Procedury budżetowe

1. Zależność między inflacją a dochodami i wydatkami budżetu państwa

Inflacja ? to proces ciągłego wzrostu poziomu cen, który wiąże się z zaburzeniami prawidłowego funkcjonowania mechanizmu społeczno ? gospodarczego.
Dochodami ? są daniny publiczne do których zalicza się podatki i inne świadczenia pieniężne które są obowiązkowe na rzecz państwa lub jednostek samorządu terytorialnego, na mocy innych ustaw, oraz opłaty, dochody z mienia, najmu, dzierżawy, ze sprzedaży majątku, rzeczy i praw, spadki, zapisy, darowizny.
Wydatki są pieniężnym wyrazem realizacji zadań publicznych państwa i jednostek samorządów terytorialnych. Stopa inflacji do pewnej wysokości działa jako swoisty podatek inflacyjny. Może przysporzyć państwu dodatkowych dochodów, a zbyt wysoka inflacja osłabia aktywność gospodarczą i zmniejsza dochody budżetowe. (Podatek inflacyjny polega na tym że jak się zamrozi progi podatkowe, a zwiększa się wynagrodzenia oraz nastąpi wzrost cen produktów i usług, to podatnicy wchodzą w wyższe progi podatkowe).

2. Wymień i scharakteryzuj rozchody budżetowe

Przepisy ustawy o finansach publicznych oprócz dochodów i wydatków oraz środków pochodzących z UE i innych źródeł zagranicznych jako podstawowe kategorie środków publicznych statuują również przychody i rozchody publiczne, które są bezpośrednio związane z takimi zagadnieniami gospodarki budżetowej jak deficyt budżetowy i dług publiczny.
Środki niezbędne do wykupu zobowiązań, udzielania pożyczek i zarządzania długiem to właśnie rozchody budżetu państwa. Wartość bezwzględna dochodów i przychodów budżetowych jest równa różnicy między wydatkami i dochodami budżetu państwa. Przychody i rozchody budżetu państwa można podzielić na zagraniczne i krajowe, z uwagi na fakt, że przychody mogą być pozyskiwane na rynkach krajowych i zagranicznych a rozchody mogą być tak w kraju, jak i za granicą.
Podział rozchodów budżetu państwa wg Ustawy o finansach publicznych:
1) spłaty otrzymanych pożyczek i kredytów;
2) wykup papierów wartościowych;
3) udzielone pożyczki;
4) płatności wynikające z odrębnych ustaw, których źródłem finansowania są przychody z prywatyzacji majątku Skarbu państwa oraz majątku jednostek samorządu terytorialnego;
5) pożyczki udzielone na finansowanie przejściowe zadań realizowanych z udziałem środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej, zwane ?współfinansowaniem?
6) inne operacje finansowe związane z zarządzaniem długiem publicznym i płynnością.


3. Dług publiczny ? konsekwencja jego skali dla przychodów i wydatków w budżecie

Dług publiczny rozumiany jest jako nominalne zadłużenie podmiotów sektora finansów publicznych, ustalone po wyeliminowaniu przepływów finansowych pomiędzy podmiotami należącymi do tego sektora.
Minister Finansów sprawuje kontrolę nad sektorem finansów publicznych w zakresie przestrzegania zasady stanowiącej, iż państwowy dług publiczny, powiększony o kwotę przewidywanych wypłat z tytułu poręczeń i gwarancji, nie może przekroczyć 3/5 wartości rocznego produktu krajowego brutto.
Główną przyczyną powstawania długu publicznego jest kumulowanie się występujących w kolejnych latach deficytów budżetowych, na sfinansowanie których instytucje emitują papiery wartościowe (np. obligacje, bony, weksle) lub zaciągają kredyty i pożyczki.
Nagromadzenie się dużego długu publicznego powoduje ograniczenie możliwości efektywnego finansowania wydatków publicznych deficytem. Zapotrzebowanie na nowe środki finansowe, skutkujące podniesieniem stóp procentowych, powoduje zwiększenie kosztów obsługi nie tylko nowego, lecz również starego zadłużenia. Przy dużym zasobie dotychczasowego zadłużenia czynnik ten w większym stopniu obciąża budżet. Oznacza to, iż krańcowy koszt pozyskania nowego kapitału na finansowanie niedoboru budżetowego rośnie wraz ze wzrostem zasobu długu. Przykładowo, dodatkowe wydatki przy danym poziomie dochodów mogą spowodować wzrost kosztów obsługi na tyle duży by zniwelować w kolejnych okresach oczekiwane, pozytywne efekty zwiększenia wydatków. Z drugiej strony, zmniejszenie dochodów przy danym poziomie wydatków może - poprzez koszty obsługi - prowadzić do zwiększenia presji wydatkowej. Efektem tego napięcia budżetowego będzie wypychanie wydatków innych niż obsługa zadłużenia lub wejście na drogę spirali zadłużeniowej.
Wierzycielami krajowego długu publicznego mogą być krajowe instytucje finansowe, in. podmioty gospodarcze oraz osoby fizyczne. Pożyczkodawcami zagranicznymi są z reguły państwowe i komercyjne instytucje finansowe. Zapewnienie równowagi finansów publicznych wymaga, aby długu publiczny nie przekroczył kwoty 60% produktu krajowego brutto, koszty rocznej obsługi (spłaty rat kapitałowych i odsetek) długu krajowego stanowiły nie więcej niż 10% rocznych wydatków budżetu państwa, długu zagranicznego zaś nie więcej niż 25% wpływów z eksportu.

Generalna zasada, im większy dług tym większe koszty jego obsługi, spłaty, które zajmują większą część wydatków.

Najbardziej korzystna jest nadwyżka budżetowa(czyli sytuacja w której dług publiczny nie istnieje) wówczas mamy do czynienia z sytuacją gdy przychody są większe od wydatków.

4. Deficyt budżetu i jego ograniczenia

Deficyt budżetowy ? występuje wówczas, gdy planowane wydatki budżetu przewyższają jego dochody. Może on pojawić się na skutek nierównomiernego tempa gromadzenia dochodów i dokonywania wydatków budżetowych. Przejawia się jako zadłużenie jednostek dokonujących wydatki budżetowe wobec ich dostawców bądź własnych pracowników tj. dokonywane przez nich zakupy nie mogą być we właściwym czasie zapłacone ze względu na wolniejszy napływ dochodów budżetowych.
Niedobór powinien być pokryty z zasobów gromadzonych na podstawie budżetów uchwalonych i wykonywanych w latach następnych:
Do źródeł finansowania deficytu budżetowego należy zaliczyć:
- sprzedaż skarbowych papierów wartościowych na rynku krajowym i zagranicznym
- kredyty zaciągane w bankach krajowych i zagranicznych
- pożyczki
- prywatyzacja majątku Skarbu Państwa
- nadwyżka budżetu państwa z lat ubiegłych
Zakazane jest pokrywanie deficytu budżetowego przez zaciąganie zobowiązań w banku centralnym państwa.
Deficyt przy niewielkich rozmiarach może mieć korzystny wpływ na gospodarkę zwłaszcza w okresie recesji. Przekroczenie jego granicy (60% PKB) może wywołać poważne zaburzenia w gospodarce.
Deficyt można zmniejszyć przez: wzrost podatków, zmniejszenie stopy procentowej kredytów inwestycyjnych, ulgi podatkowe dla firm, wzrost popytu konsumpcyjnego, wzrost eksportu.

Nie każdy deficyt powoduje powstanie długu publicznego
Nie powstaje on gdy może być sfinansowany np. z nadwyżki z lat ubiegłych, ze sprzedaży mienia. Natomiast zaciąganie kredytów, pożyczek w celu pokrycia deficytu w dłuższym okresie powoduje powstanie długu publicznego. Skumulowane deficyty z lat poprzednich wpływają na wzrost długu (deficyt dot. 1 roku, a dług dot. okresu wieloletniego).

Deficyt budżetowy to ujemna różnica pomiędzy dochodami publicznymi a wydatkami publicznymi ( art. 7 ustawy o finansach publicznych ).
Deficyt budżetowy jest to brak pokrycia części wydatków budżetu państwa w dochodach, bez wpływów z pożyczek krajowych i zagranicznych; dotyczy ustalonego okresu: roku, kwartału, miesiąca.
Zwalczanie deficytu w budżecie rozumiane jest czasem jako dyscyplina budżetowa polegająca na większym nadzorze nad wydatkami, ich celowości, gospodarności czy też oszczędności. Dyscyplina budżetowa ma charakter osobisty, bowiem nie dotyczy jednostki tylko odpowiedzialność spada na daną osobę.
Ograniczenie deficytu budżetowego jest procesem długotrwałym, zwłaszcza w gospodarce, która ma ogromne potrzeby rozwojowe.

Ograniczanie deficytu budżetowego może nastąpić poprzez zmniejszenie wydatków państwa przy tym samym poziomie wpływów do budżetu, lub poprzez zwiększenie wpływów do budżetu przy tym samym poziomie wydatków.

Niektóre ze sposobów ograniczania deficytu budżetowego:
- ekspansywna polityka pieniężna,
- szybszy wzrost gospodarczy oznacza wyższe dochody budżetowe. Jeżeli rośnie PKB, to rosną wpływy z podatku dochodowego od przedsiębiorstw CIT oraz rosną wpływy budżetowe z podatku pośredniego - od zakupów VAT.
- Rosnąca podaż kredytów dla przedsiębiorstw. NBP powinien prowadzić politykę obniżania podstawowych stóp procentowych i aktywizację innych instrumentów dla realizacji tego celu.
- Wydatki budżetowe powinny być przeznaczone w dużej mierze na rozwój infrastruktury gospodarczej niezbędnej dla inwestycji produkcyjnych sektora prywatnego. Sektor prywatny nie napłynie tam, gdzie nie ma dróg, kanalizacji, łączności, sieci energetycznej. Sektor prywatny nie może ponosić tego typy kosztów. Ale rozwój przedsiębiorstw prywatnych będzie sprzyjał długofalowemu wzrostowi dochodów podatkowych państwa od przedsiębiorstw.
- Państwo powinno zwiększać dochody budżetowe poprzez poszerzenie bazy podatkowej. Firmy muszą płacić należne podatki. W tym celu należy zmodyfikować podatek od przedsiębiorstw. System opodatkowania przedsiębiorstw powinien cechować się przejrzystością i prostotą.
- Zwiększenie ściągalności podatków.
- Należy zachęcić przedsiębiorstwa prywatne do zwiększania inwestycji produkcyjnych. Długofalowo skorzysta na tym państwo w formie dodatkowych wpływów z podatków bezpośrednich i pośrednich.
- Ograniczenie administracji państwowej.

Deficyt budżetowy może być już założony w ustawie budżetowej (polskie prawo budżetowe wymaga określenia sposobu pokrycia deficytu budżetowego), albo powstać w trakcie realizowania budżetu w wyniku popełnionych błędów lub pod wpływem czynników niezależnych.
Powszechnie uważa się, że deficyt budżetowy jest wynikiem złego gospodarowania lub błędnej polityki budżetowej. Poglądy te kształtowały się pod wpływem wielowiekowych trudności w pokrywaniu nadmiernych wydatków państwowych. Krytycznie oceniała deficyt budżetowy ekonomia klasyczna. Natomiast wg teorii J.M. Keynesa (1 poł. XX w.) zasadniczym problemem w polityce budżetowej były efekty w zakresie oddziaływania na gospodarkę jako całość, zwłaszcza z punktu widzenia stabilizacji koniunktury; deficyt budżetowy był sprawą drugorzędną, a jeśli wydatki finansowane z deficytu ułatwiały wychodzenie z recesji, był on wręcz pożądany. Malejąca skuteczność polityki stabilizacyjnej opartej na koncepcjach Keynesa i narastanie procesów inflacyjnych w latach 70. XX w. spowodowały, że w deficycie budżetowym dostrzegano jedno z głównych źródeł inflacji.

Deficyt może być pokryty przychodami pochodzącymi z: ( art. 64 )
a ) sprzedaży skarbowych papierów wartościowych na rynku krajowym i zagranicznym,
b ) kredytów zaciąganych w bankach krajowych i zagranicznych
c ) pożyczek
d ) prywatyzacji majątku Skarbu Państwa
a ) pozostałości dochodów z poprzednich lat ( nadwyżka )

Źródła finansowania deficytu budżetowego:
1. Zaciągnięcie przez państwo pożyczek w bankach lub w jednostkach sfery finansowo-rzeczowej,
2. Zaciąganie przez państwo pożyczek zagranicznych: w innych państwach; w instytucjach finansowych (Bank Światowy, Bank Europejski).
3. Państwo próbuje zwiększyć dochody budżetowe poprzez: poprawę ściągalności podatków, wzrost stopy podatkowej, wzrost liczby podatników,
4. Zmniejszanie wydatków budżetowych ? ograniczanie dotacji, subwencji, świadczeń pomocy i opieki społecznej na rzecz ludności. Jest to niezwykle trudne,
5. Emisja dodatkowych znaków pieniężnych ponad potrzeby obiegu gospodarczego (drukowanie tzw. ?pustego pieniądza? ? nie mającego pokrycia w masie towarowej. Sposób ten grozi powikłaniom w postaci pojawienia się inflacji w gospodarce (druga po bezrobociu plaga ekonomiczna),
6. Emisja papierów wartościowych ( obligacji, weksli, bonów skarbowych).

5. Wymień i scharakteryzuj przychody budżetu państwa

Przychody budżety państwa pochodzą:
ze sprzedaży papierów wartościowych oraz innych operacji finansowych,
z prywatyzacji majątku Skarbu Pastwa oraz majątku jednostek samorządu terytorialnego,
ze spłaty pożyczek udzielonych ze środków publicznych,
z otrzymanych pożyczek i kredytów ( art. 3 ustawy o fp ).

6. PKB, inflacja i deficyt budżetowy- jaki wpływ wywierają na budżet

Poprzez budżet następuje redystrybucja części PKB. Jest ona realizowana poprzez system gromadzenia dochodów (system podatkowy) i system rozdziału środków budżetowych (wydatki). Zgromadzenie środków w odpowiedniej wysokości stanowi podstawę wykonywania głównych funkcji i zadań państwa. Bez zgromadzenia tych środków państwo nie jest w stanie zrealizować podstawowych zadań w zakresie np. Oświaty, nauki, kultury, administracji, bezpieczeństwa publicznego.
PKB jest to różnica pomiędzy wartością dóbr i usług finalnych wytworzonych w gospodarce, a wielkością zużycia pośredniego. Wydatki państwa na dobra i usługi tworzą produkcję netto, są źródłem powstania odpowiadających jej dochodów, czynników produkcji w przedsiębiorstwach, zatem wydatki państwa na dobra i usługi należy włączyć do PKB.
Inflacja ? proces ciągłego wzrostu ogólnego poziomu cen dóbr i usług, który wiąże się z zaburzeniami prawidłowego funkcjonowania mechanizmu społeczno-gospodarczego. Występuje gdy pieniądz nie ma pokrycia w towarach. Istnieje prosty związek między wielkością deficytu budżetowego a stopą inflacji. Wzrost inflacji powoduje, iż państwo podnosi nominalne granice przedziałów podatkowych oraz nominalne płatności transferowe. Uporczywej inflacji musi towarzyszyć ciągły wzrost pieniądza. Drukowanie pieniędzy w celu sfinansowania wielkiego deficytu budżetowego może być przyczyna inflacji. Aby uniknąć takiej sytuacji rząd musi zastosować restrykcyjna politykę fiskalną. Pozwoli ona utrzymać deficyt pod kontrolą i nie dopuścić do zbyt szybkiego wzrostu podaży pieniądza.
Skutki inflacji:
- wraz ze wzrostem cen maleje w ujęciu realnym zadłużenie, stąd wierzyciele tracą, a zyskują dłużnicy
- płace realne w czasie inflacji na ogół spadają nawet jeśli inflacja była przewidywana i umowy o pracę zawierają odpowiednie klauzule
- dla przedsiębiorców inflacja oznacza niebezpieczeństwo, że ulega zmniejszeniu majątek przedsiębiorstw, a zgromadzone środki na amortyzację nie wystarczą w przyszłości na zakup nowych maszyn i urządzeń.

7. Dyscyplina budżetowa

W polskim piśmiennictwie prawno-finansowym nie ma jednolitej definicji i pojęcia dyscypliny budżetowej. Najczęściej traktuje się jednak dyscyplinę budżetową jako przestrzeganie wszelkiego rodzaju norm prawnych obowiązujących jednostki dysponujące środkami budżetowymi, określone zasady i tryb pobierania dochodów i dokonywania wydatków publicznych. Dyscyplina w potocznym ujęciu oznacza zawsze obowiązek podporządkowania się określonym regułom postępowania. Naruszenie reguł gospodarowania pieniężnymi środkami publicznymi może więc wywołać negatywne skutki tak dla jednostek organizacyjnych naruszających je, jak i dla ich pracowników.


8. Współzależność dochodów i wydatków budżetowych a wzrost podaży pieniądza w poprzednim roku budżetowym.

Wzrost podaży pieniądza w gospodarce, jeżeli nie jest odzwierciedlony wzrostem produkcji prowadzi do wzrostu cen w gospodarce. Natomiast wzrost cen powoduje, że państwo może realizować wyższe dochody budżetowe. Z kolei wyższe dochody umożliwiają realizację wyższych wydatków państwa, które mogą być przeznaczone, np. na działalność inwestycyjną. W ten sposób rząd może działać stymulująco w gospodarce, zwiększając inwestycje
i pobudzając popyt.
W przypadku gdy wzrost podaży pieniądza odzwierciedlony jest wzrostem produkcji, prowadzi to do tego, że firmy produkują więcej, a więc również zwykle osiągają wyższe dochody (będące podstawą opodatkowania podatkiem dochodowym), poza tym mogą również wypłacać wyższe wynagrodzenie pracownikom (za np. pracę w nadgodzinach) lub też może wzrosnąć zatrudnienie w gospodarce (w ten sposób wzrosną dochody budżetowe
z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych). Zatem również i w tym przypadku wzrosną dochody budżetowe, które będą mogły być przeznaczone na realizację wyższych wydatków budżetowych. W przypadku gdy rząd nie zdecyduje się realizować wyższych wydatków, sytuacja ta może przyczynić się do ograniczenia deficytu budżetowego lub też do powstania nadwyżki budżetowej.

9. Hierarchia zamówień publicznych


Przetarg nieograniczony

Przetarg nieograniczony to tryb udzielenia zamówienia, w którym w odpowiedzi na publiczne ogłoszenie o zamówieniu oferty mogą składać wszyscy zainteresowani wykonawcy.

Przetarg ograniczony

Przetarg ograniczony to tryb udzielenia zamówienia, w którym, w odpowiedzi na publiczne ogłoszenie o zamówieniu, wykonawcy składają wnioski o dopuszczenie do udziału w przetargu, a oferty mogą składać wykonawcy zaproszeni do składania ofert.

Negocjacje z ogłoszeniem

Negocjacje z ogłoszeniem to tryb udzielenia zamówienia, w którym, po publicznym ogłoszeniu o zamówieniu, zamawiający negocjuje warunki umowy w sprawie zamówienia publicznego z wybranymi przez siebie wykonawcami, a następnie zaprasza ich do składania ofert.

Dialog konkurencyjny ? to tryb udzielenia zamówienia, w którym po publicznym ogłoszeniu o zmówieniu zamawiający prowadzi z wybranymi przez siebie wykonawcami dialog, a następnie zaprasza ich do składania ofert

Negocjacje bez ogłoszenia

Negocjacje bez ogłoszenia to tryb udzielenia zamówienia, w którym zamawiający negocjuje warunki umowy w sprawie zamówienia publicznego z wybranymi przez siebie wykonawcami, a następnie zaprasza ich do składania ofert.

Zamówienie z wolnej ręki

Zamówienie z wolnej ręki to tryb udzielenia zamówienia, w którym zamawiający udziela zamówienia po negocjacjach tylko z jednym wykonawcą.

Zapytanie o cenę

Zapytanie o cenę to tryb udzielenia zamówienia, w którym zamawiający kieruje pytanie o cenę do wybranych przez siebie wykonawców i zaprasza ich do składania
ofert.

Licytacja elektroniczna

1. Licytacja elektroniczna to tryb udzielenia zamówienia, w którym za pomocą formularza umieszczonego na stronie internetowej, umożliwiającego wprowadzenie niezbędnych danych w trybie bezpośredniego połączenia z tą stroną, wykonawcy składają kolejne korzystniejsze oferty (postąpienia), podlegające automatycznej klasyfikacji.
2. Zamawiający może udzielić zamówienia w trybie licytacji elektronicznej, jeżeli przedmiotem zamówienia są dostawy lub usługi powszechnie dostępne o ustalonych standardach jakościowych, a wartość zamówienia jest mniejsza niż kwoty określone w przepisach wydanych na podstawie art. 11 ust. 8 (Prezez Rady Ministrów okresli, w drodze rozporządzenia, kwoty wartości oraz konkursów od których jest uzależniony obowiązek przekazywania ogłoszeń Urzędowi Oficjalnych Publikacji Wspólnot Europejskich, mając na względzie obowiązujące w tym zakresie przepisy prawa Unii Europejskiej)

10. Zasada równowagi budżetowej

Zasada równowagi budżetowej występuje tylko w ujęciu normatywnym. W ujęciu pozytywnym jest ona zastąpiona zasadą dopuszczalności deficytu budżetowego i nadwyżki budżetowej.
Zasada równowagi budżetowej nakazuje aby:
a) dochody = wydatki ? to znaczy, że liczymy wydatki i zbieramy na to dochody
b) wydatki = dochody ? liczymy ile zbierzemy dochodów i decydujemy na co je wydamy.
Zasada równowagi budżetowej oznacza pełne pokrycie wydatków z osiągniętych dochodów.
Współcześnie równowaga budżetowa przestaje być uznawana za kryterium prawidłowej gospodarki budżetowej. W ujęciu pozytywnym dopuszcza się istnienie deficytu i nadwyżki budżetowej. Nadwyżki i deficyty mogą być celowo wykorzystywane w polityce gospodarczej i finansowej państwa w celu przeciwdziałania niekorzystnym zmianom cykli koniunkturalnych. Musza jednak podlegać ścisłej kontroli zarówno pod względem rozmiaru, jak i okresu którego dotyczą. Dopuszcza się możliwość uchwalenia budżetu niezrównoważonego zwracając uwagę na konieczność wskazania realnych źródeł pokrycia deficytu budżetowego i ustalenia bezpiecznych granic zadłużenia się podmiotów publicznych.
Jeżeli występuje nadwyżka budżetowa to trzeba wskazać kierunek jej dysponowania.