Budowa i funkcje skóry człowieka

Skóra - zewnętrzna powłoka ciała kręgowców.

Funkcje skóry

Podstawowe funkcje skóry to:
izolacja środowiska wewnętrznego od zewnętrznego (czynników fizycznych, chemicznych i biologicznych) - mechaniczna osłona i biologiczna obrona organizmu
udział w oddychaniu (tylko kręgowce niższe)
termoregulacja ustroju
udział w gospodarce wodno-elektrolitowej (gruczoły potowe)
percepcja (odbiór) bodźców ze środowiska zewnętrznego (dotyk, ból, ciepło, zimno)poprzez receptory w skórze i naskórku
melanogeneza (melanina chroni organizm przed mutagennym promieniowaniem ultrafioletowym)
wchłanianie niektórych substancji
gospodarka tłuszczowa
gospodarka witaminowa (synteza prowitaminy D3 z 7-dehydrocholesterolu).
wydzielanie dokrewne i reakcje odpornościowe (skóra zawiera komórki Langerhansa należące do APC)

Skóra jest narządem pokrywającym i osłaniającym ustrój. Ogólna powierzchnia skóry u człowieka wynosi 1,5-2 m2, a grubość wynosi 1,5-5 mm. Składa się z trzech warstw: naskórka, skóry właściwej i tkanki podskórnej. Naskórek składa się głównie z dojrzewających komórek nabłonkowych, nazywanych keratynocytami i tworzy kilka warstw: podstawną, kolczystą, ziarnistą i rogową. Oprócz keratynocytów w naskórku znajdują się również komórki barwnikowe ? melanocyty, komórki odpowiedzialne za reakcje immunologiczne - komórki Langerhansa i komórki układu nerwowego ? komórki Merkela. W skórze właściwej utworzonej z tkanki łącznej znajdują się włókna kolagenowe i elastyna oraz elementy komórkowe: fibroblasty, mastocyty i komórki krwi oraz naczynia i nerwy. Tkankę podskórną tworzy tkanka tłuszczowa i łączna. W skórze znajdują się przydatki skóry: gruczoły potowe (ekrynowe i apokrynowe), gruczoły łojowe, paznokcie i włosy. Skóra spełnia wiele czynności ochronnych: przed zakażeniem bakteriami, grzybami, wirusami, przed czynnikami mechanicznymi, termicznymi, chemicznymi i promieniowaniem świetlnym, oraz zapewnia niezmienne warunki dla środowiska wewnętrznego organizmu (homeostazę). Poza tym skóra spełnia czynność percepcyjną ciepła, bólu, dotyku, ekspresyjną w wyrażaniu stanów emocjonalnych, resorpcyjną oraz bierze udział w magazynowaniu i przemianie materii. Skóra w okolicy otworów naturalnych (usta, nozdrza, odbyt, pochwa itp.) przechodzi w błony śluzowe. U człowieka najcieńsza jest na powiekach, natomiast najgrubsza jest na pięcie.[1]

Budowa skóry

Skóra składa się z trzech warstw (licząc od zewnątrz):
naskórek (epidermis) - warstwa zewnętrzna pełniąca funkcję ochronną i rozrodczą, która posiada melaninę, nadającą włosom i skórze barwę; naskórek dzieli się na 4 lub 5 warstw w zależności od grubości. Są to (od dołu):

- warstwa podstawna (Stratum basale) - warstwa kolczysta (Stratum spinosum) - warstwa ziarnista (Stratum granulosum) (-warstwa jasna (Stratum lucidum) - tylko w miejscach gdzie skóra jest gruba - na podeszwach stóp, zwłaszcza na piętach i wewnętrznej stronie dłoni) - warstwa rogowa (Stratum corneum), któa dzieli się na warstwę zbitą (Stratum compactum) i warstwę rogowaciejącą (Stratum disjunctum)
skóra właściwa (cutis vera) - warstwa środkowa, zawiera receptory, naczynia krwionośne, nerwy i inne gruczoły, np. potowe, jest to warstwa odżywcza i wspierająca (ma od 1 do 3 mm grubości);
tkanka podskórna (hypodermis,tela subcutanea)- warstwa najgłębsza, zbudowana z tkanki łącznej właściwej luźnej. Zawiera komórki tłuszczowe, izoluje przed nagłymi zmianami temperatury.

Przydatki skóry
Do skóry zalicza się również jej przydatki (adnexa cutis), powstające z nabłonka tworzącego naskórek:
łuski (squamae)
pióra
włosy (pili) (m.in. rzęsy i brwi)
paznokcie (ungues)
pazury
rogi
kopyta
Receptory w skórze są narządami zmysłów: dotyku, bólu, nacisku i temperatury.

Gruczoły
W skórze właściwej i w warstwie podskórnej występują gruczoły potowe i łojowe, naczynia krwionośne i ciałka zmysłów.

Gruczoły potowe (łac. glandulae sudoriferae) - gruczoły cewkowate ssaków. Uchodzą wprost na powierzchni ciała lub do mieszka włosowego. Ich wydzieliną jest pot, który jest bezbarwny lub zabarwiony (czerwony u hipopotama i kangura, niebieskawy u antylopy dujkera). Gruczoły te są silnie zredukowane u ssaków drapieżnych. Gruczoły potowe wydzielają pot, który poza wodą zawiera zbędne związki powstałe w procesie przemian metabolicznych.
U człowieka dzielimy je na dwie grupy:
gruczoły ekrynowe, uchodzące bezpośrednio na powierzchnię skóry, rozmieszczone są wszędzie prawie równomiernie (jest ich trochę więcej na dłoniach i podeszwach stóp).
gruczoły apokrynowe, uchodzące do mieszków włosowych, występują jedynie pod pachami,[potrzebne źródło] w okolicach narządów płciowych i odbytu. Uaktywniają się one w czasie dojrzewania płciowego. Wydzielają pot tylko pod wpływem bodźców emocjonalnych.

Gruczoł łojowy (łac. glandula sebacea) ? gruczoł pęcherzykowaty skóry ssaków wydzielający łój, który uchodzi do mieszka włosowego. Jego wydzielina natłuszcza włosy i naskórek. Gruczołów tych nie posiadają walenie, syreny, kret złocisty i leniwce.

Gruczoł mlekowy (łac. glandula lactifera) lub sutkowy (łac. glandula mammaria), pot. pierś ? jeden z parzystych gruczołów mlekowych o kształcie stożkowatym lub półkolistym, położonych symetrycznie po stronie brzusznej tułowia (u ludzi ? na wysokości od III do VII żebra, spoczywa głównie na mięśniu piersiowym większym, jedynie niewielka część położona jest na powięzi mięśnia zębatego przedniego). Jest największym gruczołem skórnym. Rozwija się z zawiązków gruczołów apokrynowych.
Nieco poniżej środka sutka mieści się ciemniej zabarwiona brodawka sutkowa, na której wierzchołku znajduje się 12-15 drobnych otworów stanowiących ujście przewodów mlecznych.