Historia administracji - ściąga
Administracja - może oznaczać zarządzanie jakimikolwiek sprawami osoby, państwa, bądź innej instytucji państwowej. Takie znaczenie nadal obowiązuje w krajach anglosaskich. Administracją sprawowaną przez państwo jest administracja publiczna. W przepisach prawa określenie administracja publiczna pojawia się, jako administracja samorządowa, organy samorządowe, gminy. W takim ujęciu administracja to zarządzanie.
Administracja publiczna - jest to całość z punktu widzenie organizacyjnego, funkcjonalnego i prawnego. W ujęciu organizacyjnym (podmiotowym) administracja publiczna stanowi ogół podmiotów administracyjnych, a więc organy administracji i inne podmioty wykonywujące określone funkcje administracji publicznej. Administrację publiczną w ujęciu materialnym i przedmiotowym jest taka działalność państwa, której przedmiotem sprawy są zadania i kompetencje w zakresie władzy wykonawczej. Administrację publiczną w rozumowaniu formalnym jest cała działalność wykonywana przez podmioty administracji bez względu na to czy ma ona charakter administracji czy też nie ma tego charakteru. Różnica administracji w ujęciu podmiotowym a przedmiotowym (materialnym) ma istotne znaczenie, gdyż wiąże się z zasadą podziału władzy. Zasada podziału władz polega na przydzieleniu określonych działań państwa określonym organom państwa.
Trójpodział władzy - Monteskiusz, XVIII w. „O duchu praw”- władza ustawodawcza, -wykonawcza, -sądownicza
CECHY ADMINISTRACJI W XIX w.:
Zasada resortowości – ukształtowana najwcześniej w XVII w. we Francji za rządów Ludwika XII i XIII zgodnie z jej założeniami podzielono na niezależne resorty (ministerstwa). Początkowo na ich czele stawiano organy kolegialne (kilkuosobowe). XIX w. – jednoosobowe decyzje resortów. Do najważniejszych resortów należała skarbowość, sprawy zagraniczne, wewnętrzne, wojskowość, wymiar sprawiedliwości.
Zasada centralizacji i decentralizacji – należą do niej fundamentalnych zasad administracji.
Zasada centralizacji (centralizmu) oznaczała skupienie decyzji w organach centralnych i naczelnych.
Zasada decentralizacji oznaczała rozkład decyzji pomiędzy władze centralne i lokalne (terytorialne).
Zależność osobowa zależna była do przyjęcia do służby, dysponowaniem osobą w organie administracyjnym itp.
Zależność służbowa – upoważnienie do wydawania poleceń służbowych lub wyznaczeniem kierunku działania organowi podległemu. W przypadku decentralizacji brak jest wspomnianej wyżej zależności, a w jej miejsce przyjmuje się domniemanie, samodzielność i niezależność podmiotu, co oznacza, że organ taki nie może być adresatem poleceń służbowych, a jego decyzje nie mogą być zmieniane w wynik nadzoru. Szczególnie charakterystyczne były stosowane od XVIII w. zasady centralizacji w państwach policyjnych. W mniejszym stopniu występowały one w tzw. republikach, a w XIX w. zasady te wywarły znaczny wpływ na rozwiązania przyjęte we Francji, a także w państwach Europy Środkowej.
Zasada jednoosobowości – zastąpiła zasadę kolegialności, polegała na powierzeniu prawa wyłącznego jednej osobie, czyli stojącego na czele resortu ministra. Zaletą było szybkie i sprawne działanie jak również określenie osoby odpowiedzialnej za wydane decyzje. Wadą tej zasady było ryzyko arbitralności rozstrzygnięć.
Zasada koncentracji i dekoncentracji – te zasady ściśle związane są z zasadami centralizacji i decentralizacji. Z koncentracją mamy do czynienia wówczas, gdy następuje skupienie decyzji na najwyższych szczeblach administracji państwowej z reguły w rękach np. ministra, wojewody, gubernatora itp. Natomiast dekoncentracja polega na powierzeniu kompetencji administracyjnych organom terenowym, co prowadzi do nałożenia prawa decyzji i odpowiedzialności między czynniki. Najczęściej te zasady się przenikają w praktyce dekoncentracji i koncentracji, mówimy wówczas, gdy mamy do czynienia z przewagą jednego z tych elementów.
Zasada biurokratyzmu – pojawiła się w wieku XVIII we Francji, zarządzanie i prowadzenie państwa musi być prowadzone przez przygotowanych do tego urzędników.
Zasada hierarchicznego podporządkowania – stosowana jest w monarchiach absolutnych. Wówczas władza centralna decyduje o obsadzie stanowisk, awansach, karach itp. Taką podległość nazywamy podległością pod względem osobowym.
Podległość służbowa – organ wyższy wydaje w stosunku do organu niższego polecenia i dyrektywy w stosunku do całego ich działania.
Zasada kolegialności – zastąpiono ją przez zasadę jednoosobową.
Zasada legalności - polegająca na związaniu administracji prawem, którą próbowano wprowadzić już w schyłkowej fazie monarchii absolutnej. Fizjokraci w ramach przemian absolutyzmu praworządnego domagali się przestrzegania przepisów prawa przez cały aparat państwowy a także przez monarchę. Brak niezawisłej kontroli zewnętrznej administracji znacznie to jednak ograniczał. Dopiero w XIX w. a zwłaszcza w okresie państwa prawnego wprowadzono wymóg zgodności i sądownictwa administracyjnego. Od tego momentu odwoływanie się obywateli od nielegalnych decyzji administracji zaczęły być rozpatrywane przez niezawisłe od administracji organy.
Cechy i zasady biurokracji wg Maxa Webera:
- zawodowy charakter administracji oznaczający pełnienie funkcji urzędniczych w sposób profesjonalny, związany z określonym wynagrodzeniem stanowiącym podstawowe utrzymanie
- hierarchiczność struktur władzy zakładająca podległość organom niższego szczebla organom nadrzędnym
- specjalizacja w załatwianiu określonych kategorii spraw związana z podziałem pracy w poziomie (rozgraniczenie zadań pomiędzy urzędników tego samego szczebla) i w pionie (określenie zadań urzędników z różnych szczebli w taki sposób by nie dochodziło między nimi do kolizji i sporów kompetencyjnych)
FORMY SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO:
Model francuski - tworzony za pomocą ustawy parlamentu. Izby przemysłowo-handlowe mają osobowość prawną są zdecentralizowaną administracją państwową mają określoną ustawowo zakres działań publicznych, które samodzielnie realizują przy pomocy czynnika obywatelskiego. Występuje w następujących państwach: Francji, Niemczech, Hiszpanii, Włoszech, Holandii, Luxemburgu i Grecji. Ma on charakter obligatoryjny oznacza to, że z mocy ustawy wszystkie podmioty muszą przynależeć do danej izby przemysłowo-handlowej.
Model anglosaski – dobrowolna przynależność do tych izb są w istocie stowarzyszeniami. Funkcje władcze posiadają takie państwa jak: Wielka Brytania, Belgia, Dania, Irlandia, Portugalia.
REFORMA ADMINISTRACJI – ZASADY USTROJOWE
Zasada suwerenności narodu - oznacza ona, że władza suwerenna najwyższa w naszym kraju znajduje się w rękach narodu jako wspólnoty prawnej tworzonej przez wszystkich obywateli. Zapewnia suwerenność, daje narodowi prawo współdecydowania z organami władzy publicznej w procesie rządzenia przez referendum. Uprawnia przedstawicieli do powoływania się w swoim działaniu na dobro i interesy wszystkich obywateli.
Zasada podziału i równowagi władz - Konstytucja wyraźnie w art. 10 wprowadziła zasadę podziału i równowagi władzy ustawodawczej wykonawczej i sądowniczej. Ta zasada polega na tym, że wszystkie organy władzy publicznej zostają wyposażone w odrębne kompetencje, które nie rodzą wzajemnej konkurencji czy rywalizacji, przeszkadzania i planowania działalności, którejś z nich. We współczesnym państwie demokratycznym, jakim jest Polska nie jest możliwe przyjęcie rozwiązania dominacji z jednej z władz nad innymi.