Historia Polski z lat 1795-1863

 Mimo że Rzeczpospolita oficjalnie po III rozbiorze przestałą istnieć i jej byt państwowy na 123 lata został wymazany z map europy, to sam naród Polski istniał i nasza kultura oraz istnienie było silnie zauważalny przez kraje zaborcze. W historii polskiej po rozbiorowej wyróżniamy wiele epizodów, w których to na nowo staliśmy się sprawą międzynarodową, a nasz patriotyzm i ciągłość kulturowa pozwalała nam przetrwać. Celem mojej pracy jest przedstawienie i własna ocena historii Polski z okresu od 1795 do 1863. W toku rozważań nad historią z tego okresu skupię się głównie na według mnie najistotniejszych elementach politycznych i kulturowych, które miały ogromne znaczenie w dalszej historii Polski. Będzie to przedstawienie walki o niepodległość u boku Napoleona, a także skutki decyzji z Kongresu Wiedeńskiego, oraz sytuacji polaków głównie z Królestwa Polskiego,oraz według mnie zmarnowanego potencjału i utraty szansy spowodowanej powstaniem listopadowym.
Po nieuniknionym III rozbiorze, po utracie państwowości duża cześć Polaków opuściła swój dawny kraj i udała się na emigrację – głównie do Francji. Wielu z nich wierzyło w szybkie odzyskanie niepodległości, a swoje nadzieje wiązali z generałem Napoleonem Bonaparte. Przyszły konsul widział korzyści z obiecania polakom niepodległości i dlatego w 1797 roku utworzone zostały Legiony Polskie. Po serii zwycięstw i przemianach w Europie po triumfie Napoleona sprawa utworzenia Polski stawała się coraz bardziej realna. Zaangażowanie oraz ofiarność i chęci polaków miały duży wpływ na decyzję, w związku z którą zostało utworzone z terenów II i III rozbioru Pruskiego, Księstwo Warszawskie. To państewko które nawet w swojej nazwie nie miało słowa „Polska” było pewną szansą i alternatywą do odzyskania pełnej niepodległości w dawnych przedrozbiorowych granicach. Wiara w możliwości Napoleona szybko prysnęła, kiedy po zyskaniu liberalnej konstytucji w 1807 roku mówiącej o zniesieniu nierówności stanowej i zniesienia poddaństwa chłopów, nadal nie podjęte zostały sprawy uwłaszczenia i pańszczyzny. Pomimo blokady kontynentalnej ks. Warszawskie nie było w stanie podnieść się gospodarczo, a do tego Napoleon zażądał od władz polskich oddania bajońskich sum (20mln. Franków.). Po porażce Bonapartego było pewne, że podczas obrad kongresu wiedeńskiego sprawa polsko nie będzie rozpatrywana przychylnie. Od 1813 roku tereny Księstwa Warszawskiego wraz z Gdańskiem okupowane było przez wojska rosyjskie, a car za namową Adama Jerzego Czartoryskiego chciał zagarnąć całe tereny Polski pod swoim berłem. Nie było to niestety możliwe, gdyż w myśl idei równowagi sił byłoby to zbyt wielkie wzmocnienie Rosji. Stąd zadecydowano o utworzenie z dawnego zaboru Pruskiego W. Ks. Poznańskiego, a także Królestwa Polskiego połączonego unią personalną z Rosją, oraz neutralnej zależnej od 3 zaborców Rzeczpospolitej Krakowskiej. Królestwo Polskie natomiast posiadało najbardziej ze wszystkich terenów liberalne prawo i swobody. Gwarantowało ona min. poszanowanie i stosowanie języka polskiego w królestwie, swobodę poglądów i prasy, a także posiadanie swojego własnego wojska i sejmu. Co prawda armia liczyła tylko 30 tysięcy, lecz dzięki księciu Konstantemu było ono jednym z najlepiej uzbrojonych i zaopatrzonych wojsk w Europie. Gospodarczo Królestwo Kongresowe odbudowywało się, a dzięki rozwijającym się min. okręgu włókiennictwa w Łodzi oraz przemyśle wydobywczym i hutniczym w zagłębiu Dąbrowskim sytuacja polaków polepszała się. Co ważne dzięki urzędom w języku polskim i powstaniu Uniwersytetu Warszawskiego, umożliwione zostało powstanie w literaturze nurtu, który na pierwszy plan wysunął walkę o niepodległość, oraz wiarę w postęp technologiczny. Romantyzm ukształtował młodzieżową inteligencję, a najpopularniejszym przedstawicielem młodej Polski był Adam Mickiewicz. Patriotyzm społeczny oraz łamanie postanowień konstytucji przez następce Aleksandra I spowodowało silny sprzeciw nielegalnych związków powstańczych oraz grupy młodych oficerów Polskich, co spowodowało wybuch powstania narodowego. Powstanie listopadowe trwało 10 miesięcy, a w jego szeregach przetoczyło się blisko 200 tys. ludzi. Ogarnęło ono tereny Królestwa Kongresowego oraz Litwy i Wołynia, a wojna toczona była przeciwko Imperium Rosyjskiemu. Powstanie pociągnęło za sobą fatalne w skutkach decyzje. Na zawsze Polacy mogli zapomnieć o utrzymaniu swojej konstytucji, a nowy tzw. „statut organiczny” usuwał pozostałości autonomicznego królestwa, a więc sejm oraz wojsko. Wielu wielkich przywódców i myślicieli musiało wyemigrować z królestwa, a pozostawiony bez poparcia krajów zachodnich, naród musiał sprostać coraz to śmielej prowadzanej rusyfikacji. Powstanie dostarczyło pretekstu, by w innych częściach dawnej Rzeczpospolitej usunąć resztki niewygodnej autonomii i jak w przypadku Wlk. ks. Poznańskiego zaczęto myśleć nad polityką germanizacyjną oraz o planach przesiedleń polaków z ich rodzimych terenów.
Przy ocenie historii polski z lat 1795-1863 niezwykle trudno jest wydać jednoznaczną opinię o decyzjach niepodległościowych jakie zostały podjęte przez polaków. By bliżej poznać sytuacje, należy najpierw moim zdaniem skupić się na samych postanowieniach Kongresu Wiedeńskiego. Według mnie decyzja o rozdzieleniu ziem Polski na 3 autonomiczne państewka była tzw. „gwoździem do trumny”. Rozdzieleni Polacy z trudem porozumiewali się między sobą, gdyż każda cześć miała osobne ambicje i potrzeby w danym zaborze. Żadne z terenów nie potrafiło przejąć inicjatywy i wyznaczyć wspólnej polityki niepodległościowej co będzie dokładniej widać w początkach XX wieku kiedy to podczas I wojny światowej powstały dwa stronnictwa proniemieckie i prorosyjskie mający inne pomysły co do zawierania sojuszy dla niepodległej Polski. Jedynym pozytywnym aspektem po rozdzieleniu Rzeczpospolitej po Kongresie Wiedeńskim - co podkreśla historyk Polski Stefan Kieniewicz – był fakt, że w ten sposób szlachta i magnateria po 200 latach egzystencji w anarchii oraz samowoli za sprawą władz w krajach zaborczych, musiała podporządkować się i ustąpić ze swoich przywilejów jakie posiadała min. nie płacenia podatków, co pomogło w dalszych przeprowadzanych reformach socjalnych i uwłaszczeniowych. Według mnie myśl przeprowadzenia powstania, które zostało zainicjowane głównie przez młodych patriotów, było podjęte zbyt szybko i nieroztropnie. Za przykład należy podać Wielkie Księstwo Fińskie, które także było niezależną prowincją Rosyjską posiadającą o wiele mniej autonomii niż Królestwo Polskie. Finowie nie organizowali powstań, a jedynie czekali na dogodny moment skupiając się na rozwoju gospodarczym i kulturowym, pozwalającym im przetrwać czasy zaboru. Przy ocenie skutków powstania nie należy pochopnie oceniać postaw przywódców,dyktatorów, którzy w sposób bierny stawiali opór wszelkim decyzjom o kontynuowaniu walk. Szanse na zwycięstwo postania, bez poparcia krajów zachodnich graniczyło z cudem, a brak większego wsparcia w innych zaborach oraz po ukraińskiej stronie uniemożliwiało powołanie wojsk własnych do dalszej walki. Od początku według mnie powstanie to zostało źle poprowadzone, a oddanie władzy konserwatywnemu stronnictwu jedynie pokazały charakter tego powstania. Bez żadnych realizacji reform agrarnych i społecznych, powstańcy nie mogli liczyć na szerszą aprobatę mas społecznych tym bardziej chłopów. W skutkach tego następne pokolenie szło tą samą zgubną drogą w kierunku przeprowadzenia kolejnego powstania, nie skupiając się na prowadzeniu pracy organicznej oraz na podstawowym problemie chłopów, co w następstwach spowodowało tylko wzmożoną rusyfikację i utratę resztek autonomii.