyjmowania środka odurzającego, tendencją do stałego zwiększania dawki oraz fizycznym i psychicznym uzależnieniem. Zaprzestanie zażywania powoduje bardzo przykre doznania abstynencyjne, prowadzące w krańcowych przypadkach nawet do zejścia śmiertelnego.

Narkomania jest zwykle wynikiem wielokrotnego zażycia środka uzależniającego, jedynie wyjątkowo, np. przy zażyciu kokainy czy heroiny, rozwija się po jednorazowej dawce.

Coraz częściej spotykamy się w prasie i literaturze z różnymi określeniami dotyczącymi tego samego zjawiska: narkomania, lekomania, toksykomania. Środki wywołujące to zjawisko noszą miano : narkotyków, leków psychotropowych, środków odurzających.
Aby dokładnie móc zrozumieć istotę narkomanii, należy zapoznać się z obowiązującą terminologią.

Narkomania, to termin używany już w starożytności. W starożytnej Grecji i Rzymie słowa: "narke", " narcosis", "narcoticus", oznaczały" odurzenie\\", \\"oszołomienie\\", \\"odurzający\\" i określano nimi warunki, okoliczności lub środki wywołujące taki stan. Mimo że termin ten był już znany od tak dawna, to wszedł dopiero w życie na początku naszego stulecia. W 1965 roku Światowa Organizacja Zdrowia powołała Komitet, który podzielił zjawisko nadużywania środków na dwie grupy : toksykomanię i lekomanię.

TOKSYKOMANIA - charakteryzuje się jako skłonność do nadużywania substancji mających określony wpływ na psychikę człowieka. Wyróżnia się następujące formy tego zjawiska :
* skłonność do nadużywania narkotyków, czyli narkomanię, gdy narkoman pragnie stałego zażywania leku, dąży do zwiększenia dawek, uzależnia się psychicznie i fizycznie, a skutki zażywania są szkodliwe dla jednostki i otoczenia.
* skłonność do nadużywania leków, czyli lekomanię – to niepohamowane i niekontrolowane nadużywanie leków.
* skłonność do nadużywania używek szkodliwych dla zdrowia.

Marek Kotański twórca Młodzieżowego Ruch na Rzecz Przeciwdziałania Narkomanii "MONAR" definiuje narkomanię następująco - "stan duszy i ciała człowieka, który nie potrafi żyć we współczesnm, świecie wymagającym bezwzględnego przystosowania się do napięć, konfliktów , szczurzego wyścigu, którego upragnionym końcem ma być za wszelką cenę sukces".

ŚRODEK UZALEŻNIAJĄCY - to każda substancja pochodzenia naturalnego lub syntetycznego, której działanie na organizm ludzki przejawia się w zmianie jakości odbieranych przez ten organizm wrażeń zmysłowych oraz zmianie samego zachowania się organizmu.
UZALEŻNIENIE PSYCHICZNE - to niepohamowane pragnienie zażywania danego środka powodującego uspokojenie lub stan euforii. Trwałość i nasilenie psychicznej zależności zależy w dużym stopniu od osobowości , charakteru i psychiki.
UZALEŻNIENIE FIZYCZNE - to brak danego środka we krwi, co powoduje zaburzenie w przemianie komórkowej i czynnościach różnych narządów. W celu usunięcia tych objawów , konieczne staje się podanie dawki środka uzależniającego.
GŁÓD NARKOTYCZNY - to zespół następujących objawów : ziewanie, kichanie, łzawienie, ślinotok, katar, kaszel, czkawka, dreszcze, obfite poty, ociężałość, bezsenność, ból głowy, nudności, wymioty, biegunka, bóle mięśniowe, drętwienie kończyn, pobudzenie ruchowe, niepokój psychiczny, lęk, rozpacz, przyspieszony oddech, wzrost ciśnienia tętniczego krwi. Nasilenie tych objawów wzrasta z okresem niepodawania środków uzależniających.
TOLERANCJA - to zjawisko zwiększania odporności organizmu na dany środek, w wyniku czego w celu uzyskania tych samych wyników działania, zachodzi konieczność przyjmowania coraz większych dawek.

Narkomania w krótkim czasie prowadzi do poważnych zmian psychicznych pod postacią obniżenia uczuciowości wyższej, degradacji społecznej, zaburzeń krytycyzmu, osłabienia woli, kłamliwości. Często staje się przyczyną wejścia na drogę przestępczą.
Produkcja narkotyków, fałszowanie recept, kradzież leków w szpitalach i aptekach, popełnianie przestępstw w celu uzyskania środków na narkotyki są nieodłączną stroną uzależnienia. Zaawansowane stadium narkomanii jest ciężką chorobą wyniszczajacą organizm, prowadzącą do śmierci. Śmiertelność u narkomanów jest bardzo wysoka (najczęściej w wyniku przedawkowania), a niezależnie od tego dodatkowym czynnikiem jest obecnie AIDS.

Skala zjawiska wzrasta, obejmując coraz młodsze dzieci, a sytuację utrudnia fakt, iż wykrywalność uzależnienia we wczesnym stadium jest sporadyczna ze względu na wielość stosowanych środków, brak wiedzy opiekunów.

Narkomania zatacza coraz szersze kręgi, zwłaszcza wśród młodzieży i dzieci. Czynnikiem warunkującym powstawanie jest m.in. efekt farmakologiczny środków odurzających, czyli zdolność do wywołania uczucia zwanego euforią, czyli nadmiernie dobrego samopoczucia. Właściwość ta powoduje, iż w krótkim czasie może być osiągnięty względny komfort psychiczny w postaci odprężenia, spokoju i poczucia bezpieczeństwa - jakości tak bardzo poszukiwanych zwłaszcza wśród młodego pokolenia. Efekt ten zapewnia możliwość ucieczki od stresu i frustracji zrodzonych w warunkach współczesnego życia, przytłoczenia jego tempem, a przede wszystkim napięcia w stosunkach międzyludzkich. Stanowi też wzmocnienie, skłaniające do ponownego sięgnięcia po środek wywołujący powyższy stan, co z kolei jest początkiem drogi, która wiedzie do uzależnienia.

Przyczyny zażywania narkotyków

Według Światowej Organizacji Zdrowia za ważniejsze czynniki sprzyjające powstawaniu narkomanii podaje się :
 Potrzebę natychmiastowej gratyfikacji niezależnie od mogących się z nią wiązać ujemnych następstw, wynikających z zaburzeń osobowości jednostki.
 Poszukiwanie przyjemności wbrew przyjętym w społeczeństwie konwencjom lub przeciwdziałanie istniejącym objawom psychopatologicznym ( depresja, lęk ).
 Chęć osiągnięcia adaptacji w grupie społecznej, do której się należy lub do której chce się należeć.
 Dążenie do usunięcia objawów abstynencyjnych w wyniku przyjmowania środka uzależniającego.
 Zachowanie wyuczone przez wielokrotne powtarzanie.

Powody dla których dzieci sięgają po narkotyki:
 Chęć odurzenia się - przeżycia przyjemnych wrażeń.
 Ciekawość, nuda - dzieci nie ustają w poszukiwaniu przygód, nowych doświadczeń, zajęcia wolnego czasu, uciekają od nudnej szkoły , zajęć , obowiązków.. Dzieci żyją w wymiarze "tu i teraz", nie potrafią odkładać przyjemności na później, jak dorośli. Narkotyki działają zawsze i natychmiast, wystarczy ja tylko zażyć.
 Wpływ grupy rówieśniczej - dzieci nie przeciwstawiają się presji rówieśniczego środowiska, gdy pragną być zaakceptowane. Zażywanie narkotyku jest niską ceną za wejście w grupę.
 Młodzieżowa chęć buntu - jest ważnym czynnikiem skłaniającym do sięgania po narkotyki. Młodzież chce robić rzeczy, które spotykają się z aprobatą rówieśników. Używanie narkotyków jest częścią generalnej strategii buntu i pokoleniowej solidarności. Porzucenie narkotyków oznacza porzucenie towarzystwa, do której młody człowiek nie chce dopuścić.
 Ucieczka od problemów zewnętrznych - szkoła, zawyżone wymagania rodziców zawsze były udręką. Dorastanie także nie jest prostą sprawą. Dzieci muszą się uczyć samodzielnego określania i wypełniania obowiązków i odpowiedzialności. Muszą ukształtować własny system wartości. Tym procesom musi towarzyszyć eksperymentowanie, bunt i dlatego okres dorastania bywa tak bolesnym. Narkotyki mogą się wydawać sposobem na uniknięcie bólu i kontynuowanie beztroskiego dzieciństwa. Dzieci sięgają po narkotyki z powodu stresów jakie przeżywają.
 Ucieczka od problemów wewnętrznych - dzieci z trudnościami emocjonalnymi nie potrafią sobie radzić z komplikacjami jakie niesie życie. Czynniki zwiększające ryzyko sięgania przez dzieci po narkotyki można podzielić na dwie kategorie : -dotyczące cech decydujących o współżyciu z innymi. -dotyczące sfery życia emocjonalnego.
 Naśladownictwo - dzieci zażywają bo dorośli też to robią. Istnieje większa podatność na używanie narkotyków, jeśli dzieci widziały przy tym rodziców.

Około 10% ludzi jest podatnych na uzależnianie się od narkotyków.
Ludzie uzależniają się od tytoniu, alkoholu, substancji odurzających i psychotropowych, hazardu, seksu, nadmiernego lub niedostatecznego jedzenia oraz wielu innych czynników. Gdy uzależnienie jest słabe lub jest w początkowym stadium to zazwyczaj nie wywołuje groźnych skutków. Doświadczenie społeczne ostrzega jednak nas, że uzależnienie może się pogłębić i spowodować niebezpieczne krótkotrwałe lub długofalowe konsekwencje. Szkody mogą mieć charakter osobisty: zdrowotny, psychiczny, charakterologiczny lub społeczny: odrzucenie, naruszanie spokoju, czy także działania przestępcze.

Ludzkość podejmowała w swej historii różnorodne wysiłki mające na celu wyzwolenie się od wielu uzależnień. Często stosowane środki (kara śmierci, kamienowane, palenie na stosie) były gorsze od samej choroby uzależnienia i były hańbą dla stosujących je społeczeństw i organizacji. Ogromne wieloletnie akcje prohibicyjne były mało skuteczne a wielokrotnie przynosiły fatalne skutki uboczne w postaci rozrostu podziemia gospodarczego i zorganizowanej przestępczości. W miarę oswajania się z różnymi czynnikami uzależniającymi ludzie zmieniają swoją reakcję na nie. Część jest w pełni legalna, inne są ograniczane ekonomicznie poprzez wysoką akcyzę lub inne podatki, pozostałe są zabronione. Środkami szczególnie kontrolowanymi są substancje odurzające i psychotropowe - nazywane narkotykami oraz prekursory, czyli surowce chemiczne służące także do produkcji narkotyków.

Poczucie bezradności wobec zjawiska uzależnień rodzi strach i chęć zdecydowanego zwalczania, szczególnie narkomanii, najmniej rozpowszechnionej i mało znanej. U wielu wywołuje to chęć dogłębnego poznania i zrozumienia zjawiska narkomanii. Są to ci, którzy mają świadomość, że prawidłowo reagować można tylko wtedy gdy ma się odpowiednią wiedzę o zjawisku i informacje o konkretnych przypadkach. Tacy ludzie tworzą w wielu krajach Systemy Informacji o Narkotykach. Niniejsza witryna internetowa poświęcona jest głównie takiemu polskiemu systemowi, różnym aspektom polskiej sceny narkotykowej oraz naszym powiązaniom ze światem.

Problem narkomanii znajduje się on w sferze zainteresowania różnych służb, takich jak lecznictwo, oświata, pomoc społeczna, organy ścigania i wymiaru sprawiedliwości, służby celne, mass media. Każda z nich styka się z tym zjawiskiem od innej strony. Stąd też zapewne wiele różnych sposobów rozumienia pojęcia narkomania. Dla jednych narkoman to ktoś uzależniony od narkotyków, dla innych to osoba, która czasami używa narkotyków, dla jeszcze innych ktoś, kto obraca się w kręgach subkultury towarzyszącej narkotykom. Spośród różnych punktów widzenia, z jakich patrzeć można na to zjawisko, na narkomanię można patrzeć jako problem zdrowotny. W takim ujęciu narkoman to ktoś, kto jest uzależniony od substancji psychoaktywnych innych niż alkohol lub tytoń lub używa ich regularnie w sposób rodzący poważne konsekwencje zdrowotne. Przyjmując taką definicję, kładziemy nacisk na szkody zdrowotne doświadczane przez osobę używającą narkotyków, związane z ich używaniem. Definicja ta jest węższa niż przyjmowana niekiedy przez publicystów czy wychowawców, widzących narkomana w każdym, kto sięga po narkotyki, choćby incydentalnie. Jest ona jednak nieco szersza niż podejście czysto medyczne, ograniczone do objawów samego uzależnienia. Warto zauważyć, że zaproponowane tu rozumienie pojęcia narkomanii stanowi dogodny punkt wyjścia do działań zapobiegawczych i pomocowych, pozostawiając z boku kwestię moralnej oceny narkotyków i ich używania.

Narkomani to ludzie chorzy, wymagający leczenia i pomocy. Zarówno narkomania, jak okazjonalne używanie narkotyków mogą być definiowane w kategoriach problemu społecznego. Narkomania często prowadzi do społecznej marginalizacji. Używanie narkotyków, niegdyś stanowiące element kontrkultury młodzieżowej czy - później - obrastające specyficzną subkulturą, obecnie podlega znacznemu rozpowszechnieniu. Świat narkotyków, z założenia nielegalny, godzi w porządek prawny. Reakcje systemu prawnego decydują w znacznej mierze o rozmiarach przestępczości związanej z narkotykami. Czym szerszy zakres ingerencji prawa, tym większy poziom przestępczości.

Niezwykle ważną rolę w leczeniu uzależnienia odgrywa szkoła. Wyrzucenie ucznia powoduje, że wypada on z systemu szkolnego często już na zawsze. Należy pamiętać, że nie każda osoba, która ma nieudaną rodzinę lub problemy z adaptacją i spróbuje narkotyków, popadnie w narkomanię. By tak się stało, muszą być spełnione trzy warunki:
 podatność na uzależnienie;
 dostępność środka uzależniającego;
 przyzwolenie otoczenia na zażywanie narkotyków.

Jeżeli rodzina, nauczyciele i przynajmniej część uczniów bardzo zdecydowanie powie NIE, szansa na uzależnienie zmniejsza się, a szansa na wyleczenie wzrasta.
Uczniowi, który bierze narkotyki lub nawet jest już uzależniony, nauczyciel może dać to, co najważniejsze i w takiej sytuacji najbardziej potrzebne: wiarę w siebie, we własne możliwości i szansę na powrót do normalnego życia

Narkotykowe mity

Wokół narkotyków powstał szereg mitów, które są często używane przez młodzież jako argumenty przemawiające za używaniem różnych środków lub będące wytłumaczeniem dla ich stosowania. Dlatego warto je poznać.

 Narkotyki biorę "od święta", dla przyjemności, a więc nie uzależnię się.
Nieprawda. Natura i specyfika narkotyków jest taka, że branie okazjonalne przechodzi w przymus brania. Narkotyk wywołuje zmiany w psychice i organizmie człowieka, które powodują, że konieczne staje się zwiększenie dawki lub sięgnięcie po silniejszy środek, bowiem wzrasta tolerancja, a organizm zqaczyna się uodparniać. niemożliwy jest powrót do mniejszej dawki.
 Uzależniają się jedynie ludzie słabi.
Nieprawda. Każdy, kto sięga po narkotyk musi wiedzieć, że grozi mu uzależnienie. Człowiek uzależnia się dlatego, że czuje się dobrze po zażyciu narkotyku, który pozornie pomaga mu rozwiązać jego problemy. Siła woli czy też siła fizyczna nie mają tu żadnego znaczenia.
 Marihuana nie uzależnia.
Nieprawda. Marihuana uzależnia, ale w porównaniu z innymi narkotykami potrzeba na to nieco więcej czasu. Młodzi ludzie bardzo często, dla poparcia stwierdzenia, że marihuana nie uzależnia, powołują się na przykłady z lat 60. Współczesna marihuana różni się zasadniczo od stosowanej w tamtych latach. Zawiera o kilka procent więcej składnika aktywnego, szkodliwie działającego na mózg (zawartość ta wzrosła z 2% na 10%).
 Aby nie być uzależnionym, wystarczy przestać brać.
Nieprawda. Ten mit powtarzany jest wymiennie z innym, według którego osoba uzależniona musi brać narkotyki codziennie. Osoby uzależnione od mirihuany czy amfetaminy mogą przestać używać tych narkotyków na pewien czas (kilka dni), co nie oznacza, że przestają być uzależnione. Uzależnienie nie jest kwestią przyjmowania narkotyków. Jest to pewien styl bycia, przejawianie pewnych zachowań. Uzależniony od narkotyku nie jest w stanie poradzić sobie sam z tym problemem. Potrzebuje wsparcia profesjonalistów (terapeutów) zajmujących się leczeniem narkomanów. Bez takiej pomocy proces uzależnienia będzie się jedynie pogłębiał.

Oto historia krótka trójki narkomanów: Kaśki, Wojtka, Roberta próbującymi powrócić do trzeźwego życia "życia bez narkotyków".
Narkomania to choroba postępująca, tzn. że każde następne branie ma coraz gorsze konsekwencje, prowadzące powoli do śmierci społecznej, duchowej a w końcu - fizycznej. Kaśka, Wojtek i Robert znaleźli się już na tej drodze. Zaczynali jak większość ich rówieśników" pod koniec szkoły podstawowej lub na początku średniej. Początkowo były to "niewinne" próby na imprezach, dyskotekach. Narkotyk dawał im poczucie bycia innym, lepszym, weszli do grupy ludzi otoczonych aurą tajemniczości, tu znaleźli akceptację i coś co wydawało się przyjaźnią. Wreszcie nie czuli się tacy samotni. Mieli okazję przeżywać nowe fascynujące doznania. Świat nabrał barw. Nie sądzili, że przyjdzie im za to zapłacić tak wysoką cenę. Bardzo szybko narkotyki zaczęły tracić swą cudowną moc. Trzeba było zażywać coraz większe dawki. Zaczął pojawiać się głód narkotykowy. Zaczęło się liczyć tylko branie. Pojawił się lęk przed rzeczywistością, przed brakiem narkotyku. Były miesiące, w których żadnego dnia nie przeżyli na trzeźwo. Świat z jego radościami i problemami przestał się liczyć. Zaczęli tracić przyjaciół, rodziny, marzenia, plany, własne zdrowie. Jeżeli wrócą do brania stracą to wszystko co im jeszcze zostało. Jedyna szansą dla nich jest nie branie i specjalistyczne leczenie w ośrodku.

Wiele osób uważa, że lekkie narkotyki, takie jak marihuana czy haszysz są bezpieczne. Rzeczywiście wywierają one słaby wpływ na organizm, ale na ogół otwierają one drogę do brania silniejszych narkotyków. Znoszą one naturalny lęk człowieka przed substancjami zmieniającymi świadomość i są wstępem do eksperymentowania z silniejszymi narkotykami. Niektóre z nich (np. heroina) powodują fizyczne uzależnienie nawet już po kilku dawkach.
Zażywanie narkotyków powoduje nieodwracalne zmiany w psychice człowieka, a także w jego organizmie:
• Wstrzymują dopływ tlenu do mózgu, przez co obumierają szare komórki, które się już nie regenerują
• Branie narkotyków może spowodować zapalenie żył oraz zapalenie mięśnia sercowego
• Pod wpływem narkotyków wątroba obumiera i przestaje funkcjonować
• Narkotyki wypłukują z organizmu wapń, przez co niszczą uzębienie i powodują wysuszanie błon śluzowych
• Pod ich wpływem następuje brak apetytu i spadek wagi ciała
• Pod wpływem narkotyków zanikają czerwone ciałka krwi, bez których organizm jest niedotleniony
• Narkotyki obniżają popęd płciowy, a także uszkadzają komórki rozrodcze, powodując trwałe zmiany w chromosomach.
"NARKOTYKI - NAJLEPSZE WYJŚCIE - NIE WCHODZIĆ"
W dzisiejszym coraz szybciej pędzącym świecie nie ma czasu na oczekiwanie. Gdy musimy chwilę na coś poczekać złościmy się i stajemy się coraz bardziej nerwowi. Ciągle gdzieś pędzimy, ciągle w niedoczasie, ciągle spóźnieni. Te wolne chwile przerwy w biegu, przesiadujemy przed telewizorem, "zabijamy czas". Poświęćmy ten czas naszym bliskim. Stwórzmy warunki sprzyjające wytworzeniu się pozytywnego obrazu świata i ich własnej osoby, tym trwalsze i lepsze będą efekty, tym lepiej będą przygotowani do stawienia czoła różnym zagrożeniom współczesnego świata (w tym i narkomanii).
Bibliografia:
• “Słownik Encyklopedyczny Edukacja Obywatelska” Wydawnictwo Europa. Rok wydania 1999.
• „Świat wiedzy”
• informacje z internetu
• informacje z ulotek propagujących walkę z uzależnieniami