Pedagogika antyautorytarna

Pedagogika Aleksandra Niella- 2 godz.
1. Określ na czym polega istota pedagogiki antyautorytarnej.
2. Wymień prekursorów ww. pedagogiki.
3. Przedstaw założenia pedagogiki A. Niella.
4. Co sądzisz o poglądach pedagogicznych A. Niella? W swej ocenie uwzględnij takie kwestie, jak: cel wychowania wg Niella, rozumienie wolności dziecka, prawa dzieci w szkole.
Literatura:
1. Niell A., Nowa Summerhill, Poznań 1994.
2. Okoń W., Dziesięć szkół alternatywnych, Warszawa 1997.
3. Śliwerski B., Współczesne teorie i nurty wychowania Kraków 2001.
4. Śliwerski B., Pedagogika antyautorytarna, w: Pedagogika…, op. cit., s. 378-391.


1. Pedagogika antyautorytarna jest prądem pedagogicznym, uwydatnia w swoich przesłankach rolę swobody i indywidualność dziecka oraz jego wychowawców. Jest również prądem w naukach o wychowaniu, który został ukształtowany w odniesieniu do różnych wymagających posłuszeństwa odmian autorytaryzmu i totalitaryzmu w świecie, w tym przede wszystkim w procesie kształcenia i wychowania młodego pokolenia. W pedagogice antyautorytarnej wyróżnia się dwa nurty:
- polityczny
- edukacyjny
Nurt polityczny - przedstawiciele zabiegają o wolną osobowość człowieka w wolnym społeczeństwie. Prąd ten jest wynikiem m. in. rozliczenia młodego pokolenia powojennych Niemiec z generacją zaangażowaną czynnie w wojnę ich rodziców. Pojawił się lęk wśród rodziców dzieci, by nie popełnić w tym procesie jakiś błędów. W Europie do prekursorów tej pedagogiki zalicza się Teodora W.Adorno, który rozliczał niemieckich pedagogów z zaangażowania w pedagogikę przemocy i zobowiązań ich do kierowania pedagogiki miłości i tolerancji. Od Nowego Wychowania oczekiwano zapobiegania prewencji przed stałą skłonnością społeczeństwa do stosowania agresji i przemocy. Apelując po Oświęcimiu Adorno, zwrócił uwagę na dwa możliwe źródła totalitaryzmu: wychowanie we wczesnym dzieciństwie i na ogólną oświatę.
Nurt edukacyjny - antypedagogika jest następstwem buntu młodzieży, negującego tradycyjne autorytarne wychowanie i nauczanie, oraz upominającego się o partnerskie relacje między dorosłymi a dziećmi.
Pedagogika antyautorytarna ma również przeciwników. Podstawowe argumenty krytykujące ją to:
1. Nie wnosi nic nowego do pedagogiki;
2. Celem naczelnym czyni szczęście (wychowanie nie może być gwarancją ludzkiego szczęścia, nie dysponuje taką sprawczą możliwością);
3. Samo urzeczywistnienie jednostki doprowadziło do samotności i niezdolności do życia w grupie;
4. Rozbudza skłonności do dewiacji seksualnych (przyznając dzieciom prawo do heteroseksualnych zabaw i wiedzy o życiu ludzkim);
5. Upowszechnia luźny styl wychowania, co prowadzi do zdziczenia zachowań i obyczajów; 6. Przeczenia w wychowaniu dziecka rolę jego własnej dynamiki rozwojowej;
7. Sprzyja tworzeniu szkół dla elity;
8. Neguje systematyczność przez promowanie dobrowolnego udziału uczniów w zajęciach szkolnych (szkoła to nie sanatorium ani ośrodek wypoczynkowy. Tu przekazuje się wiedzę, mądrość, dziedzictwo kulturowe narodu);
9. Promowana zgoda i harmonia może na potencjalnym wobec dziecka przestępcy być odebrana jako słabość, zachęta do prześladowań;
10. Nauka skierowana na ucznia stała się doktryną uzasadniającą nieuczenie się czegokolwiek;
11. Pokolenie nie jest zainteresowane życiem politycznym państwa (doprowadzenie do kryzysu systemu demokratycznego);
12. Skłóciła młodzież ze starszym pokoleniem propagując krytykę autorytetów.

2. Prekursorem pedagogiki antyautorytarnej był wybitny humanista i filozof, Teodor Adorno, który w 1966 roku napisał esej „ Wychowanie po Oświęcimiu”. Kolejnym przedstawicielem był Aleksander Sutherland Neill i Beniamin Spock.

3. Aleksander Neill był twórcą pedagogiki wyzwolenia dziecka. Jego zdaniem praktycznie wszystkie dzieci są źle wychowywane, gdyż tylko nieliczne z nich wyrastają w rodzinie, która gwarantowałaby im wolność, możliwość bycia sobą, wyrażanie własnych przeżyć i doznań bez agresji wobec innych osób. Neill krytykował szkołę tradycyjną, gdyż, jak uważał, była zła - wymyślona przez dorosłych i dla dorosłych. Dorośli narzucając własne tempo i sposoby uczenia się, nieświadomie negowali prawo dziecka do bycia sobą, do zabawy, twórczości i dzieciństwa. Neill wychodził z założenia, że dziecko jest z natury dobre, mądre i rozsądne, że posiada własną niepowtarzalną osobowość, że nie rodzi się bezduszną istotą, którą trzeba ulepszać i naprawiać. Twierdzi, że należy pozostawić dziecku absolutną swobodę.
Na tych założeniach oparł główne zasady swojej pedagogiki w odniesieniu do nauki i do wychowania.
Zasady dotyczące nauki:
- dewiza „róbcie co chcecie”,
- swoboda chodzenia do szkoły,
- szkołą zarządzają i kierują dzieci,
- lekcje odbywają się na zasadzie zajęć fakultatywnych,
- decyzją o rozpoczęciu nauki pisania i czytania podejmuje wychowanek,
- najważniejsza jest własna decyzja dziecka o nauce bez nacisku osób dorosłych,
- nie zwraca się uwagi na stroje i uczesanie,
- dzieci nie obawiają się nauczycieli (nauczyciel nie krzyczy, nie prawi morałów),
- lekcje dostosowane są do wieku dziecka, czasami do zainteresowań,
- dzieciom nie podaje się planu zajęć, bo podział na przedmioty nie jest im do niczego potrzebny,
- nie ma lekcji religii (wiara powinna być domeną ludzi dojrzałych, tak jak zabawa jest prawem dziecka),
Zasady dotyczące wychowania:
- jak najwięcej swobody,
- każdy ma prawo głosu, głos dziecka jest równy głosowi wychowawcy,
- parlament szkolny podejmuje ważne decyzje, począwszy od rozstrzygania najmniejszych sporów między wychowankami, a skończywszy na uchwałach w sprawie zakazów i kar,
- zabronione jest tylko to, co zagraża bezpośrednio życiu wychowanków (np. pływanie bez ratownika, wspinanie się po dachach).
Celem wychowania wg Neila jest wolny człowiek, istota w pełni szczęśliwa, żyjąca w harmonii z pokoleniem ludzi dorosłych i starszych. Cel ten ma odzwierciedlać sens ludzkiego życia. Wychowanie jest umożliwieniem rozwoju całej osobowości dziecka (emancypacja dziecka), a nie tylko sfery intelektualnej. Dzięki wolności w kontaktach z ludźmi, dziecko nie będzie wykazywać postawy wrogości ani nienawiści.
Dziecko może w każdym okresie swojego życia samo regulować zaspokajanie oraz ujawnianie takich potrzeb, jak: jedzenie, spanie, seksualizm, zachowanie społeczne, zabawy, uczenie się. Powinno zatem mieć wsparcie i możliwość, by jego interesy były dostrzegane i respektowane.
Podstawowe przesłanki pedagogiki antyautorytarnej Aleksandra S. Neilla:
1. Dziecko jest z natury dobre i może się swobodnie rozwijać.
2. Rezygnacja w procesie wychowania ze środków dyscyplinarnych.
3. Najważniejszy jest rozwój emocjonalny i twórczy dziecka.
4. Relacje dziecko - dorosły mają być partnerskie.
5. Podstawową kategorią instytucji pedagogicznych jest samostanowienie i samorządność.
6. Rezygnacja z sugestywnych oddziaływań na dziecko czy też jego motywację (np. nie wpajanie przekonań religijnych).
7. Dobrowolny udział w zajęciach szkolnych.


PODSTAWOWE CELE WYCHOWANIA ANTYAUTORYTARNEGO
wolność, samorealizacja, prawo do odmienności, tolerancja, umiejętność krytyki, autoodpowiedzialność, dojrzałość, współczucie, wrażliwość, otwartość, braterstwo, twórczość, solidarność, ryzyko, bezpośredniość

PODSTAWOWE KSIĄŻKI ERICHA FROMMA
„Ucieczka od wolności”, „Niech się stanie człowiek”, „Zdrowe społeczeństwo”, „Psychologia religii”, „O sztuce miłości”, „Rewolucja nadziei”, „Mieć czy być”.

RODZAJE WROGOŚCI WYRÓŻNIANE PRZEZ E. FROMMA
Wrogość reakcyjna - reakcja człowieka na zagrożenie życia, godności, własności ; wrogość rekompensacyjna - dla ludzi słabych, zniewolonych stanowi ona środek do odzyskania poczucia własnej mocy dzięki stosowaniu wobec innych przemocy i siły (sposób zemsty).