Funkcje skóry
Skóra oddziela organizm od świata zewnętrznego, chroniąc równocześnie przed wpływem czynników mechanicznych, chemicznych, termicznych, a także przed zakażeniem bakteriami, wirusami i pasożytami.
Zapewnia utrzymanie kontaktu ze środowiskiem jako narząd zmysłu, odbiera wrażenia dotyku, bólu, ciepła i zimna, dlatego odgrywa kluczową rolę w termoregulacji.
Oddawanie ciepła odbywa się biernie promieniowanie, czynnie przez pocenie. Warstwa tkanki tłuszczowej chroni przed utrata ciepła, pełni funkcje pomocnicze w wymianie gazowej, odgrywa ważną rolę w produkcji witaminy „D”.
Skóra u człowieka składa się z 3 warstw:
• naskórka (warstwa podstawna, kolczysta, ziarnista, jasna, rogowa)
• skóry właściwej
• tkanki podskórnej
Funkcje poszczególnych warstw
Warstwa podstawna (rozrodcza) – w wyniku podziału komórek walcowatych powstają w niej ciągle nowe komórki. Tutaj znajdują się melanocyty które są wyspecjalizowane do wytwarzania czarnego, czerwonego, żółtego lub brązowego barwnika o nazwie melanina. To ta stosunkowo duża cząstka białkowa a właściwie jej ilość w naskórku oraz rasa człowieka warunkują stopień pigmentacji skóry. Melanocyty są pobudzane do wytwarzania melaniny przez promieniowanie UV, melanina tworzy naturalny filtr który chroni przed nadmierną penetracją promieni do skóry w stanie zapalnym powoduje większą produkcję barwnika.
Warstwa kolczysta – w przestrzeniach między warstwami komórek znajduje się tu limfa która pełni funkcję odżywczą gdyż w naskórku nie ma naczyń krwionośnych. W warstwie tej znajdują się również komórki Zangerhansa które stanowią nadzór immunologiczny a dzieje się tak gdyż sprawdzają one każdą substancję która przedostała się do skóry, zarówno produkty kosmetyczne jak i drobnoustroje. Ciała obce zostają rozpoznane, wyeliminowane i usunięte przez układ limfatyczny. Komórki Langerhansa uwalniają mediatory które przekazują sygnały innym komórkom które następnie też zostają włączone w reakcję obronną.
Warstwa ziarnista – to w tej warstwie komórki zaczynają obumierać i zaczyna się tu proces rogowacenia. Występuje tu najwięcej substancji tłuszczowych które stanowią ochronę przed urazami mechanicznymi. Ziarna keratohialiny pośredniczą w procesie wytwarzania keratyny.
Warstwa jasna – znajduje się tu eleidyna. Ma duże znaczenie w zaburzeniach procesów rogowacenia. Jest szczególnie wyraźna w grubym naskórku dłoni i podeszw.
Warstwa rogowa – keratyna która się tu znajduje jest oporna na działanie kwasów i zasad. Pełni funkcję ochronną przed makroorganizmami chorobotwórczymi poprzez złuszczanie się umożliwiające mechaniczne usuwanie bakterii oraz poprzez kwaśne oddziaływanie płaszcza lipidowego. Znajdują się tu dwuwarstwowe lipidy które występują w przestrzeni międzykomórkowej a funkcją ich jest regulacja odpowiedniego nawodnienia skóry. Dzięki falistemu układowi brodawek skóra ma funkcję rozciągające. Zarówno płaszcz tłuszczowy znajdujący się na powierzchni jak i sama warstwa komórek rogowych pełnią funkcję ochronna przed czynnikami chemicznymi.
Skóra właściwa.
Naczynia krwionośne – ważną rolę w czynnościach skóry odgrywa układ limfatyczny. Płyn tkankowy powstający w przesączu ściany naczyń krwionośnych wypełnia przestrzenie międzykomórkowe pełniąc funkcje pośredniczące miedzy krwią a komórkami. Pośredniczy w przenikaniu wody, soli mineralnych, składników odżywczych, tlenu i wszystkich pozostałych substancji.
Nerwy – ich zadaniem jest informowanie organizmu o zmianach zachodzących w otaczającym nas środowisku. Znajdują się tu ciałka zmysłowe które odbierają wrażenia zmysłowe: Meissnera – dotyku,; Merkla – lekkiego dotyku, Pacciniego – czucia głębokiego ; Ruffiniego – mechoreceptorów, wolne zakończenia nerwowe – bólu.
Gruczoły łojowe – prawie zawsze są one związane z mieszkami włosowymi. Ich zadaniem jest zachowanie elastyczności warstwy rogowej oraz natłuszczanie włosów. W skład łoju wchodzą: glicerydy, woski, węglowodory, kwasy tłuszczowe o cholesterol. Niektóre tłuszcze są rozkładane w ujściu gruczołu łojowego przez żyjące tam bakterie na wolne kwasy tłuszczowe, warunkujące kwaśne ph skóry. Zawiesina olejowo-wodna którą tworzy łój +pot na powierzchni skóry stanowi niekorzystne podłoże dla szkodliwych mikroorganizmów.
Cement międzykomórkowy – pełni ważną funkcję w obronności i przepuszczalności skóry.
Tkanka łączna – zbudowana jest z włókien klejorodnych (kolagenowych) które to są białkami, stanowią podstawowy zrąb skóry, są grube, mocne łączą się w pęczki które przebiegają faliście, przeplatają się i krzyżują między sobą i właśnie ze względu na tą swoją budowę sprawiają, że skóra jest rozciągliwa i oporna na urazy. W skład tkanki łącznej wchodzą także włókna sprężyste które są znacznie cieńsze od kolagenowych, tworzą siatkę, składają się z elastyny dlatego od nich zależy także sprężystość i rozciągliwość skóry. Włókna retikulinowe (srebrnochłonne) cechują się pewną elastycznością i skłonnością do tworzenia sieci która oplata naczynia krwionośne.
Tkanka podskórna
Gruczoły potowe – produkują pot, regulują ciepłotę ciała, wydzielają produkty przemiany materii. Apokrynowe – wydzielają pot w sytuacjach powodujących strach lub podniecenie płciowe. Ekrynowe – odgrywają ważną rolę w termoregulacji, w warunkach ekstremalnych mogą wydzielać do kilku litrów potu dziennie. W mukowiscydowzie zawartość soli w pocie jest podstawowym wskaźnikiem oceny choroby. W tej jednostce chorobowej stężenie chlorku sodowego w pocie jest znacząco wyższe niż u osób zdrowych.
Zraziki tłuszczowe – pełnia funkcję izolacji cieplnej, rezerw energetycznych a także stanowią ochronę mechaniczną.
Skóra bierze udział w przemianie materii. Wraz z potem skóra wydala uboczne produkty przemiany materii np. sole, kwasy organiczne i mocznik. Około 1/5 dziennego wydalania wody odbywa się przez skórę.
Woda w naturalny sposób przenika do tkanki podskórnej, skóry właściwej, naskórka ku powierzchni skóry, z której odparowuje.
Synteza witaminy D
Naświetlanie promieniami UV stymuluje proces syntezy witaminy D3 w naskórku. Witaminy D2 i D3 przyspieszają procesy metaboliczne i zwiększają napięcie naskórka. Jej niedobór powoduje m.in. krzywice powodującą zniekształcenia w układzie kostnym i zwiotczenie mięśni. Dla wystarczającej syntezy witaminy D3 wystarczy 10-minutowy pobyt na powietrzu.